Linia Stalina

76 mm armata ambrazurowa wz. 1927 w wersji zainstalowanej w schronach Linii Stalina

Linia Stalina – pas umocnień zbudowany w latach 30. XX w. przez ZSRR wzdłuż swojej zachodniej granicy z Finlandią, Estonią, Łotwą, Polską i Rumunią, od Bałtyku aż po Morze Czarne.

Historia Linii Stalina

Pas oparty był na serii umocnionych rejonów, zwanych „UR” (skrót od rosyjskiego Укрепленный Район). Każdy „UR” wyposażony był w od dwóch do ośmiu batalionów ckm-ów, pułk artyleryjski, kilka baterii artylerii ciężkiej, batalion pancerny, kompanię lub batalion łączności, batalion inżynieryjno-saperski i inne pododdziały. Dorównywał siłą korpusowi, miał własne dowództwo i sztab.

Rejon umocniony rozciągał się na długości od 100 do 180 kilometrów wzdłuż frontu i od 30 do 50 kilometrów w głąb. Wyposażony był w skomplikowany system żelbetowych i pancernych schronów bojowych i umocnień zabezpieczających.

Wewnątrz „UR” budowano podziemne magazyny, elektrownie, szpitale oraz stanowiska dowodzenia i węzły łączności. Podziemne budowle łączył labirynt tuneli i ukrytych połączeń. Każdy „UR” mógł samodzielnie prowadzić działania bojowe nawet w stanie całkowitej izolacji. Podstawowymi elementami „UR” były Stałe Stanowiska Ogniowe – tzw. DOT-y (ros. Долговре́менная огнева́я то́чка).

Jesienią 1939 roku, po ekspansji na zachód w wyniku Paktu Ribbentrop-Mołotow, ZSRR rozpoczął budowę tzw. Linii Mołotowa wzdłuż nowych granic. Linia Stalina która znalazła się na tyłach została w dużej mierze opuszczona, a jej wyposażenie wymontowane w celu uzbrojenia nowej linii. Z tego powodu nie odegrała większej roli podczas niemieckiej inwazji na ZSRR w czerwcu, 1941, choć niektóre odcinki które zostały obsadzone na czas stawiły skuteczny opór (np. odcinki pod Leningradem i Kijowem). Na innych odcinkach radzieckie oddziały musiały improwizować obronę, zwykle z mizernym skutkiem. Oficer dywizji, której polecono zadanie obrony odcinka linii w okolicach Mińska pisał w swoich wspomnieniach: Z początku myśleliśmy że bunkry ułatwią nam zadanie, ale rozpoznanie umocnień pokazało iż będzie trudne, i czasami całkiem niemożliwe wykorzystanie ich według ich przeznaczenia. Nie było specjalnych oddziałów wyszkolonych do obsadzenia bunkrów, brakowało broni i wyposażenia, prąd, światło i wentylacja nie działały. Nie było zapór z drutu kolczastego. Brakowało jakichkolwiek dokumentów (opisów rozmieszczenia punktów ogniowych, dokumentów administracyjnych, wskazówek o kierowaniu ogniem)^[1].

Jako że nowa linia nie została ukończona przed niemiecką inwazją, ogromny wysiłek fortyfikacyjny ZSRR przed 1941 w dużej części poszedł na marne.

Muzea

• Historyczno-kulturalny zespół „Linia Stalina”, Łoszany koło Mińska na Białorusi
• Rubież Siestroriecka w Rosji
• Wojenno-historyczny zespół „Linia Stalina” – Obwód pskowski

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Linia Stalina w okolicach Mińska
• Linia Stalina w okolicach Połocka
• KaUR (Karelskij Ukrepljenyj Rajon) – Linia Stalina w okolicach Petersburga
• Okolice Petersburga – obszerne galerie
• Linia Stalina w okolicach Kijowa. panoramio.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-30)].
• Plan umocnień kijowskiego UR
• Константин Золотых, Linia Stalina