Lejkowcowate

Lejkowcowate
Agelenidae[1]
C. L. Koch, 1837

Lejkowiec labiryntowy (Agelena labyrinthica)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

szczękoczułkowce

Gromada

pajęczaki

Rząd

pająki

Podrząd

Opisthothelae

Infrarząd

Araneomorphae

Rodzina

lejkowcowate

Zasięg występowania
Mapa występowania
Textrix denticulata
Kątnik większy
Norosz ziemny
Coras lamellosus

Lejkowcowate (Agelenidae) – rodzina pająków z podrzędu Opisthothela. Obejmuje 1200 opisanych gatunków. Kosmopolityczna. Jej przedstawiciele tkają płachtowate sieci łowne z lejkiem mieszkalnym.

Opis

Pająki małych do średnich rozmiarów[2], przy czym u kątnika większego dochodzić mogą do 18 mm długości ciała i około 100 mm rozpiętości odnóży[3][4]. Mają osiem oczu w dwóch poziomych rzędach po cztery. Stopy mają wyposażone w trzy pazurki i trichobotria o rozmiarach zwiększających się ku wierzchołkowi stopy[2][5]. Z wyjątkiem rodzaju Tamgrinia brak u nich sitka przędnego[2]. Stożeczek u Ageleninae jest parzysty, zaś u Coelotinae go brak[2][5]. Przetchlinki tchawek leżą blisko kądziołków przędnych i często są trudno dostrzegalne[6][5]. Kądziołki tylnych par są dwuczłonowe, dłuższe niż przednich[6][5][2].

Biologia i występowanie

Rodzina kosmopolityczna, ale w Ameryce Południowej występują tylko 3 gatunki[7]. W Polsce stwierdzono 11[8] (zobacz: lejkowcowate Polski).

Sieci łowne tych pająków są poziome, płachtowate, na jednym z końców wyposażone w lejek, w którym przesiaduje pająk[9][6][2]. Budowane są m.in. wśród roślinności, skał, w jaskiniach i budynkach[2]. U rodzajów Agelena, Tegenaria czy Eratigena sieci osiągają dość pokaźne rozmiary[6], podczas gdy u Coelotinae są małe[5]. W ciasnych miejscach sieć może być bardziej lejkowata, a pod kamieniami wręcz rurkowata[6].

W rodzajach Tegeneria i Eratigena znaleźć można gatunki synantropijne. Niektóre z rodzaju Agelena należą do pająków społecznych[9].

Niemal wszystkie gatunki lejkowcowatych są niegroźne dla ludzi, choć ugryzienie kątnika wiejskiego (Eratigena agrestis) może być groźne z medycznego punktu widzenia i są dowody, że może wywoływać zmiany martwicze[10]. Jednak kwestia ta nadal podlega dyskusji[11].

Taksonomia

Rodzina ta wprowadzona została w 1837 roku przez C.L. Kocha jako Agelenides. W 1850 autor ten podzielił ją na 3 podrodziny: Eigentliche Trichterspinnen, Wanderspinnen i Wasserspinnen. W 1869 Thorell wprowadził podział na podrodziny: Amaurobiinae, Agaleninae i Argyronetinae. Simon w swoich pracach z przełomu XIX i XX wieku dzielił ją na 4 podrodziny: Nicodaminae, Cybaeinae, Hahniae i Ageleninae. Każda z nich ma obecnie status osobnej rodziny, a tym który pierwszy zawęził koncept lejkowcowatych do Ageleninae w sensie Simona, był w 1967 Lehtinen. Badania z XXI wieku wskazują również na zasadność zaliczania do lejkowcowatych podrodziny Coelotinae, choć bywała ona klasyfikowana w sidliszowatych. Ogólnie relacje filogenetyczne w obrębie lejkowcowatych pozostają jednak słabo poznane[2].

Według danych z początku 2017 do rodziny tej zalicza się 1223 opisanych gatunków z 74 rodzajów[12]:

  • Acutipetala Dankittipakul et Zhang, 2008
  • Agelena Walckenaer, 1805
  • Agelenella Lehtinen, 1967
  • Agelenopsis Giebel, 1869
  • Ageleradix Xu et Li, 2007
  • Agelescape Levy, 1996
  • Ahua Forster et Wilton, 1973
  • Allagelena Zhang, Zhu et Song, 2006
  • Alloclubionoides Paik, 1992
  • Aterigena Bolzern, Hänggi et Burckhardt, 2010
  • Azerithonica Guseinov, Marusik et Koponen, 2005
  • Barronopsis Chamberlin et Ivie, 1941
  • Benoitia Lehtinen, 1967
  • Bifidocoelotes Wang, 2002
  • Calilena Chamberlin et Ivie, 1941
  • Coelotes Blackwall, 1841
  • Coras Simon, 1898
  • Draconarius Ovtchinnikov, 1999
  • Eratigena Bolzern, Burckhardt et Hänggi, 2013
  • Femoracoelotes Wang, 2002
  • Flexicoelotes Chen, Li et Zhao, 2015
  • Hadites Keyserling, 1862
  • Himalcoelotes Wang, 2002
  • Histopona Thorell, 1869
  • Hoffmannilena Maya-Morales et Jiménez, 2016
  • Hololena Chamberlin et Gertsch, 1929
  • Huangyuania Song et Li, 1990
  • Huka Forster et Wilton, 1973
  • Hypocoelotes Nishikawa, 2009
  • Inermocoelotes Ovtchinnikov, 1999
  • Iwogumoa Kishida, 1955
  • Kidugua Lehtinen, 1967
  • Leptocoelotes Wang, 2002
  • Lineacoelotes Xu, Li et Wang, 2008
  • Longicoelotes Wang, 2002
  • Lycosoides Lucas, 1846
  • Mahura Forster et Wilton, 1973
  • Maimuna Lehtinen, 1967
  • Malthonica Simon, 1898
  • Melpomene O. Pickard-Cambridge, 1898
  • Mistaria Lehtinen, 1967
  • Neoramia Forster et Wilton, 1973
  • Neorepukia Forster et Wilton, 1973
  • Neotegenaria Roth, 1967
  • Neowadotes Alayón, 1995
  • Notiocoelotes Wang, Xu et Li, 2008
  • Novalena Chamberlin et Ivie, 1942
  • Olorunia Lehtinen, 1967
  • Oramia Forster, 1964
  • Oramiella Forster et Wilton, 1973
  • Orepukia Forster et Wilton, 1973
  • Orumcekia Koçak et Kemal, 2008
  • Papiliocoelotes Zhao et Li, 2016
  • Paramyro Forster et Wilton, 1973
  • Pireneitega Kishida, 1955
  • Platocoelotes Wang, 2002
  • Porotaka Forster et Wilton, 1973
  • Pseudotegenaria Caporiacco, 1934
  • Robusticoelotes Wang, 2002
  • Rothilena Maya-Morales et Jiménez, 2013
  • Rualena Chamberlin et Ivie, 1942
  • Sinocoelotes Zhao et Li, 2016
  • Spiricoelotes Wang, 2002
  • Tamgrinia Lehtinen, 1967
  • Tararua Forster et Wilton, 1973
  • Tegecoelotes Ovtchinnikov, 1999
  • Tegenaria Latreille, 1804
  • Textrix Sundevall, 1833
  • Tikaderia Lehtinen, 1967
  • Tonsilla Wang et Yin, 1992
  • Tortolena Chamberlin et Ivie, 1941
  • Tuapoka Forster et Wilton, 1973
  • Urocoras Ovtchinnikov, 1999
  • Wadotes Chamberlin, 1925

Przypisy

  1. ↑ Agelenidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g h A. Bolzern, D. Burckhardt, A. Hänggi. Phylogeny and taxonomy of European funnel-web spiders of the Tegenaria-Malthonica complex (Araneae: Agelenidae) based upon morphological and molecular data. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 168, s. 723–848, 2013. DOI: 1111/zoj.12040 10. 1111/zoj.12040. 
  3. ↑ Heiko Bellmann: Przewodnik kieszonkowy: Pająki. Warszawa: Multico O. W., 1998.
  4. ↑ Species Eratigena atrica – Giant House Spider. [w:] BugGuide [on-line]. Iowa State University. [dostęp 2017-01-11].
  5. ↑ a b c d e Wang, Xin-Ping. A generic-level revision of the spider subfamily Coelotinae (Araneae, Amaurobiidae). „Bulletin of the AMNH”, s. 269, 2002. ISSN 0003-0090. 
  6. ↑ a b c d e Michael John Roberts: The Spiders of Great Britain and Ireland. Volume 1. Atypidae to Theridiosomatidae. Harley Books, 1985, s. 156.
  7. ↑ Martín J. Ramírez, Cristian Grismado, Theo Blick. Notes on the spider family Agelenidae in southern South America (Arachnida: Araneae). „Revista Ibérica de Aracnología”. 9, s. 179–118, 2004. ISSN 1576-9518.. 
  8. ↑ Blick, T. et al. (2004).Checklist of the spiders of Central Europe. (Arachnida: Araneae). Version 1. Dezember 2004. (PDF).
  9. ↑ a b Marek Żabka: Rząd: pająki – Araneae. W: Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 1. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 97. ISBN 978-83-01-16568-0.
  10. ↑ Jerome Goddard: Physician’s Guide to Arthropods of Medical Importance, Sixth Edition. CRC Press, 3 grudnia 2012, s. 380–. ISBN 978-1-4398-5085-5. (ang.).
  11. ↑ M.M. Gaver-Wainwright, R.S. Zack, M.J. Foradori, L.C. Lavine. Misdiagnosis of spider bites: bacterial associates, mechanical pathogen transfer, and hemolytic potential of venom from the hobo spider, Tegenaria agrestis (Araneae: Agelenidae). „J Med Entomol”. 48 (2), s. 382–388, Mar 2011. PMID: 21485377. (ang.). 
  12. ↑ Norman I. Platnick: Agalenidae. [w:] World Spider Catalog Version 17.5 [on-line]. Natural History Museum Bern. [dostęp 2017-01-10].
Rodziny pająków
Mesothelae
Opisthothelae
Ptaszniki
(Mygalomorphae)
Pająki wyższe
(Araneomorphae)

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Tegenaria atrica-s.jpg
Autor: Magne Flåten, Licencja: CC BY-SA 3.0
På høsten er stor husedderkopp Tegenaria atrica ofte å finne inne i hus hvor hannene leter etter hunner. De kan bli riktig store.
Template:Byline
Araña en Valverde, Vilarromarís, Oroso.jpg
Autor: Luis Miguel Bugallo Sánchez, Licencja: CC BY 3.0
Textrix denticulata (Textrix cf. denticulata) en Valverde, Vilarromarís, Oroso, Galiza
Agelenid Spider (Coelotes terrestris) (13540824473).jpg
Autor: Bernard DUPONT from FRANCE, Licencja: CC BY-SA 2.0
Forêt d' Ecouves, Orne, FRANCE
Agelena labyrinthica.jpg
(c) I, Jean-Jacques MILAN, CC-BY-SA-3.0
Agelena labyrinthica, Bordeaux, France
Coras lamellosus.JPG
Autor: Gergin Blagoev, Biodiversity Institute of Ontario, Licencja: CC BY-SA 3.0
Coras lamellosus
Distribution.agelenidae.1.png
Autor: User:Sarefo, Licencja: CC-BY-SA-3.0

Agelenidae habitat distribution, drawn after Platnick: World Spider Catalog 7.0. This is not at all a precise rendering of the distribution! If you have better

information, please replace this map, or send me the info, and i will redraw it.