Legenda o ciosie w plecy

Karykatura przedstawiająca Philippa Scheidemanna i Matthiasa Erzbergera wbijających nóż w plecy armii niemieckiej

Karykatura przedstawiająca Żydówkę w przebraniu francuskiej Marianny, zadającą cios w plecy walczącemu żołnierzowi niemieckiemu

Niemieckie kartki żywnościowe na mięso, z okresu I wojny światowej

Legenda o ciosie w plecy (niem. Dolchstoßlegende) – teoria spiskowa rozpowszechniona w niemieckich kręgach narodowych po 1918, głosząca że winę za przegraną I wojnę światową ponoszą socjaliści (rząd Eberta), którzy podpisali rozejm w Compiègne kończący wojnę.

Historia

Niemal do końca wojny cesarz niemiecki Wilhelm II Hohenzollern i generalny kwatermistrz Armii Cesarstwa Niemieckiego Erich Ludendorff wierzyli w zwycięstwo Niemiec^[1]. Gdy w sierpniu 1918 Wielka Kwatera Główna armii niemieckiej zrozumiała, że zwycięstwo w wojnie było niemożliwe, zażądała od rządu Georga von Hertlinga wystąpienia z propozycją zawieszenia broni. Ta prośba spadła na Niemców oraz na niemiecką opinię publiczną jak grom z jasnego nieba i wywołała wstrząs. Do tej pory dowództwo utrzymywało, że dzięki poświęceniu narodu niemieckiego wygranie wojny wciąż było możliwe. Dowódcy systematycznie wprowadzali w błąd opinię publiczną o sytuacji na froncie, gdy tymczasem sytuacja była krytyczna^[2]. Niemieckie społeczeństwo ponosiło wiele wyrzeczeń (m.in. reglamentacja towarów), ale władze cały czas utrzymywały, że sytuacja wojskowa i strategiczna była dużo lepsza niż w rzeczywistości, a zwycięstwo było na wyciągnięcie ręki^[3]. Wielu niemieckich żołnierzy i cywilów żyło w przekonaniu, że chociaż w miarę trwania wojny ich życie było coraz cięższe, ich kraj był bliski zwycięstwa^[4]. Wielu Niemców nie mogło pogodzić się z przegraną wojną i koniecznością kapitulacji, jeśli niemieckie wojska stacjonowały we Francji, Belgii, głęboko w Rosji i na Ukrainie^[5]. W wojnie poległo około 2 mln Niemców, a okazało się, że ich ofiara była daremna. Dodatkowo powszechnie wierzono, że wojna została wywołana przez koalicję Francji, Rosji i Wielkiej Brytanii, aby naruszyć niemiecką potęgę oraz narzucić cywilizowanemu i kulturalnemu narodowi prymitywny materializm aliantów^[6].

Winą o zdradę Niemiec i spowodowanie klęski wojennej obarczano głównie demokratów i socjalistów. Oskarżenie to zostało wykorzystane przez propagandę nazistowską, która za domniemane działania sabotażowe w dziedzinie polityki i gospodarki oskarżała niemieckich Żydów i międzynarodowych Żydów. Celem ich działań miała być porażka Niemiec w I wojnie światowej. Według nazistów wydarzeniem, które bezpośrednio wiąże się z działaniem środowiska żydowskiego, była prośba o zawieszenie broni ze strony sztabu Armii Cesarstwa Niemieckiego na początku października 1918, której bezpośrednią konsekwencją miało być podpisanie traktatu wersalskiego.

W Bawarii w kwietniu 1919, w trakcie rewolucji listopadowej, została na krótko utworzona socjalistyczna Bawarska Republika Rad. Ponieważ większość kierownictwa Bawarskiej Republiki Rad było pochodzenia żydowskiego, spowodowało to wywołanie w narodzie niemieckim skojarzenia, że bolszewizm i judaizm były zasadniczo tym samym^[7].

W Niemczech w latach 1918–1945 polityków prowadzących w 1918 negocjacje w sprawie kapitulacji i w efekcie obarczonych odpowiedzialnością za traktat zwano listopadowymi zbrodniarzami^[8].

Przypisy

Bibliografia

• Rosa Sala Rose: Krytyczny słownik mitów i symboli nazizmu, Warszawa 2003, ISBN 83-04-01993-0.