Lelek kongijski

Lelek kongijski
Caprimulgus prigoginei[1]
Louette, 1990
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

lelkowe

Rodzina

lelkowate

Podrodzina

lelki

Rodzaj

Caprimulgus

Gatunek

lelek kongijski

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
Status iucn3.1 EN pl.svg

Lelek kongijski[3] (Caprimulgus prigoginei) – gatunek małego ptaka z rodziny lelkowatych (Caprimulgidae). Znany z jednego okazu odłowionego w górach Itombwe (wschodnia Demokratyczna Republika Konga). Uznany za zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał belgijski ornitolog Michel Louette w 1990 na łamach czasopisma „Ibis”. W 1971 Alexandre Prigogine wspomniał o samicy lelka odłowionej przez niego w górach Itombwe. Ostatecznie uznał ją za młodociany okaz lelka dżunglowego (Caprimulgus batesi), mimo że nie był przekonany do tej klasyfikacji. Jest to gatunek rozpowszechniony w afrykańskim pasie lasów równikowych, jednak stwierdzenie z Itombwe dotyczyło najdalej wysuniętego na południe miejsca występowania. W 1990 Louette dokonał ponownej analizy okazu i wyodrębnił nowy gatunek, który nazwał Caprimulgus prigoginei[4], na cześć jego odkrywcy. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny podtrzymuje tę nazwę. Według duńskiego zoologa Jona Fjeldså systematycznie leży on pomiędzy grupą zwaną po angielsku nighthawks (Chordeiles+Lurocalis+Nyctiprogne) a pozostałymi lelkami i wymaga badań genetycznych[5]. Holotyp znajduje się w Królewskim Muzem Afryki Środkowej w Tervuren, odłowiony został 11 sierpnia 1955[4].

Morfologia

Długość ciała około 19 cm[6]. Opis dotyczy holotypu. Długość skrzydła 164 mm, długość ogona 89 mm (przypuszczalnie sterówki są tej samej długości) – dla porównania u C. batesi długość ogona wynosi 143–167 mm; długość skoku 14 mm, długość górnej krawędzi dzioba (od piór) 11 mm[4].

Upierzenie jest ogółem ciemne jak na lelki, pokryte brązowymi i rdzawymi plamkami, tylko powierzchownie podobne do upierzenia innych leśnych lelków Demokratycznej Republiki Konga. Na brązowym czole, ciemieniu i grzbiecie widoczne są wąskie, czarne paski, miejscami występują czarne plamy. Pokrywy skrzydłowe rdzawe z czarnymi pasami. Barkówki w swojej dystalnej części pokryte są czarnymi plamami, bliżej nasady – płowymi, miejscami prawie białymi. Spód ciała rdzawobrązowy, wszystkie pióra mają czarne pasy, w niższej części piersi dostrzec można większe, płowe plamy, zdecydowanie wyraźniejsze niż u jakiegokolwiek innego okazu ptaka odmiennego gatunku. Brzuch i pokrywy podogonowe płowe, z czarnymi paskami, znacznie szerszymi, niż w pozostałych częściach upierzenia. Pokrywy podogonowe raczej sztywne, w przeciwieństwie do innych afrykańskich lelków, u których pióra te cechuje puszystość. Zewnętrzne lotki ciemnobrązowe z bardzo nielicznymi rdzawymi plamkami, na wewnętrznych chorągiewkach P9 i P8 oraz obydwu chorągiewkach P7 występują płowe plamki. Wewnętrzne lotki I rzędu wyróżniają się z rzadka rozmieszczonymi rdzawymi paskami. Pokrywy podskrzydłowe rdzawe, z brązowoczarnymi pasami. Środkowe sterówki ciemnobrązowe, nieregularnie płowo paskowane, na pozostałych sterówkach pasy są rdzawe. Na R4 i R5 przed końcem pióra widoczne paski, odpowiednio płowobiałe i białe. 34 lata po zebraniu okazu stopy były czerwonobrązowe, co jest barwą typową dla Caprimulgus. Nie są znane barwy pozostałych części miękkich[4].

Zasięg, ekologia

Według stanu wiedzy z 2016, gatunek znany jest jedynie z holotypu z gór Itombwe. Istnieją jednak nagrania głosów z południowo-wschodniego Kamerunu (1997[7]), północnego Konga (1996[7]) i Gabonu (1985[7]), które mogą pochodzić od lelków kongijskich[6]. Holotyp odłowiono w lesie na wysokości 1280 m n.p.m. (koordynaty: 3°26′S 28°30′E/-3,433333 28,500000)[4]. Z 1996 pochodzi nagranie głosu zarejestrowane na wysokości 1700 m n.p.m., które najpewniej można przypisać C. prigoginei[7].

Status

IUCN uznaje lelka kongijskiego za gatunek zagrożony wyginięciem (EN, Endangered) nieprzerwanie od 2000 roku (stan w 2016). Same lelki kongijskie pozostają znane wyłącznie z jednego okazu, jednak według BirdLife International liczebność ich populacji zmniejsza się wskutek utraty środowiska. W górach Itombwe zagrożenie stanowi wycinka lasów pod pastwiska dla bydła (szczególnie na większych wysokościach) lub pod uprawy; choroby uprawianej przez miejscową ludność kukurydzy wymusiły znalezienie nowych miejsc na farmy[7].

Przypisy

  1. Caprimulgus prigoginei, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. Caprimulgus prigoginei, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  3. Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Caprimulginae Vigors, 1825 - lelki (wersja: 2020-04-13). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-02].
  4. a b c d e M. Louette. A new species of nightjar from Zaïre. „Ibis”. 132, s. 349–353, 1990. DOI: 10.1111/j.1474-919X.1990.tb01054.x. 
  5. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Frogmouths, Oilbird, potoos, nightjars. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-02]. (ang.).
  6. a b Cleere, N., de Juana, E. & Sharpe, C.J.: Prigogine's Nightjar (Caprimulgus prigoginei). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (23 listopada 2016)].
  7. a b c d e Prigogine's Nightjar Caprimulgus prigoginei. BirdLife International. [dostęp 2016-11-23].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 EN pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.