Królikarnia

Królikarnia
Symbol zabytku nr rej. 456/1 z 1.07.1965
Ilustracja
Pałac od strony ul. Puławskiej
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Adres

ul. Puławska 113a
02-707 Warszawa

Typ budynku

pałac

Styl architektoniczny

klasycyzm

Architekt

Dominik Merlini

Rozpoczęcie budowy

1782

Ukończenie budowy

1786

Zniszczono

podczas II wojny światowej

Odbudowano

1964

Pierwszy właściciel

Karol de Thomatis

Kolejni właściciele

1816 Radziwiłłowie, 1849 Pusłowscy

Położenie na mapie Warszawy
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się ikonka pałacu z opisem „Królikarnia”
Ziemia52°11′20,4″N 21°01′42,5″E/52,189000 21,028472

Królikarnia – klasycystyczny pałac znajdujący się przy ul. Puławskiej 113a w Warszawie, na skarpie wiślanej. Siedziba Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego.

Historia

Nazwa nieruchomości pochodzi z czasów saskich, kiedy to znajdował się tam zwierzyniec, w którym hodowano króliki[1].

Pierwotnie na terenie Królikarni znajdowały się browar, cegielnia, karczma, młyn i stodoła, a także położony na zboczu wąwozu budynek kuchni, dla którego inspiracją był rzymski grobowiec Cecylii Metelli.

Obiekt został zaprojektowany przez architekta Dominika Merliniego, który wzorował się na renesansowej rezydencji Villa Rotonda koło Vicenzy, autorstwa Andrei Palladio. Budowę prowadzono w latach 1782–1786. W 1794, podczas insurekcji kościuszkowskiej w pałacu rezydował Tadeusz Kościuszko. Z rąk pierwotnego właściciela – szambelana królewskiego Karola de Thomatis, pałac przeszedł w 1816 w ręce Radziwiłłów, a w 1849 zakupił go Ksawery Pusłowski[2]. W 1879 częściowo naruszony w wyniku pożaru. Jego rekonstrukcję wykonał Józef Huss. Wandalin Pusłowski podarował Towarzystwu Opieki nad Nieuleczalnie Chorymi fragment gruntu z parkiem. Po śmierci Wandalina w 1884 Królikarnia na kilka lat przeszła w ręce Aleksandra Druckiego-Lubeckiego, w 1889 córka Wandalina Marta Krasińska odkupiła zespół pałacowo-parkowy[3]. Krasińska organizowała tam przyjęcia charytatywne, pozwalała też pensjonariuszom zakładu dla nieuleczalnie chorych spacerować po parku[3].

Pałac został zniszczony ponownie podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939[4]. W 1944 na terenie ogrodu powstańcy warszawscy prowadzili z Niemcami walki, w trakcie których spłonęła kuchnia, zniszczony został taras z grotą i drzewostan.

Nieruchomość została przejęta przez miasto w 1945 na podstawie dekretu Bieruta[5]. Pałac odbudowano w 1964 ze środków SFOS i Wojska Polskiego. Projekt odbudowy wykonał Jan Bieńkowski, a parku Longin Majdecki. Z wnętrz pałacowych pierwotny charakter przywrócono tylko Sali Okrągłej. Po zakończeniu odbudowy w pałacu zlokalizowano Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego, które zostało otwarte 26 stycznia 1965[6]. Odbywają się w nim czasowe wystawy prezentujące polskich i zagranicznych artystów współczesnych w pokazach indywidualnych i zbiorowych. Wokół Królikarni rozciąga się park o tej samej nazwie. W otoczeniu drzew i krzewów znajduje się Park Rzeźby, w którym prezentowane są wybrane prace z bogatej kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie.

Od 2008 o zwrot nieruchomości starają się spadkobiercy rodziny Krasińskich. Uzyskali oni potwierdzenie, że przejęcie pałacu odbyło się z naruszeniem prawa, jednak nie odzyskali prawa własności gruntu[5]. W 2013 wystąpili oni do sądu o eksmisję Muzeum Narodowego z budynków Królikarni i przekazanie pałacu w ich ręce[7]. W 2018 Sąd Okręgowy w Warszawie na podstawie art. 5 Kodeksu cywilnego orzekł, że byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego[5][7]. W 2019 ten wyrok został jednak uchylony przez warszawski Sąd Apelacyjny i sprawa została przekazana do Sądu Okręgowego do ponownego rozpatrzenia[7]. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie rozstrzygnął on bowiem, czy Krasińskim w ogóle przysługuje roszczenie procesowe o wydanie nieruchomości[7].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Franciszek Galiński: Gawędy o Warszawie. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska“, 1939, s. 244.
  2. ↑ Stanisława Herbst: Mokotów od połowy XVII w. do 1939 r. [w:] Dzieje Mokotowa. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 48.
  3. ↑ a b Jerzy S. Majewski, Przedwojenne gardenparty: tak się bawiła elita Warszawy, warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2021-09-25].
  4. ↑ Alfred Lauterbach. Zniszczenie i odbudowa Warszawy zabytkowej. „Kronika Warszawy”. 4(8), s. 61, 1971. 
  5. ↑ a b c Małgorzata Zubik. Królikarnia nie dla Krasińskich. „Gazeta Stołeczna”, s. 3, 25 października 2018. 
  6. ↑ Warszawa. Przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, 1966, s. 26.
  7. ↑ a b c d Szymon Cydzik. Prezydent rozstrzygnie o losie Królikarni. „Dziennik Gazeta Prawna”, s. B5, 10 lipca 2019. 

Bibliografia

  • Piotr Jaworski, Budynek kuchni warszawskiej Królikarni w formie grobowca Cecylii Metelli. Polska kariera antycznego pierwowzoru, „Studia i Materiały Archeologiczne” 10, 2000, s. 33-53;
  • Piotr Jaworski, Antyk w Królikarni. Architektura i zbiory artystyczne, „Rocznik Historii Sztuki” 29, 2004
  • Edyta Tomczyk i inni, Warszawa, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2003, ISBN 83-7304-167-2, OCLC 749219846.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Warszawa outline with districts v4.svg
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Warsaw - Krolikarnia palace (front).jpg
Autor: Kocio, Licencja: CC BY 3.0
Pałac Królikarnia - widok od frontu
Legenda dwor.svg
Symbol dworu do legendy mapy