Lak (materiał)
Lak – mieszanina żywic, z dodatkiem terpentyny, oleju lub innych substancji, które obniżają kruchość i zmniejszają temperaturę topnienia, umożliwiając rozmiękczenie przy użyciu niewielkiego źródła ciepła np. świeczki. Laki charakteryzuje dobra przyczepność do papieru i materiałów używanych na opakowania. Używane były do zabezpieczania korespondencji, zwłaszcza tajnej, ważnych dokumentów i przesyłek wartościowych, a także do uszczelniania opakowań zawierających substancje lotne lub łatwo psujące się. Znaczenie w zachowywaniu tajemnicy przesyłek zmniejszyło się po wprowadzeniu zaklejanych kopert i wprowadzeniu urzędowo gwarantowanej tajemnicy korespondencji[1].
Lak do zabezpieczania korespondencji i dokumentów zastąpił wcześniej w tym celu używany wosk, glinkę i bitumen. Użycie w Europie datuje się od XVI w. Najlepsze rodzaje laku produkowano z szelaku, słabsze z użyciem zwykłej żywicy[2].
Przykładowy przepis na typowy lak pocztowy to 35 g szelaku, 65 g kalafonii, 50 g terpentyny, 5 g oleju terpentynowego, 25 g kredy szlamowanej, 10 g gipsu alabastrowego i 25 g cynobru (jako czerwonego barwnika). Innymi substancjami używanymi do koloryzowania laków były sadza, żółcień chromowa, błękit paryski, ultramaryna; kolor zielony uzyskiwano mieszając barwniki żółte z niebieskimi; dzięki dodaniu proszku metalicznego (aluminium lub mosiądzu) uzyskiwano laki srebrne lub złote. Wszystkie składniki stapiano na niewielkim ogniu, mieszając aż do uzyskania jednolitej masy, którą następnie wylewano do foremek[1] lub po częściowym ostudzeniu formowano w wałeczki, cięto i polerowano[2].
Przy użyciu lak najczęściej ogrzewa się nad płomieniem, a po upłynnieniu doprowadza do skapywania na zamierzone miejsca. Najlepszą odbitkę otrzymuje się po zmiękczeniu, ale nie stopieniu laku, nałożeniu go na zaklejane miejsce, a następnie szybkim odbiciu w nim lekko podgrzanej i natłuszczonej pieczęci[2]. Butelki itp. uszczelnia się przez zanurzenie zakorkowanej szyjki w stopionym laku i ostudzenie. Istnieją także laki do stosowania na zimno, bez podgrzewania, które zawierają duże ilości łatwo lotnych substancji (np. acetonu lub spirytusu) jako zmiękczaczy. Przechowuje się je w szczelnych pojemnikach, lub przygotowuje bezpośrednio przed użyciem[1].
Kolekcja laków i stempli
Zestaw kolorowych laków w pałeczkach
Koperta zabezpieczona pieczęciami lakowymi
Proces lakowania butelek
Zalakowane butelki; miska roztopionego laku w tle
Przypisy
- ↑ a b c Franciszek Aleksandrowicz i in. (praca zbiorowa): Chemia praktyczna dla wszystkich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Techniczne, 1956, s. 131-133.
- ↑ a b c Sealing wax. W: Charles Tomlinson: Cyclopædia of useful arts, mechanical and chemical, manufactures, mining, and engineering. T. II. London: James Virtue & Co., 1854, s. 596-597.
Media użyte na tej stronie
Netherlands 1932-1-21 money letter franked with 27.5c NVPH 193 single, from Stadskanaal to Copenhagen. 5 wax seals of 'De Twentsche Bank' backside, as well as arrival Copenhagen 23-1-32.
Autor: GodeNehler, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kästchen mit Siegellack (6) und Petschaft
My darling Indetifikations-Nr.: N (9 A 130) 559/1995 Höhe x Breite x Tiefe: 17 x 9 x 2,5 cm Ausgabe: Siegellack, Prägung, Metall, Kunststoff, Pappe, Papier Beschreibung: Querformates Kästchen, Ober- und Unterteil zusammenhängend, mit braunem gemustertem Papier beklebt. Im Unterteil des Kästchens sind drei Fächer für die sechs Stangen Siegellack, die paarweise gegeneinander liegen, weil sie konisch zur Spitze verlaufen. Sich verschiedene Farben, vor allem Brauntöne, die oberste Stange trägt die Prägung ELEGANTE sonst FAVORITE.
Beiliegend eine Petschaft mit einen lila Kunststoffgriff.
Autor: davitydave, Licencja: CC BY 2.0
Corked wine bottles being dipped in wax as a packaging seal.
Autor: davitydave, Licencja: CC BY 2.0
Freshly dipped wine bottles that have been sealed with a hot wax capsule
Autor: Paul2, Licencja: CC BY-SA 4.0
Present-day signets and sealing wax, displayed in the shop window of Posthumus in Sint Luciënsteeg in Amsterdam (2018)