Kuna (waluta)

Kuna
Hrvatska kuna
Kod ISO 4217

HRK

Symbol

KN – kuna
LP – lipa

Państwo

 Chorwacja

Bank centralny

Narodowy Bank Chorwacji

Mennica

Chorwacka Mennica (dawniej Chorwacki Instytut Monetarny)

Poziom inflacji

9,4% (kwiecień 2022)[1]

Podział

1 kuna = 100 lip

Banknoty

5, 10, 20, 50, 100, 200, 500, 1000 kun

Monety

1, 2, 5, 10, 20, 50 lip
1, 2, 5 kun

Kuna – oficjalna waluta Chorwacji. Obowiązywała w Niezależnym Państwie Chorwackim w czasie II wojny światowej (1941−1945), ponownie wprowadzona w 1994 roku jako waluta Republiki Chorwackiej. 12 lipca 2022 roku Rada Unii Europejskiej zatwierdziła przyjęcie Chorwacji do strefy euro z dniem 1 stycznia 2023 roku.

Jedna kuna dzieli się na 100 lip. Międzynarodowym skrótem waluty jest HRK. Emitentem kuny jest Narodowy Bank Chorwacji, a monety są wybijane przez Chorwacką Mennicę (dawniej Chorwacki Instytut Monetarny).

Pochodzenie i znaczenie nazwy

Nazwa waluty nawiązuje do okresu średniowiecza, kiedy na terenie Chorwacji skóry kun stosowane były w handlu jako jednostka wartości lub wymiany. Skórami spłacano kary i długi, a nawet opłacano nimi podatki i cła[2]. Pierwsza moneta z wizerunkiem kuny datowana jest na okres panowania króla Beli IV (1235–1270)[3]. Najbardziej znaną monetą z wizerunkiem kuny jest bański denar/banovac wybijany w XIII wieku, który znajdował się w obiegu do 1384 roku, kiedy został wycofany przez królową Węgier i Chorwacji Marię Andegaweńską. Również chorwaccy książęta i namiestnicy umieszczali kunę na swoich monetach[4].

Kuna pojawiła się także na herbie Królestwa Slawonii. Jej źródła w heraldyce sięgają XIII wieku, a król Władysław II Jagiełło w Budzie w 1396 roku oficjalnie potwierdził status heraldyczny kuny. Kuna pojawiała się także w XIII wieku na pieczęciach lokalnych szlachty i książąt[5].

Kuna w herbie Slawonii pojawiała się także na monetach wybijanych przez Habsburgów[6].

Kuna wraz z inną symboliką i herbami była umieszczana na bonach, obligacjach i banknotach będących w obiegu na terenie Chorwacji w XIX i XX wieku[7].

Historia

Lata 1941–1945

10 kwietnia 1941 roku proklamowano Niepodległe Państwo Chorwackie (NPCh), któremu przewodził Ante Pavelić. Walutą nowego państwa, na mocy dekretu z 7 lipca 1941 roku, została kuna. Jedna kuna dzieliła się na 100 banic. Dekret z 25 września 1942 roku wprowadził do obiegu monety. W głównym obiegu znajdowały się przede wszystkim banknoty. Na terytorium podlegającym władzy NPCh w obiegu znajdowały się także monety próbne, nieoficjalne monety, a także kupony wydawane przez trzy miasta. Antyfaszystowska Rada Wyzwolenia Narodowego Jugosławii wprowadziła do obiegu własne obligacje stanowiące środek płatniczy na zajętych przez siebie terytoriach[8].

Po rozpadzie Jugosławii

W 1991 roku Narodowy Bank Chorwacji wyemitował tymczasowego dinara, który znajdował się w obiegu do 30 maja 1994 roku. Kuna została ponownie wprowadzona 30 maja 1994 roku. Do końca 1994 roku obowiązywał okres przejściowy i wymiany dinara na kunę[9].

Wybór nazwy waluty wiązał się z licznymi kontrowersjami. Chorwacki rząd bronił swojego wyboru, zwracając uwagę na historyczne nawiązanie do handlu skórami kun, podczas gdy przeciwnicy nazwy podkreślali, że sugeruje ona ciągłość pomiędzy wojennym reżimem i odtworzonym demokratycznym państwem chorwackim. Jako alternatywę proponowano m.in. nazwy kruna czy banica[10].

Emitentem kuny jest Narodowy Bank Chorwacji. Druk banknotów o nominałach 1000, 500, 20, 10 kun odbywa się w monachijskiej drukarni Giesecke & Devrient, a banknoty o nominałach 200, 100 i 50 kun są drukowane przez Österreichische Banknoten und Sicherheitsdruck. Monety są bite przez Chorwacką Mennicę (przed listopadem 2021 roku pod nazwą Chorwacki Instytut Monetarny)[11][12].

Przyjęcie euro

1 czerwca 2022 roku Komisja Europejska poinformowała w raporcie, że Chorwacja jest gotowa na wejście do strefy euro do 1 stycznia 2023 roku. Komisja uznała, że ustawodawstwo Chorwacji jest zgodne z wymogami Traktatu i Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych[13]. Ostatnie akty prawne upoważniające Chorwację do wejścia do strefy euro zostały zatwierdzone 12 lipca, kurs wymiany został ustalony na 7,53450 kuny za 1 euro[14]. Tego samego dnia Rada UE zatwierdziła przyjęcie Chorwacji do strefy euro z dniem 1 stycznia 2023 roku[15].

Monety i banknoty

Monety

Motywy chorwackich monet na awersach związane są z florą i fauną tego kraju. Od 1993 roku wybija się monety z lokalnymi nazwami gatunków roślin i zwierząt, natomiast od 1994 roku wybija się również monety z łacińskimi nazwami przedstawionych roślin i zwierząt. Monety są wybijane przez Chorwacką Mennicę w Zagrzebiu[16].

WartośćWizerunekŚrednicaWagaSkładMotyw
AwersRewers
1 lipa[17]Awers i rewers17 mm0,7 gstop aluminium i magnezugałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacjikolba kukurydzy, data
2 lipy[18]Awers i rewers19 mm0,92 ggałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, chorwacki splotgałązka winorośli z kiścią winogron, data
5 lip[19]Awers i rewers18 mm2,5 gstal pokryta brązemgałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacjigałązka dębu z żołędziam, data
10 lip[20]Awers i rewers20 mm3,25 ggałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, chorwacki splotkwitnący tytoń, data
20 lip[21]Awers i rewers18,5 mm2,9 gstal niklowanagałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, chorwacki splotgałązka oliwna z oliwkami, data
50 lip[22]Awers i rewers20,5 mm3,65 ggałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, chorwacki splotdegenia welebicka, data
1 kuna[23]Awers i rewers22,5 mm5 gstop miedzi, niklu, cynkubiegnąca w prawo kuna, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, gałązka oliwna i kłos pszenicysłowik, data
2 kuny[24]Awers i rewers24,5 mm6,2 gbiegnąca w prawo kuna, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, gałązka dębu i gałązka laurutuńczyk, data
5 kun[25]Awers i rewers26,5 mm7,45 gbiegnąca w prawo kuna, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, gałązka dębu i gałązka lauruniedźwiedź brunatny, data

Banknoty

WartośćWizerunekWymiaryKolorMotywEmisje
AwersRewers
5 kun[26]Awers i rewers122 × 61 mmzielonyFran Krsto (1643–1671) i Petar Zrinski (1621–1671)Zamek Varaždin i jego plan
  • 9 lipca 2001
10 kun[27]Awers i rewers126 × 63 mmszary, brązowyJuraj Dobrila (1812-1882), biskup z Triestu i PorečaStarożytny rzymski amfiteatr w Puli, obrys istryjskiego miasteczka Motovun
  • 18 czerwca 2001
  • 24 maja 2004 (wersja okolicznościowa)
  • 18 marca 2013
20 kun[28]Awers i rewers130 × 65 mmczerwonychorwacki ban Josip Jelačić (1801 – 1859)Zameczek Eltz w Vukovarze
  • 16 sierpnia 2001
  • 18 marca 2013
  • 30 maja 2014 (wersja okolicznościowa)
50 kun[29]Awers i rewers134 × 67 mmniebieskichorwacki renesansowy poeta Ivan Gundulić (1589-1638)Historyczne centrum Dubrownika, dubrownicki Pałac Rektorski
  • 25 listopada 2002
  • 25 września 2017 (wersja okolicznościowa)
100 kun[30]Awers i rewers138 × 69 mmpomarańczowy, brązowychorwacki ban i poeta Ivan Mažuranić (1814 – 1890)Kościół św. Wita w Rijece i jego obrys
  • 3 czerwca 2002
  • 1 lipca 2013
200 kun[31]Awers i rewers142 × 71 mmbrązowychorwacki polityk Stjepan Radić (1871 – 1928), przeciwnik idei Wielkiej SerbiiBudynek sztabu wojskowego w Osijeku, tamtejsza twierdza
  • 12 sierpnia 2002
  • 1 lipca 2013
500 kun[32]Awers i rewers146 × 73 mmoliwkowyMarko Marulić (1450-1524), pisarz, ojciec literatury chorwackiejPałac Dioklecjana w Splicie
  • 30 maja 1994
1000 kun[33]Awers i rewers150 × 75 mmniebieski, szarychorwacki polityk Ante Starčević (1823-1896)Rzeźba konna pierwszego króla chorwackiego Tomisława I, katedra w Zagrzebiu
  • 30 maja 1994

Przypisy

  1. CNB Council: Growing demand for corporate credit (ang.). 2022-06-08. [dostęp 2022-07-04].
  2. Granic 2008 ↓, s. 88–90.
  3. Granic 2008 ↓, s. 93.
  4. Granic 2008 ↓, s. 92.
  5. Granic 2008 ↓, s. 94.
  6. Granic 2008 ↓, s. 97.
  7. Granic 2008 ↓, s. 99.
  8. Granic 2008 ↓, s. 101–102.
  9. Granic 2008 ↓, s. 103.
  10. Granic 2008 ↓, s. 104–105.
  11. Production, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  12. NEW COMPANY NAME, „Chorwacka Mennica”, 2 listopada 2021 [dostęp 2022-07-06].
  13. Ptak-Iglewska 2022 ↓.
  14. Chorwacja wchodzi do strefy euro. Warunki spełnione, ustalono kurs, RMF24, 12 lipca 2022 [dostęp 2022-07-12].
  15. 1 stycznia 2023 Chorwacja przystępuje do strefy euro, „Europejski Bank Centralny”, 12 lipca 2022 [dostęp 2022-07-20].
  16. Coins, „Narodowy Bank Chorwacji”, 1 lutego 2015 [dostęp 2022-07-04].
  17. 1 lipa, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  18. 2 lipe, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  19. 5 lipa, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  20. 10 lip, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  21. 20 lip, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  22. 50 lipa, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  23. 1 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  24. 2 kune, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  25. 5 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  26. 5 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  27. 10 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 1 lutego 2015 [dostęp 2022-07-04].
  28. 20 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  29. 50 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 20 listopada 2002 [dostęp 2022-07-04].
  30. 100 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  31. 200 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  32. 500 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  33. 1000 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of Croatia.svg
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
1kn sadra v3 front.jpg
Autor: Purger zgb, Licencja: CC BY-SA 3.0
Banknote of 1 kn (1941), proof. Front side.