Kraj hradecki

Kraj hradecki

Královéhradecký kraj

kraj
Herb Flaga
Państwo	Czechy
Siedziba	Hradec Králové
Kod ISO 3166-2	CZ-KR
Zarządzający	Martin Červíček[1]
Powierzchnia	4 759,06 km²[2]
Populacja (2020) • liczba ludności	551 647[3]
• gęstość	115,9 os./km²
Tablice rejestracyjne	H
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba miejscowości	428
Położenie na mapie Czech
Portal Czechy

Kraj hradecki^[4] (cz. Královéhradecký kraj) – jednostka administracyjna Czech. Zajmuje obszar 4759 km², który jest zamieszkiwany przez 551 647 mieszkańców (2020). Graniczy z krajem pardubickim, krajem środkowoczeskim, krajem libereckim oraz województwem dolnośląskim (w Polsce). Jego obszar wchodzi w skład okręgu terytorialnego kraj wschodnioczeski.

Do największych miast w kraju należą: Hradec Králové (95 642 mieszkańców), Trutnov (31 593 mieszkańców), Náchod (21 164 mieszkańców), Jiczyn (16 847 mieszkańców), Dvůr Králové nad Labem (16 282 mieszkańców), Jaroměř (12 908 mieszkańców) i Nowe Miasto nad Metują (10 180 mieszkańców).

Geografia

Śnieżka widziana od strony czeskiej

Położenie

Kraj hradecki wchodzący w skład kraju wschodnioczeskiego położony jest w północnych Czechach. Graniczy na północy i wschodzie z województwem dolnośląskim, na południu z krajem pardubickim, zaś na zachodzie z krajami: libereckim i środkowoczeskim. Jego łączna powierzchnia wynosi 4758 km²^[5].

Ukształtowanie powierzchni

Obszar kraju hradeckiego leży w całości na obszarze Masywu Czeskiego, będącego prowincją fizycznogeograficzną w Europie Środkowej. Jest to wyżynno-górska kraina, którą na obszarze wyżej wymiennego kraju tworzą: Sudety Zachodnie i Środkowe oraz Wyżyna Czesko-Morawska^[6]. Najwyższym wzniesieniem jest Śnieżka, która równocześnie jest najwyższym szczytem w Czechach. Główną rzeką przepływającą przez ten region Czech jest Łaba^[7].

Klimat

Warunki klimatyczne są charakterystyczne dla strefy klimatu umiarkowanego, z częstymi wpływami mas powietrznych pochodzących znad Oceanu Atlantyckiego. Z kierunku południowego nad teren kraju napływają masy ciepłego powietrza zwrotnikowego typu kontynentalnego. W lecie jest dość ciepło, zimy zaś są bez większych przymrozków. Suma opadów, pomijając tereny górskie, jest stosunkowo niska i wynosi około 500–700 mm w roku^[8].

Środowisko naturalne

Na terenie kraju hradeckiego znajduje się Karkonoski Park Narodowy.

Historia

Pierwsze ślady bytności człowieka w kraju hradeckim pochodzą z prehistorii. Ludzie zamieszkujący tutejsze tereny reprezentowali szereg różnych kultur archeologicznych i zamieszkiwali głównie w dolinie Łaby. Od X wieku kraj ten wchodził w skład państwa czeskiego, a jego stolica – Hradec Králové był siedzibą księstwa, w którym znajdował się zamek, a następnie warownia należąca do Przemyślidów. Duże znaczenie dla rozwoju gospodarczego i kulturalnego miał rozwój klasztorów, z których najbardziej wpływowym był klasztor benedyktynów w Broumovie, miejscowości na pograniczu Czech, ziemi kłodzkiej i Śląska.

W XV wieku kraj hradecki stał się centrum ruchu husyckiego w Czechach, a w latach 1423–1424 swoją siedzibę miał tutaj ich wódz Jan Žižka. W XVI wieku Hradec Kralove stało się stolicą. Po wojen husyckich się skończyły, region odegrał ważną rolę w unii regionów wschód-czeskiej i Hradec Králové regionu administracyjnego – Circulus Reginohradecensis, który funkcjonował do 1862 roku. Władzę w nim sprawowało dwóch, a od 1751 roku tylko jeden komisarz.

Pomyślny rozwój kraju i jego mieszkańców został zahamowany podczas wojny trzydziestoletniej (1618–1648), w trakcie której został on niemal doszczętnie zniszczony. Po jej zakończeniu miała miejsce jego powolna odbudowa, a Hradec Králové stał się jednym z głównych ośrodków kontrreformacji w Czechach. Tutaj w 1636 roku założono Kolegium Jezuickie, a w 1664 roku ufundowano diecezję hradecką Kościoła katolickiego, będącego sufraganią archidiecezji praskiej. Proces ten został zakończony w XVIII wieku, mimo to region zamieszkiwało jeszcze wielu protestantów. Rosnące zobowiązania chłopów względem szlachty prowadziły do licznych rebelii, z których największa miała miejsce w 1775 roku.

Przełom XVIII i XIX wieku przyniósł pewną stabilizację gospodarczą. Założono manufaktury w Potštejnie i Trutnovie. Przystąpiono do eksploatacji rud żelaza i innych, w tym srebra w Karkonoszach oraz produkcji szkła w Górach Orlickich, a w okolicach Žacléřu i Jestřebí rozwoju wydobycia węgla kamiennego.

W wyniku przegranej Habsburgów w wojnach śląskich i przejęciu Śląska i hrabstwa kłodzkiego przez Prusy, kraj hradecki został regionem przygranicznym. W efekcie doprowadziło to do rozbudowy twierdzy w Hradcu oraz budowy nowej twierdzy w Josefovie. W 1866 roku na tym obszarze toczyły się działania wojenne prusko-austriackiej. W tym czasie Hradec Králové był jednym z głównych centrów czeskiego odrodzenia narodowego. Rewolucja przemysłowa jaka miała miejsce w Cesarstwie Austriackim w XIX wieku doprowadziła do przeobrażenia regionu i przemiany z krainy o dominującym rolnictwie w jego gospodarce do rozwoju nowoczesnego przemysłu. Powstały nowe fabryki. W 1857 roku powstała pierwsza linia kolejowa. Większość miast stale się rozbudowywała i rozwijała pod względem demograficznym. Na początku XX wieku stolica regionu zaczęła przeobrażać się w lokalną metropolię.

Po zakończeniu I wojny światowej kraj hradcki stał się jedną z części składowych nowo powstałego państwa – Czechosłowacji. Zagrożenie ze strony III Rzeszy w latach 30. XX wieku wpłynęło na rozwój umocnień przygranicznych, które zachowały się nietknięte do naszych czasów.

Po 1945 roku i przegranej Niemiec w II wojnie światowej władzę w Czechosłowacji przejęli komuniści, którzy zlikwidowali całkowicie własność prywatną. Od 1960 roku obszar obecnego kraju wchodził w skład nowej jednostki administracyjnej – kraju wschodnioczeskiego. W 1990 roku miało miejsce przywrócenie samorządności tego regionu. W wyniku reformy administracyjnej Czech z 2000 roku utworzono obecny kraj hradecki.

Administracja

Władze

Władza ustawodawcza w kraju hradeckim należy do wybieranego w wyborach powszechnych na 4-letnią kadencję sejmiku krajowego, na czele którego stoi przewodniczący sejmiku odpowiedzialny za prowadzenie jego obrad oraz reprezentujący go na zewnątrz. Siedziba władz regionu mieści się w gmachu byłego browaru przy Pivovarské náměstí 1245 w Hradcu^[11].

Władzę wykonawczą sprawuje Rada Krajowa, która jest powoływana przez sejmik krajowy. W jej skład hetman, trzech zastępców hetmana oraz dwóch członków rady^[12]. Na jej czele stoi hetman, zaś poszczególni jej członkowie odpowiadają za różne sprawy w regionie^[13]:

• ekonomię i współpracę z zagranicą,
• finanse,
• rozwój regionalny, planowanie przestrzenne, przepisy budowlane i turystykę,
• transport i drogi,
• edukację i kulturę,
• gospodarkę i rolnictwo,
• służbę zdrowia.

Hetmani kraju hradeckiego

Podział administracyjny

Siedziba władz regionu w dawnym browarze w Hradcu Kralove

Do 31 grudnia 2002 roku kraj hradecki dzielił się na pięć powiatów: Hradec Králové, Jiczyn, Náchod, Rychnov nad Kněžnou i Trutnov, w skład których wchodziło 448 gmin i 43 miasta.

Od 1 stycznia 2003 roku powiaty nie są już jednostką podziału administracyjnego Czech. Podział na powiaty zachowały jednak sądy, policja i niektóre inne urzędy państwowe. Został również zachowany dla celów statystycznych.

Gospodarka

Rolnictwo

Kraj hradecki, w porównaniu z innymi regionami Czech, z powodu sprzyjających warunków naturalnych posiada nieco lepsze warunki do rozwoju rolnictwa. Składa się na to położenie u podnóża Karkonoszy i Gór Orlickich oraz występowanie części nizinnej, którą stanowi dolina Łaby. W porównaniu do sąsiednich krajów, poziom zanieczyszczenia jest tu stosunkowo niższy.

Region bogaty jest w podziemne i powierzchniowe źródła wody podgórskiej i górskiej, których źródła występują w północnej i wschodniej części regionu. Pochodzą one z okresu kredy. Takie ukształtowanie terenu wpływało wielokrotnie na liczne powodzie, które nawiedzają ten region. Największe z nich miały miejsce w 1997, 1998 i 2000 roku.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona kraju hradeckiego
• Fotogalerie, zabytki i inne informacje na temat kraju hradeckiego. atlasceska.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-25)].