Kronika Czechów

Pierwsza strona Kroniki w Gigas

Kronika Czechów, Kronika Kosmasa (łac. Chronica Boemorum) – dzieło historiograficzne, spisane przez praskiego kanonika, Kosmasa (ok. 1045–1125). Kronika powstała mniej więcej w tym samym czasie co pierwsza Kronika Galla Anonima.

Autor i dzieło

Autor zabrał się do spisywania dzieła swego życia po roku 1110 i pisał ją aż do śmierci. Pozostawił po sobie trzy ukończone księgi i jedną rozpoczętą; obejmują one dzieje Czechów od czasów legendarnych aż do roku 1125.

Kronika Kosmasa jest głównym źródłem do historii dawnych Czech. Nie jest to jednak utwór obiektywny – autor bywa niechętnie usposobiony zarówno do Polaków, jak i do Niemców. Kronika została spisana po łacinie, w manierze typowej dla swej epoki – prozą rytmiczną, niekiedy rymowaną. Dla opisu dziejów najdawniejszych wykorzystuje Kosmas tradycję ustną, podania, legendy, ale też inne wczesne księgi historyczne (jak np. Kronika Reginona z Prüm z 915 roku).

Kontynuacje

Po śmierci Kosmasa jego dzieło znalazło bezpośrednich kontynuatorów. Najważniejszym z nich był anonimowy autor związany z czeskim dworem książęcym, uzupełniający kronikę w latach 1126–1142 i znany w literaturze jako Kanonik wyszehradzki. Rozważa się też wpływ Kosmasa na późniejszego kronikarza Wawrzyńca z Brzezowa, katolickiego historyka doby husyckiej.

Wydania

Drzewo genealogiczne rękopisów wg Bertolda Bretholza

Pierwotny rękopis tej kroniki nie dochował się do naszych czasów, więc poniższe wydanie krytyczne opiera się na 15 różnych rękopisach źródłowych.

• [1923], przedruk 1995, Die Chronik der Böhmen des Cosmas von Prag. Wyd. Bertold Bretholz. Berlin, «Monumenta Germaniae Historica - Scriptores rerum Germanicarum», Nova series, t. 2. (wersja elektroniczna: jak poniżej).

Polskie tłumaczenia

• [1968] Kosmasa Kronika Czechów, przetłumaczyła,wstęp i komentarze opracowała Maria Wojciechowska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa; Wyd. 1, 459 stron.
• [2006] wznowienie: Kosmasa Kronika Czechów. Przekład, wstęp i komentarze M. Wojciechowska, Wyd. 2, Wrocław, «Skarby Biblioteki Narodowej».
• [2012] wznowienie: Kosmasa Kronika Czechów. Przekład, wstęp i komentarze M. Wojciechowska, Wyd. 3, Wydawnictwo Templum, Wodzisław Śląski.

Bibliografia

• Die Chronik der Böhmen des Cosmas von Prag. Bertold Bretholz. Berlin: 1923, seria: Monumenta Germaniae Historica. [dostęp 2014-02-11].
• [1974] Kamínková, Evá. Výbor ukázek z kroniky Kosmovy a kroniky Vavřince z Březové. Univerzita Karlova, Praha.

Linki zewnętrzne

• Tekst kroniki po łacinie opatrzony wstępem i przypisami po niemiecku
• Kronika Kosmasa po łacinie i czesku. 147.231.53.91. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-22)].
• Kronika Kosmasa po czesku (PDF)