Leon Janta-Połczyński

Leon Janta-Połczyński

Data i miejsce urodzenia	25 maja 1867 Wysoka, Królestwo Prus
Data i miejsce śmierci	20 lipca 1961 Poznań, Polska
Minister rolnictwa i dóbr państwowych
Okres	od 18 stycznia 1930 do 22 marca 1932
Przynależność polityczna	Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem
Poprzednik	Wiktor Leśniewski
Następca	Seweryn Ludkiewicz
Odznaczenia

Wiktor Podoski, Maria Rotwand i Leon Janta-Połczyński 1938

Leon Janta-Połczyński^[1] (ur. 25 maja 1867 w Wysokiej k. Tucholi, zm. 20 lipca 1961 w Poznaniu) – polski ziemianin, prawnik (doktor praw), polityk, działacz społeczny, minister rolnictwa i dóbr państwowych w pięciu rządach II RP, senator I i III kadencji, członek Naczelnej Rady Ludowej w 1918 roku^[2].

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Ojciec – Adam (1839–1901) – ziemianin, obrońca polskiego kupiectwa, rzemiosła i rolnictwa na Pomorzu Nadwiślańskim, poseł do Reichstagu; matka Leontyna z domu Zabłocka^[3]. W 1870 przeprowadził się z rodzicami do Chojnic. Ukończył gimnazjum w Chojnicach, studia ekonomiczne i prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim i na uniwersytetach w Berlinie, Paryżu i Jenie. W 1890 uzyskał stopień naukowy doktora praw. W 1894 zdał egzamin sędziowski^[4]. Dwa lata później przeniósł się do posiadłości swoich rodziców w Wysokiej^[4]. Po studiach odbył praktykę sądową. W 1903 został porucznikiem rezerwy 1 Gwardyjskim Pułku Dragonów im Królowej Wiktorii^[5]. Porucznik rezerwy kawalerii w armii niemieckiej. W 1901 przejął po ojcu majątek Wysoka. W 1910 nabył majątek Zbieniny^[6].

Od 1896 członek Sejmiku i Wydziału Powiatowego w Tucholi, 1898–1912 patron Kółek Włościańskich na Pomorzu, prezes Banku Ludowego (od 1900), Spółdzielni Rolniczo-Handlowej „Rolnik”, Spółdzielni Handlowej „Kupiec” i Spółki Parcelacyjnej w Tucholi. Wydawca pism: „Gazeta Gdańska” (1898–1905) i „Kłosy” (1905–1919). Działacz narodowy na Pomorzu Nadwiślańskim, zwany przez Niemców Polenführer^[7].

Po odzyskaniu niepodległości

W listopadzie 1918 został członkiem Powiatowej Rady Ludowej w powiecie Tuchola, a w grudniu delegatem na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu^[8]. Jako członek Rady Narodowej byłego zaboru pruskiego i delegat rządu RP był ekspertem w sprawie przynależności Pomorza do Polski na konferencji pokojowej w Paryżu ^[9]. W styczniu 1919 udał się do Warszawy na rozmowy z Ignacym Paderewskim w sprawie nominacji na stanowisko ministra rolnictwa^[10]. Prowadził rozmowy z Niemcami na temat przejęcia administracji niemieckiej przez Polaków^[11]. Z powodu rychłego upadku rządu Ignacego Paderewskiego został przewodniczącym polskiej delegacji na rozmowy w Paryżu^[12]. Był przewodniczącym delegacji. 8 października 1919 został powołany na stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie b. Dzielnicy Pruskiej w Poznaniu^[13]. W tym samym roku kierował również departamentem spraw wewnętrznych^[14]. Kierował departamentem politycznym i administracją dwóch województw^[11]. 18 lutego 1920 został mianowany na stanowisko generalnego zastępcy ministra w Poznaniu^[14].

Działacz konserwatywnego Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Rolniczego. Senator RP z listy Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej w latach 1922–1927. Z nieznanych powodów nie uczestniczył w pierwszym posiedzeniu Senatu. Ślubowanie senatorskie złożył 1 grudnia 1922. Podczas swojej działalności w Senacie zabierał głos 15 razy]^[9]. Pełnił głównie funkcję referenta zajmującego się określonymi problemami, oraz szefa senackich komisji spraw zagranicznych, rolnej oraz morskiej lub we własnym imieniu^[15]. Wszystkie projekty ustaw jego autorstwa zdobyły senacką większość. Pierwszym senackim projektem Janty Połczyńskiego był akt prawny pt. „O przystąpieniu Polski do międzynarodowego porozumienia dla walki z epizaotjanami^[9]. 9 lipca przedstawił do zatwierdzenia „Ustawę o ratyfikacji układu polsko-niemieckiego o górnośląskim pasie granicznym”, a także ustawę o ratyfikacji układu polsko-niemieckiego dotyczącego praw członków i urzędników kolei górnośląskich^[16]”.

Jako senator klubu Chrześcijańsko-Narodowego pięciokrotnie prezentował stanowisko klubu.

Dwukrotnie odnosił się do exposé nowych premierów Władysława Sikorskiego i Wincentego Witosa. 22 stycznia 1923 dokonał krytycznej oceny programu gospodarczego rządu Władysława Sikorskiego, zarzucając mu brak koncepcji. 8 czerwca 1923 przy powołaniu rządu Chjenopiasta stał się częścią jego porozumienia. Wypowiedział słowa:

18 marca 1925 Senat przyjął kolejną ustawę autorstwa Połczyńskiego o Izbach Morskich. Pełniąc funkcję prezesa klubu Ch-N, po raz ostatni wystąpił 3 marca 1926^[18]. Domagał się odrzucenia ustawy ratyfikującej:

Po przewrocie majowym w 1926 wraz z konserwatystami zbliżył się do tworzonego obozu rządowego sanacji. W pierwszych wyborach po zamachu majowym nie zdobył mandatu senatorskiego^[20]. W kwietniu 1927 został odznaczony przez papieża Piusa XI Orderem Świętego Grzegorza Wielkiego ^[21]. Zajął się pisaniem artykułów, które ukazały się w marcu i kwietniu 1929 w oficjalnym piśmie sanacji „Dzień Polski”. Dwa spośród artykułów dotyczyły historiozofii. Pozostałe artykuły dotyczyły współczesności^[20].

Ponownie senator RP z listy BBWR w latach 1930–1935.

Minister rolnictwa

18 stycznia 1930 został ministrem rolnictwa w rządzie Kazimierza Bartla^[22]. W latach 1930–1932 minister rolnictwa w gabinetach Walerego Sławka, Józefa Piłsudskiego i Aleksandra Prystora. Jego sekretarzem był Jerzy Giedroyć). Zwolennik ingerencji rządu w sprawy gospodarki rolnej. Na pierwszej konferencji prasowej za przyczynę kryzysu w rolnictwie uznał nadwyżkę zboża na rynku pochodzącą z zewnętrznego importu oraz nadmierną ilość zapasów własnych^[23]. W nocy z 27 na 28 lutego 1930 Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów uchwalił „Plan doraźnej pomocy dla rolnictwa”. W pierwszym kwartale 1931 jako minister występował do rozmaitych organów rządowych i parlamentarnych z prośbami o nowe środki budżetowe na rok 1931/1932^[18]. Priorytetem działania ministra był eksport na rynki zagraniczne oraz podniesienie jakości produktów przeznaczonych na eksport. Część dochodów z eksportu miała być przeznaczona na oddłużenie rolnictwa^[24]. Pomimo wysiłków Janty Połczyńskiego i Witolda Staniewicza Sejm uchwalił o 22,5 mln złotych mniejszy budżet niż w poprzednim roku^[24]. Program reformy rolnej stał się obiektem ataków opozycji m.in. za kierowanie programu do wielkich rolników kosztem drobnych^[24]. Założenia programu chwalił Poseł BBWR Juliusz Ponikowski^[18]. Inicjator i organizator czterech kolejnych międzynarodowych konferencji rolniczych bałtycko-bałkańskich. W dniach 7–14 października 1930 brał udział w obchodach 25-lecia jubileuszowego zjazdu Instytutu Rolniczego w Rzymie^[25]. Uczestnik rozmów polsko-niemieckich w sprawie traktatu handlowego. W styczniu i lutym 1931 przedstawił komisjom sejmowym bilans dokonań planu doraźnego^[25]. 22 marca 1932 przekazał stanowisko ministra następcy Stanisławowi Ludkiewiczowi^[18].

Senator

16 listopada w tzw. wyborach brzeskich kandydował do sejmu z listy nr 1 Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem w dwóch okręgach województwa pomorskiego nr 29 Tczew i nr 30 Grudziądz^[26], oraz z 4 pozycji listy centralnej do senatu^[26]. Podczas kampanii wyborczej odwiedził kilka miast na Pomorzu oraz Poznań^[26]. Zdobył 2 mandaty do sejmu oraz mandat senatora. Mandatów poselskich zrzekł się na korzyść Zygmunta Redlińskiego i Stefana Dąbrowskiego^[27]. W czerwcu 1932 wszedł w skład Komisji Porozumiewawczej przemysłu i rolnictwa pod przewodnictwem Janusza Radziwiłła^[28]. W lipcu stanął na czele Towarzystwa Popierania Wytwórczości Krajowej^[28]. W imieniu komisji gospodarstwa społecznego referował projekt ustawy o rzeźniach z prawem wyłączności^[28]. We wrześniu 1933 został wysłany przez prezydenta na czele delegacji do Budapesztu na obchody 400-lecia urodzin króla Siedmiogrodu Stefana Batorego i 250 Bitwy pod Wiedniem ^[29]. 16 stycznia 1935 podczas rozpatrywania nowego projektu konstytucji jako jeden z 73 senatorów poparł projekt^[28]. W 1935 delegat Polski na Europejską Konferencję Ekonomiczną w Brukseli. Na co dzień mieszkał w rodzinnej Wysokiej, gdzie gospodarował na trzech tysiącach hektarów ziemi. Prezes Związku Ziemian Pomorskich. Współzałożyciel fabryki krochmalu „Solanum” w Starogardzie i fabryki gumy syntetycznej pod Dębicą, którą w darze przekazał Ministerstwu Spraw Wojskowych.

Po zakończeniu kadencji

W maju 1939 sprowadził się wraz z żoną do willi w Milanówku wynajętej od Jana Sosnowskiego^[30]. W czasie wojny i okupacji niemieckiej wysiedlony do Generalnego Gubernatorstwa. Początkowo udał się do willi spokrewnionej Rodziny Molhów. Na początku 1943 z powodu podejrzliwości i ryzyka dekonspiracji przeniósł się do Staromieścia. Zostali aresztowani w czasie obławy na partyzantów, a następnie zwolnieni do domu^[31]. Ze Staromieścia udał się do Doliny Prądnika, gdzie doczekał końca wojny^[31].

Jako współpracownik Delegatury Rządu na Kraj jeździł do Warszawy na posiedzenia partii sejmowych ^[31].

W czasach PRL

Z powodu ogłoszenia parcelacji majątków w oparciu o reformę rolną zamieszkał wraz z żoną w Gnieźnie^[32], następnie w Poznaniu, gdzie jako pracownik Państwowych Nieruchomości Ziemskich organizował wystawy rolnicze^[32]. W 1948 wiceprezydent Brzegu Antoni Łudziński zaoferował mu funkcję kustosza w Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu^[32]. W 1958 w wieku 91 lat przeszedł na emeryturę^[32]. Ostatnie lata życia poświęcił na pisanie pamiętników i zbieranie dokumentów historycznych. We wspomnieniach napisał: „Życie moje aktywne trwało do roku 1939, od tego czasu już jestem biernym popychadłem losu”^[33]. Cenny zbiór książek (ok. 3000 woluminów) przekazał Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu.

Zmarł 20 lipca 1961. Trzy dni później został pochowany na poznańskim cmentarzu Górczyńskim^[34]. Uroczystościom żałobnym przewodniczył ks. kan. Józef Jasiński^[34]. Przemówienie nad grobem ministra i senatora wygłosił Jan Szymczak. Fakt śmierci ministra został w znikomym stopniu zauważony przez prasę krajową. 23 listopada 1985 prochy ministra i jego małżonki zostały złożone w grobowcu rodzinnym w Raciążu^[35].

Żona (poślubiona 1902) Maria (córka Romana Komierowskiego^[36]); synowie: Maciej i Adam; córka Leontyna z męża Tyszkiewicz. Maria Janta Połczyńska została matką chrzestną żaglowca „Dar Pomorza” 13 lipca 1930^[37].

Upamiętnienie

25 maja 2022 nastąpiło uroczyste odsłonięcie tablicy pamięci dr Leona Janty-Połczyńskiego w miejscowości Wysoka, w gminie Tuchola. Umieszczono ją przy wejściu głównym Domu Pomocy Społecznej, który przed laty był dworem ziemiańskim. Przez ponad 170 lat dwór ten był w posiadaniu zasłużonej dla polskości na Pomorzu rodziny Janta-Połczyńskich^[38].

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1938)^[39]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1922)^[40]
• Order Świętego Grzegorza Wielkiego (Watykan, 1927)^[21]
• Krzyż Wielki Orderu Chrystusa (Portugalia, 1931)^[41]
• Krzyż Wielki Orderu Świętego Sawy (Jugosławia, 1931)^[25]
• Krzyż Wielki Orderu Korony (Belgia)^[25]
• Order Zasługi Cywilnej (Bułgaria)^[25]

Przypisy

Bibliografia

• Włodzimierz Jastrzębski: Leon Janta Połczyński (1867–1961) minister i senator z Borów Tucholskich. Toruń: Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-820-5. OCLC 48461818..