Krzyż Obrony Lwowa

Krzyż Obrony Lwowa
Awers
Awers
Ustanowiono

1919

Krzyż Obrony Lwowa – polska odznaka pamiątkowa nadawana za obronę miasta Lwowa przed Ukraińcami w dniach 1-22 listopada 1918 podczas wojny polsko-ukraińskiej.

Rodzaje odznaki pamiątkowej „Krzyż Obrony Lwowa”
Dyplom Krzyża Obrony Lwowa

Opis

Rozkazem z 29 listopada 1918 dowódcy operacyjnego Wojska Polskiego „Wschód” gen. Tadeusza Rozwadowskiego na pamiątkę obrony i odsieczy Lwowa została ustanowiona odznaka pamiątkowa „Obrony Lwowa”, której wykonaniem zajął się chor. Roman Woynicz-Horoszkiewicz, zaś nadawaniem zajęła się Naczelna Komenda Wojskowa na Galicję Wschodnią[1].

Krzyż Obrony Lwowa był nadawany od 1919 (odznaczenie odbierano w Inspektoracie Artylerii Okręgu Generalnego „Lwów”)[2].

Istniały dwa rodzaje odznaczenia: Krzyż Obrony Lwowa z mieczami oraz Krzyż Obrony Lwowa bez mieczy[3].

W latach 20. przewodniczącym Kapituły Krzyża Obrony Lwowa był płk Czesław Mączyński[4]. Członkiem i do 1939 prezesem Kapituły Krzyża Obrony Lwowa był mjr lek. Lesław Węgrzynowski[5][6][7]. W Kapitule zasiadał rtm. dr Tadeusz Michał Nittman[8].

W marcu 1936 Związek Obrony Lwowa poinformował, że jedyną odznaką pamiątkową za okres walk w obronie Lwowa od 1 do 22 listopada 1918 jest Krzyż Obrony Lwowa[9]. W listopadzie 1936 Kapituła Krzyża Obrony Lwowa podjęła uchwałę o złożeniu krzyża jako wotum w Kościele Matki Boskiej Ostrobramskiej we Lwowie[6].

25 maja 1922 odbyło się wmurowanie Krzyża Obrony Lwowa na lwowskim dworcu kolejowym, który stanowił pierwszą placówkę obrony miasta przez Polaków (na pomniku umieszczono napis Czwarty odcinek obrony Lwowa)[10]. W czwartą rocznicę walk, 22 listopada 1922 wizerunek Krzyża Obrony Lwowa został odsłonięty na fasadzie budynku lwowskiej Szkoły im. św. Marii Magdaleny nr 11[11][12]. 1931 Krzyż Obrony Lwowa został odsłonięty na frontowej ścianie domu ludowego TSL w Lewandówce[13]. W ramach obchodów 16. rocznicy oswobodzenia Lwowa 22 listopada 1934 w gmach budynku XI Państwowego Gimnazjum im. Jana i Andrzeja Śniadeckich we Lwowie został wmurowany Krzyż Obrony Lwowa[14]. 11 listopada 1935 na gmachu szkoły żeńskiej im. Żółkiewskiego wmurowano tablicę pamiątkową i Krzyż Obrony Lwowa[15]. Podczas obchodów 17. rocznicy odsieczy Lwowa 22 listopada 1935 na gmachu ratusza lwowskiego odsłonięto wmurowane tam herb miasta wraz z Orderem Virtuti Militari oraz Krzyż Obrony Lwowa[16].

W 20. rocznicę walk o Lwów, w 1938 uchwałą Rady Miasta Lwowa dokonano zmian nazw szeregu ulic we Lwowie, wprowadzając ich nowe patronaty, upamiętniające obronę Lwowa i jego wybitnych uczestników, zaś na tabliczkach informacyjnych tychże umieszczono miniatury Krzyża Obrony Lwowa[17].

W ramach obchodów 50. rocznicy obrony Lwowa, zorganizowanych przez lwowskie środowisko emigracyjne w Londynie w dniach 2-3 listopada 1968[18], została wydana „Pamiątkowa odznaka w 50-tą rocznicę Obrony Lwowa”, zaprojektowana przez Bogdana Sienickiego, w której została uwieczniona miniatura Krzyża Obrony Lwowa[19]. Z okazji 60. rocznicy obrony Lwowa w 1978 działacze Koła Lwowian w Londynie wręczyli zasłużonym osobom miniatury Krzyża Obrony Lwowa wraz z dyplomem[20].

29 września 1981 inicjatorzy stworzenia Krzyża Obrońców Lwowa zwrócili się do gen. Mieczysława Boruty-Spiechowicza (ostatniego żyjącego członka Kapituły Krzyża Obrony Lwowa) o zatwierdzenie nowego odznaczenia, który 7 października 1981 dokonał zatwierdzenia wniosku o ustanowienie[21]. Projekt krzyża bazował na Krzyżu Obrony Lwowa, lecz posiadał różnice: na górnym ramieniu pojawił się znak Polski Walczącej, zaś listki wawrzynowe dookoła herbu zastąpiły gałązki cierniowe[22].

Odznaczeni

Krzyżem Obrony Lwowa z Mieczami zostało odznaczone miasto Lwów[23]. Odznaczeniem wyróżniono także lwowski dworzec kolejowy[10].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Bolesław Roja: Legendy i fakty. Warszawa: 1931, s. 231, 320.
  2. ↑ Kronika. Krzyż Obrony Lwowa. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 173 z 29 lipca 1919. 
  3. ↑ Semper fidelis. Obrona Lwowa w obrazach współczesnych. Lwów / Warszawa: Straż Mogił Polskich Bohaterów / Oficyna Wydawnicza Volumen, 1930 / 1990, s. Tab. 12.
  4. ↑ Śmierć ś. p. brygadiera Cz. Mączyńskiego. „Kurier Warszawski”, s. 5, Nr 192 z 16 lipca 1935. 
  5. ↑ Zbigniew Domosławski: Lesław Węgrzynowski. umed.wroc.pl. [dostęp 2015-05-13].
  6. ↑ a b Doroczne zebranie Kapituły Krzyża Obrony Lwowa. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 271 z 24 listopada 1936. 
  7. ↑ Akademia ku czci pierwszych lotników Obrońców Lwowa. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 112 z 20 maja 1939. 
  8. ↑ Uroczystość dekoracji Domu Akademickiego im. Adama Mickiewicza we Lwowie Krzyżem Obrony Lwowa. audiovis.nac.gov.pl. [dostęp 2020-05-13].
  9. ↑ W sprawie nadawania „Orląt”. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 66 z 20 marca 1936. 
  10. ↑ a b Odznaczenie dworca kolejowego we Lwowie. „Nowa Reforma”, s. 2, Nr 119 z 28 maja 1922. 
  11. ↑ W czwartą rocznicę. „Słowo Polskie”, s. 4, Nr 270 z 24 listopada 1922. 
  12. ↑ Przemysław Włodek,Adam Kulewski: Lwów. Przewodnik. Pruszków: 2006, s. 190.
  13. ↑ Lwów w dniu Święta Państwowego. „Słowo Polskie”, s. 3, Nr 122 z 5 maja 1931. 
  14. ↑ Z kraju. Rocznica oswobodzenia Lwowa. „Kurier Warszawski”. Nr 323, s. 5, 23 listopada 1934. 
  15. ↑ Zjazd b. ułanów lwowskich ochotników z lat 1918-1920. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 174B, s. 7, 17 listopada 1935. 
  16. ↑ Z kraju. Rocznica odsieczy Lwowa. „Kurier Warszawski”, s. 5, Nr 322 z 23 listopada 1935. 
  17. ↑ Symboliczne nadanie nazw związanych z Obroną Lwowa szeregowi ulic we Lwowie. „Gazeta Lwowska”. Nr 265, s. 2, 22 listopada 1938. 
  18. ↑ Semper Fidelis. Obchód 50-tej rocznicy Obrony Lwowa. „Biuletyn”. Nr 15-16, s. 1-13, Czerwiec 1969. Koło Lwowian w Londynie. 
  19. ↑ Trwałe pamiątki 50-lecia obrony Lwowa. „Biuletyn”. Nr 15-16, s. 125, Czerwiec 1969. Koło Lwowian w Londynie. 
  20. ↑ Marian Brzezicki. Uczczenie obrońców Lwowa z okazji 60-tej rocznicy obrony Lwowa. „Biuletyn”. Nr 35, s. 16, Grudzień 1978. Koło Lwowian w Londynie. 
  21. ↑ Marian Brzezicki. Wznowienie Krzyża Obrony Lwowa. „Biuletyn”. Nr 42, s. 87, Grudzień 1981. Koło Lwowian w Londynie. 
  22. ↑ Marian Brzezicki. Wznowienie Krzyża Obrony Lwowa. „Biuletyn”. Nr 42, s. 88, Grudzień 1981. Koło Lwowian w Londynie. 
  23. ↑ Muzeum Historyczne Obrony Lwowa. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 267 z 24 listopada 1938. 

Bibliografia

  • Dyplom Krzyża Obrony Lwowa, 1-22 listopada 1918, Walka o Lwów 1918–1919. Materiały metodyczne, nr 51, Samorządowe Centrum Edukacji, Tarnów 2005
  • Obrona Lwowa : 1-22 listopada : relacje uczestników / z wstępnem słowem generała Juljana Stachiewicza oraz przedm. generała Bolesława Popowicza i profesora Stanisława Zakrzewskiego ; Towarzystwo Badania Historji Obrony Lwowa i Województw Południowo-Wschodnich. – Lwów : nakł. TBHOL i WPW, 1933
  • Semper Fidelis. Obrona Lwowa w obrazach współczesnych. Lwów / Warszawa: Straż Mogił Polskich Bohaterów / Oficyna Wydawnicza Volumen, 1930 / 1990.
Falerystyka
Rodzaj odznaczenia
Elementy insygniów
Formy zredukowane
Lista odznaczeń w
Lista baretek w
Prawo
System odznaczeń w Polsce

The Order of the White Eagle.png

Media użyte na tej stronie

The Order of the White Eagle.png
Autor: Jakubkaja, Licencja: CC BY 3.0
Order Orła Białego – szkic
Krzyż Obrony Lwowa (3).jpg
Krzyż Obrony Lwowa
Krzyż Obrony Lwowa.jpg
Autor: Praca własna, Licencja: CC BY-SA 3.0
Krzyż Obrony Lwowa, 1918
Krzyż Obrony Lwowa - dyplom.JPG
Krzyż Obrony Lwowa - dyplom