Kusakowate (owady)

Kusakowate
	Staphylinidae
	Latreille, 1802
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	owady uskrzydlone
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze wielożerne
Infrarząd	Staphyliniformia
Nadrodzina	Staphylinoidea
Rodzina	kusakowate

Tablica barwna z monografii Gregorija Jakobsona

skorogonek dwubarwny (Tachyporus obsutus) z podrodziny Tachyporinae

Stenus argus z podrodziny myśliczków

Paederus schoenherri z podrodziny żarlinków

Euthia linearis z podrodziny Scydmaeninae

Baeocera z podrodziny Scaphidiinae

Kusakowate (Staphylinidae) – rodzina chrząszczy z podrzędu wielożernych i infrarzędu Staphyliniformia. Stanowią najliczniejszą w gatunki rodzinę zwierząt.

Opis

Typowy kusakowaty ma wydłużone i spłaszczone ciało ze skróconymi twardymi pokrywami nie przykrywającymi wszystkich segmentów odwłoka, co jest przystosowaniem do środowiska, w którym żyją. Te wyraźnie skrócone pokrywy nakrywają tylko dwa pierwsze segmenty odwłoka. Zazwyczaj są ciemno ubarwione z metalicznym połyskiem. Pokrywy zależnie od gatunku mogą być czerwone, brunatne, zielonkawe lub niebieskawe. Pod pokrywami będącymi przekształconą pierwszą parą skrzydeł znajdują się złożone błoniaste skrzydła. Istnieją gatunki, u których pokrywy nakrywają cały odwłok. Są bardzo ruchliwymi owadami posiadającymi silne nogi, dzięki którym bardzo szybko biegają. Przedplecze jest masywne przyjmujące kształt płaskiej lub wypukłej tarczy.

Charakterystyczną cechą kusakowatych jest to, że w czasie szybkiego poruszania trzyma ruchliwy odwłok zagięty do góry i skierowany na zewnątrz. Pozycja taka może ułatwiać ruch i być pozycją obronną naśladującą skorki i skorpiony. Niektóre zresztą zaatakowane mogą wytryskiwać drażniącą ciecz, a jeszcze inne mogą w ciele zawierać trującą substancję.

Osiągają rozmiary w przedziale od ok. 1 mm do 40 mm. Wszystkie larwy i większość dorosłych są higrofilami czyli organizmami wymagającymi do życia dużej wilgotności środowiska.

Ze względu na ich ukryty tryb życia i z reguły niewielkie rozmiary wiele gatunków czeka jeszcze na odkrycie. Oznaczanie poszczególnych gatunków stanowi jeden z najtrudniejszych elementów systematyki entomologicznej.

Ekologia

Przedstawiciele tej najliczniejszej gatunkowo rodziny występują we wszystkich środowiskach na całej kuli ziemskiej zarówno w tropikach jak i w rejonach polarnych. Zajmują rozmaite środowiska. Żyją w próchnicy, w glebie, leśnej ściółce, pod pniami, pod korą drzew i na drzewach, w odchodach, w gniazdach ptaków i ssaków, w zbiorowiskach owadów społecznych jak mrowiska, w hubach drzewnych, w padlinie i innych ukrytych miejscach. Większość jest drapieżnikami, ale wśród nich są też fitofagi, saprofagi i pasożyty. Są bardzo aktywne i stanowią ważny element w obiegu materii i energii leśnych ekosystemów. Spełniają też pożyteczną rolę w zwalczaniu wielu szkodników lasu, w tym larw korników, ponieważ przeważnie odżywiają się larwami owadów oraz innymi małymi bezkręgowcami.

Rozprzestrzenienie i różnorodność

Kusakowate są najliczniejszą w gatunki rodziną owadów^[1] i jedną z najliczniejszych rodzin zwierząt^[2]. Według źródła z 2018 roku do rodziny tej należy ponad 63 657 opisanych gatunków^[3].

Przedstawiciele rodziny występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy^[4]. Zasiedlają prawie wszystkie ekosystemy lądowe; od Arktyki po wilgotne lasy równikowe i od nabrzeży morskich po wiecznie ośnieżone piętro wysoko-alpejskie^[3]. 15 podrodzin rozsiedlonych jest kosmopolitycznie, a 10 prawie kosmopolitycznie. 9 podrodzin występuje tylko na półkuli północnej, a 5 jest endemicznych dla strefy umiarkowanej półkuli południowej. Do endemitów półkuli południowej należy w sumie 12 plemion i 460 rodzajów. 10 podrodzin jest liczniejszych gatunkowo w strefach tropikalnych, a Protopselaphinae występują tylko w nich. 5 podrodzin jest liczniejszych w strefach umiarkowanych^[4]. W Europie Środkowej odnotowano ponad 2250 gatunków^[2], z czego z Polski wykazano występowanie 1 406^[5] z 22 podrodzin^[2].

Systematyka

Współcześnie kusakowate podzielone są na 33 podrodziny^[6]:

Glypholomatinae Jeannel, 1962
Microsilphinae Crowson, 1950
Omaliinae MacLeay, 1825 – świeżacinki
Empelinae Newton et Thayer, 1992
Proteininae Erichson, 1839 – protki
Micropeplinae Leach, 1815 – rozstrzępki
Neophoninae Fauvel, 1905
Dasycerinae Reitter, 1887 – breloczki
Protopselaphinae Newton et Thayer, 1995
Pselaphinae Latreille, 1802 – marnikowate
Phloeocharinae Erichson, 1839 – sośniczki
Olisthaerinae Thomson, 1858 – podkorowce
Tachyporinae MacLeay, 1825 – skorogonki
Trichophyinae Thomson, 1858 – korkucie
Habrocerinae Mulsant et Rey, 1876 – narożki
Aleocharinae Fleming, 1821 – rydzenice
Trigonurinae Reiche, 1866
Apateticinae Fauvel, 1895
Scaphidiinae Latreille, 1806 – łodziki
Piestinae Erichson, 1839 – piesty
Osoriinae Erichson, 1839 – walgierze
Oxytelinae Fleming, 1821 – kozubki
Oxyporinae Fleming, 1821 – pogrzybnice
Megalopsidiinae Leng, 1920
Scydmaeninae Leach, 1815 – balinki
Steninae MacLeay, 1825 – myśliczki
Euaesthetinae Thomson, 1859 – kiepurki
Solieriinae Newton et Thayer, 1992
Leptotyphlinae Fauvel, 1874
Pseudopsinae Ganglbauer, 1895 – płaskusaczki
Paederinae Fleming, 1821 – żarlinki
Staphylininae Latreille, 1802 – kusaki
†Protactinae Heer, 1847

Przypisy

↑ J.M. Campbell, A. Davies: Family Staphylinidae (Rove beetles). [dostęp 2014-01-21].
↑ ^a ^b ^c Andrzej Szujecki: Kusakowate (Staphylinidae) lasów Polski. Aspekt różnorodności i monitoringu zooindykacyjnego. Warszawa: Lasy Państwowe, 2017. ISBN 978-83-65659-00-2.
↑ ^a ^b Ulrich Irmler, Jan Klimaszewski, Oliver Betz: Introduction to the Biology of Rove Beetles. W: Biology of Rove Beetles (Staphylinidae): Life History, Evolution, Ecology and Distribution. Oliver Betz, Ulrich Irmler, Jan Klimaszewski (red.). Springer, 2018.
↑ ^a ^b Margaret K. Thayer: Staphylinidae. W: Coleoptera, Beetles. Vol. 2: Morphology and Systematics (Archostemata, Adephaga, Myxophaga, Polyphaga patim). Rolf G. Beutel, Richard A.B. Leschen (red.). Wyd. II. Berlin, Boston: Walter de Gruyter & Co., 2016, seria: Handbook of Zoology.
↑ Wykaz Chrząszczy Polski On-Line. [dostęp 2014-01-21].
↑ PatriceP. Bouchard PatriceP. i inni, Family-group names in Coleoptera (Insecta), „ZooKeys”, 88, 2011, s. 1-972, DOI: 10.3897/zookeys.88.807 .

[CampbellDavies-1] J.M. Campbell, A. Davies: Family Staphylinidae (Rove beetles). [dostęp 2014-01-21].

[Szujecki-2] Andrzej Szujecki: Kusakowate (Staphylinidae) lasów Polski. Aspekt różnorodności i monitoringu zooindykacyjnego. Warszawa: Lasy Państwowe, 2017. ISBN 978-83-65659-00-2.

[Irmler-3] Ulrich Irmler, Jan Klimaszewski, Oliver Betz: Introduction to the Biology of Rove Beetles. W: Biology of Rove Beetles (Staphylinidae): Life History, Evolution, Ecology and Distribution. Oliver Betz, Ulrich Irmler, Jan Klimaszewski (red.). Springer, 2018.

[Thayer-4] Margaret K. Thayer: Staphylinidae. W: Coleoptera, Beetles. Vol. 2: Morphology and Systematics (Archostemata, Adephaga, Myxophaga, Polyphaga patim). Rolf G. Beutel, Richard A.B. Leschen (red.). Wyd. II. Berlin, Boston: Walter de Gruyter & Co., 2016, seria: Handbook of Zoology.

[wykaz-5] Wykaz Chrząszczy Polski On-Line. [dostęp 2014-01-21].

[families-6] PatriceP. Bouchard PatriceP. i inni, Family-group names in Coleoptera (Insecta), „ZooKeys”, 88, 2011, s. 1-972, DOI: 10.3897/zookeys.88.807 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Tshekardocoleoidea	†Labradorocoleidae †Oborocoleidae †Tshekardocoleidae
Permocupedoidea	†Permocupedidae †Taldycupedidae
Permosynoidea	†Ademosynidae †Permosynidae

Asiocoleoidea	†Asiocoleidae †Tricoleidae
Rhombocoleoidea	†Rhombocoleidae
Schizophoroidea	†Catiniidae †Schizocoleidae †Schizophoridae
Lepiceroidea	Lepiceridae
Sphaeriusoidea	gałeczkowate Hydroscaphidae Torridincolidae
incertae sedis	Triamyxidae

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne