Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Kanadzie

Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Kanadzie – lista miejsc w Kanadzie wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972^[1] i ratyfikowanej przez Kanadę 23 lipca 1976 roku^[2].

Obecnie (stan w 2019 roku) na liście znajduje się 20 obiektów: 9 dziedzictwa kulturowego, 10 o charakterze przyrodniczym i jeden o charakterze mieszanym^[2].

Na kanadyjskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Kanada zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa – znajduje się 11 obiektów (stan w roku 2018)^[2].

Obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO

L’Anse aux Meadows

Park Narodowy Nahanni

Prowincjalny Park Dinozaurów

Kluane

Wrangell–Św. Eliasz

Glacier Bay

Tatshenshini-Alsek

SGang Gwaay

„Urwisko Bizonów”

Park Narodowy Bizona Leśnego

Banff

Jasper

Kootenay

Yoho

Mount Robson

Mount Assiniboine

Hamber

Vieux-Québec

Gros Morne

Lunenburg

Waterton-Glacier

Miguasha

Kanał Rideau

Klify w Joggins

Grand Pré

Red Bay

Mistaken Point

Pimachiowin Aki

Writing-on-Stone

Obiekty wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO

Poniższa tabela przedstawia kanadyjskie obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO:

nr ref. – numer referencyjny UNESCO

obiekt – polskie tłumaczenie nazwy wpisu na liście wraz z jej angielskim oryginałem^[2]

położenie – prowincja, miasto; współrzędne geograficzne

typ – klasyfikacja według Komitetu Światowego Dziedzictwa^[3]:

• kulturowe (K)
• przyrodnicze (P)
• kulturowo–przyrodnicze (K,P)

rok wpisu – roku wpisu na listę i rozszerzenia wpisu

opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

     wpis wspólny ze Stanami Zjednoczonymi

Nr ref.	Obiekt	Zdjęcie	Położenie	Typ	Rok	Opis
4	Narodowy Park Historyczny L'Anse aux Meadows – pozostałości wioski wikingów L’Anse aux Meadows National Historic Site		CaNowa Fundlandia i Labrador 51°35′49″N 55°31′58″W/51,596944 -55,532778	KCa (vi)	1978	Pozostałości wioski Wikingów z XI w. na północnym krańcu Nowej Fundlandii – pierwsze świadectwo bytności Europejczyków w Ameryce Północnej[4]. Pozostałości zabudowań przypominają zabudowania odkryte na Grenlandii i Islandii[4].
24	Park Narodowy Nahanni Nahanni National Park		CaTerytoria Północno-Zachodnie 51°35′49″N 55°31′58″W/51,596944 -55,532778	PCa (vii)(viii)	1978	Park narodowy wzdłuż rzeki South Nahanni, którego krajobraz charakteryzuje się głębokimi kanionami i licznymi wodospadami[5]. Na terenie parku znajduje się również system jaskiń wapiennych[5].
71	Prowincjalny Park Dinozaurów Dinosaur Provincial Park		CaAlberta 50°45′34,7″N 111°28′54,7″W/50,759631 -111,481869	PCa (vii)(viii)	1979	Obszar chroniony, na terenie którego odkryto liczne skamieniałości z ery mezozoicznej, w tym 38 gatunków dinozaurów, których wiek datowany jest na ok. 75 milionów lat[6].
72	Parki Narodowe: Kluane, Wrangla-Świętego Eliasza, Zatoki Lodowcowej (Glacier Bay) oraz Park Tatshenshini-Alsek Kluane / Wrangell-St. Elias / Glacier Bay / Tatshenshini-Alsek			PCa (vii)(viii)(ix)(x)	1979, 1992, 1994	Wpis razem ze Stanami Zjednoczonymi, obejmuje cztery parki narodowe na granicy Kanady i USA utworzone dla ochrony krajobrazów wysokogórskich i lodowców[7]. Znajduje tu się największe niepolarne pole lodowe na świecie[7].
	Park Narodowy Kluane		CaJukon 61°11′51,3″N 140°59′31,1″W/61,197583 -140,991972
	Park Narodowy Wrangla-Świętego Eliasza		USAAlaska 61°00′00″N 142°00′00″W/61,000000 -142,000000
	Park Narodowy Glacier Bay		USAAlaska 58°42′00″N 137°00′00″W/58,700000 -137,000000
	Park Tatshenshini-Alsek		CaKolumbia Brytyjska 59°41′55,9″N 137°09′43,8″W/59,698861 -137,162169
157	SGang Gwaay SGang Gwaay		CaKolumbia Brytyjska 52°23′21″N 131°28′16″W/52,389167 -131,471111	KCa (iii)	1981	Na wyspie SGang Gwaay znajdują się pozostałości osady Indian Haida – Ninstints, z zachowanymi fragmentami domów i totemami[8].
158	„Urwisko Bizonów” Head-Smashed-In Buffalo Jump		CaAlberta 49°42′19,2″N 113°39′12,6″W/49,705333 -113,653500	KCa (vi)	1981	Ślady szlaków i pozostałości obozowisk ludów tubylczych Ameryki Północnej, oraz kurhan z licznymi szkieletami bizonów – świadectwo praktyk myśliwskich na przestrzeni 6 tys. lat[9]. Polowanie na bizony odbywało się poprzez zapędzanie bizonów na skraj urwiska, z którego zwierzęta spadały[9].
256	Park Narodowy Bizona Leśnego Wood Buffalo National Park		CaAlberta Terytoria Północno-Zachodnie 59°00′00″N 113°00′00″W/59,000000 -113,000000	PCa (vii)(ix)(x)	1983	Park narodowy na równinach środkowo-północnej Kanady, gdzie żyje największa w Ameryce Północnej populacja bizonów na wolności[10].
304	Parki kanadyjskich Gór Skalistych Canadian Rocky Mountain Parks			PCa (vii)(viii)	1984, 1990	Sąsiadujące ze sobą cztery parki narodowe i trzy parki prowincjalne utworzone dla ochrony krajobrazów górskich z licznymi szczytami, lodowcami, wodospadami, kanionami i jaskiniami wapiennymi[11]. Znajduje się tu również stanowisko paleontologiczne Łupki z Burgess ze środkowokambryjskimi skamieniałościami[11].
	Park Narodowy Banff		CaAlberta 51°10′00″N 115°33′00″W/51,166667 -115,550000
	Park Narodowy Jasper		CaAlberta 52°55′55,5″N 117°55′48,0″W/52,932089 -117,929989
	Park Narodowy Kootenay	(c) Tupungato, CC BY 2.5	CaKolumbia Brytyjska 50°52′59″N 116°02′57″W/50,883056 -116,049167
	Park Narodowy Yoho		CaKolumbia Brytyjska 51°20′25,7″N 116°27′30,6″W/51,340481 -116,458511
	Park Prowincjalny Mount Robson		CaKolumbia Brytyjska 53°06′37″N 119°09′24″W/53,110278 -119,156667
	Park Prowincjalny Mount Assiniboine		CaKolumbia Brytyjska 50°50′00″N 115°35′00″W/50,833333 -115,583333
	Park Prowincjalny Hamber		CaKolumbia Brytyjska 52°22′05″N 117°51′59″W/52,368056 -117,866389
300	Zabytkowa dzielnica Quebecu Historic District of Old Québec		CaQuébec 46°48′47″N 71°12′29″W/46,813056 -71,208056	KCa (iv)(vi)	1985	Założone na początku XVII w. przez Samuela de Champlaina (1570–1635) miasto Québec, to jedyne miasto Ameryki Północnej z zachowanymi fortyfikacjami[12]. Fortyfikacje otaczają stare miasto, które dzieli się na miasto górne z zabudowaniami administracyjnymi, kościołami i zamkiem, i miasto dolne z zabudowaniami mieszkalnymi[12]. Jeden z najlepszych przykładów ufortyfikowanego miasta kolonialnego[12].
419	Park Narodowy Gros Morne Gros Morne National Park		CaNowa Fundlandia i Labrador 49°39′09,2″N 57°45′21,3″W/49,652561 -57,755911	PCa (vii)(viii)	1987	Park narodowy na zachodnim wybrzeżu Nowej Fundlandii otaczający ochroną obszar z odsłoniętymi skałami płaszcza Ziemi i skorupy oceanicznej – rzadkie świadectwo dryftu kontynentalnego[13]. Krajobraz ma charakter polodowcowy z licznymi fiordami, u-kształtnymi dolinami, wodospadami i jeziorami[13].
741	Stare miasto Lunenburga Old Town Lunenburg		CaNowa Szkocja 44°22′34″N 64°18′33″W/44,376111 -64,309167	KCa (iv)(v)	1995	Założony w 1753 roku Lunenburg to najlepiej zachowany przykład brytyjskiego osadnictwa kolonialnego w Ameryce Północnej z historyczną zabudową drewnianą[14].
354	Międzynarodowy Park Pokoju Waterton-Glacier Waterton Glacier International Peace Park		CaAlberta 48°59′49,8″N 113°54′15,0″W/48,997167 -113,904167	PCa (vii)(ix)	1995	Wpis razem ze Stanami Zjednoczonymi, obejmujący utworzony w 1932 roku „Międzynarodowy Park Pokoju” powstały z połączenia kanadyjskiego Parku Narodowego Waterton Lakes i amerykańskiego Parku Narodowego Glacier[15].
686	Park Narodowy Miguasha Miguasha National Park		CaQuebec 48°06′38″N 66°22′10″W/48,110556 -66,369444	PCa (viii)	1999	Park narodowy na półwyspie Gaspésie obejmuje ochroną tereny o wyjątkowym znaczeniu paleontologicznym, gdzie występują liczne skamieniałości z okresu dewonu, z największą na świecie koncentracją skamieniałości ryb trzonopłetwych[16].
1221	Kanał Rideau Rideau Canal		CaOntario 45°25′33″N 75°41′50″W/45,425833 -75,697222	PCa (i)(iv)	2007	Doskonale zachowany XIX-wieczny kanał o długości 202 km, łączący Ottawę z Kingston[17]. Wybudowany dla militarnych celów strategicznych w okresie, kiedy Wielka Brytania rywalizowała ze Stanami Zjednoczonymi o kontrolę w regionie[17]. Do dziś żeglowny na całej długości[17].
1285	Klify w Joggins Joggins Fossil Cliffs		CaNowa Szkocja 45°06′36″N 64°18′40″W/45,110000 -64,311111	PCa (viii)	2008	Stanowisko paleontologiczne wzdłuż wybrzeży Nowej Szkocji obejmujące powierzchnię 689 ha, gdzie występują liczne skamieniałości z okresu karbonu[18]. Zachowały się tu najlepiej zachowane skamieniałe ślady zwierząt (20 grup śladów) oraz skamieniałe pozostałości 96 rodzajów i 148 gatunków organizmów[18].
1404	Krajobraz Grand Pré Joggins Fossil Cliffs		CaNowa Szkocja 45°41′30,8″N 64°26′36,9″W/45,691883 -64,443569	KCa (v)(vi)	2012	Krajobraz kulturowy osady rolniczej – Grand-Pré – zbudowanej przez osadników z Akadii, stosujących system grobli i drewnianych śluz przeciwdziałających skutkom przypływów i zakładających poldery[19]. Akadianie zostali deportowani w 1755 roku (fr. Grand Dérangement) a po nich nastali Brytyjczycy[19].
1412	Baza wielorybnicza Basków w Red Bay Red Bay Basque Whaling Station		CaNowa Fundlandia i Labrador 51°43′55″N 56°25′32″W/51,731944 -56,425556	KCa (iii)(iv)	2013	Pozostałości bazy wielorybników założonej w XVI wieku przez baskijskich żeglarzy na wybrzeżu Labradoru[20]. Baza służyła do połowów przybrzeżnych, rozbierania tuszy, wytapiania tłuszczu i jego przechowywania[20]. Do dziś zachowały się pozostałości pieców, warsztatów bednarskich, nabrzeża, obiektów mieszkalnych a także wraki statków i kości wielorybów[20].
1497	Mistaken Point Mistaken Point		CaNowa Fundlandia i Labrador 46°37′55″N 53°11′25″W/46,631944 -53,190278	PCa (viii)	2016	Pas urwistego wybrzeża Mistaken Point na południowo-wschodnim skraju wyspy Nowej Fundlandii, gdzie występują liczne skamieniałości z okresu ediakaru[21]. Znajduje się tu ponad 10 tys. skamieniałości[21].
1415	Pimachiowin Aki Pimachiowin Aki		CaManitoba Ontario 51°49′00″N 95°24′00″W/51,816667 -95,400000	K,PCa (iii)(vi)(ix)	2018	Leśny krajobraz kulturowy pięciu pierwszych narodów (ang. First Nations) Odżibwejów – Pikangikum, Poplar River, Pauingassi, Little Grand Rapids i Bloodvein – obejmujący obszary tajgi[22].
1597	Park Prowincjalny Writing-on-Stone Writing-on-Stone / Áísínai’pi		CaAlberta 49°04′55″N 111°37′01″W/49,081944 -111,616944	KCa (iii)	2019	Święte miejsce na terytorium Czarnych Stóp z 138 rysunkami naskalnymi w dolinie rzeki Milk River[23]. Petroglify i piktogramy na ścianach doliny przedstawiają motywy antropomorficzne i zoomorficzne[23].

Obiekty na kanadyjskiej Liście Informacyjnej UNESCO

Gwaii Haanas

Ivvavik

Vuntut

Herschel Island (Qikiqtaruk)

Quttinirpaaq

Tr’ondëk-Klondike

Anticosti

Qajartalik

Sirmilik

Stein Valley

Wanuskewin

Płaty lodowe Jukonu

Obiekty wpisane na kanadyjską Listę Informacyjną UNESCO

Poniższa tabela przedstawia obiekty na kanadyjskiej liście informacyjnej UNESCO:

nr ref. – numer referencyjny UNESCO

obiekt – polskie nazwa obiektu wraz z jej angielskim oryginałem na kanadyjskiej liście informacyjnej^[2]

położenie – miasto, prowincja; współrzędne geograficzne

typ – klasyfikacja według zgłoszenia^[3]:

• kulturowe (K)
• przyrodnicze (P)
• kulturowo–przyrodnicze (K,P)

rok wpisu – roku wpisu na listę informacyjną

opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

Nr ref.	Obiekt	Zdjęcie	Położenie	Typ	Rok	Opis
1938	Park Narodowy Gwaii Haanas Archaeological site of Marib		CaKolumbia Brytyjska 52°23′21″N 131°28′16″W/52,389167 -131,471111	K,PCa (iii)(v)(vi)(vii)(ix)(x)	2004	Park narodowy zajmujący ok. 15% powierzchni Wysp Królowej Charlotty – 138 wysp o obszarze 1495 km² oraz obszar wodny 3400 km²[24]. Na terenie paru znajduje się SGang Gwaay wpisany w 1981 roku na listę UNESCO[24]. Na terenie parku znajdują się dwie inne osady indiańskie – Tanu i Skedans oraz ponad 600 obiektów archeologicznych[24].
1939	Ivvavik/Vuntut/Park Prowincjalny Qikiqtaruk Ivvavik / Vuntut / Herschel Island (Qikiqtaruk)			K,PCa (iv)(v)(vii)(viii)(x)	2004	Dwa parki narodowe: Ivvavik i Vuntut i jeden park prowincjalny Qikiqtaruk (Herschel Island) – część historycznej Beringii[25]. Na ich terenie żyje około 10% światowej populacji karibu[25].
	Park Narodowy Ivvavik		CaJukon 69°31′11″N 139°31′30″W/69,519722 -139,525000
	Park Narodowy Vuntut	(c) ​wikipedia user Chris Kyrzyk, CC-BY-SA-3.0	CaJukon 68°22′44,2″N 139°41′43,0″W/68,378950 -139,695281
	Park Prowincjalny Qikiqtaruk		CaJukon 69°35′09″N 139°04′35″W/69,585833 -139,076389
1943	Park Narodowy Quttinirpaaq Quttinirpaaq		CaNunavut 82°04′06,6″N 69°37′13,3″W/82,068511 -69,620361	K,PCa (iii)(vii)(viii)(x)	2004	Park narodowy obejmujący najbardziej na północ wysunięte ziemi Kanady, oddalone od bieguna północnego o 720 km – północny kraniec Wyspy Ellesmere’a[26]. Większość parku to pustynia lodowa[26]. Występują tu grube na 80 m lodowce szelfowe z wody słodkiej spływające na kilka kilometrów w głąb Oceanu Arktycznego[26].
6255	Tr’ondëk-Klondike Tr’ondëk-Klondike		CaJukon 64°00′00″N 139°00′00″W/64,000000 -139,000000	KCa (iv)(vi)	2004	Krajobraz kulturowy pomiędzy rzekami Jukon a Klondike ze świadectwami gorączki złota nad Klondike[27].
6336	Anticosti Île d’Anticosti		CaQuebec 49°30′00″N 63°00′00″W/49,500000 -63,000000	PCa (viii)	2018	Wyspa w Zatoce Świętego Wawrzyńca, gdzie występuje warstwa skał wapiennych o grubości prawie 1 km, tworząc unikalny zapis geologiczny z pogranicza ordowiku i syluru[28].
6338	Obszar chroniony raf szklanych gąbek w Hecate Strait i Queen Charlotte Sound Hecate Strait and Queen Charlotte Sound Glass Sponge Reefs Marine Protected Area		CaQuebec	PCa (viii)(ix)(x)	2018	Cztery wielkie rafy zbudowane z gąbek szklanych zostały odkryte w Hecate Strait i Queen Charlotte Sound w 1987 roku[29]. Jest to największe skupisko żywych raf gąbek szklanych na świecie[29].
6339	Qajartalik Qajartalik		CaNunavut 61°19′53,7″N 71°29′58,7″W/61,331574 -71,499644	KCa (iii)	2018	150 petroglifów wyrytych w skałach steatytowych z okresu kultury Dorsetu[30]. Większość przedstawia ludzkie twarze[30].
6340	Park Narodowy Sirmilik i przyszły narodowy morski obszar chroniony Tallurutiup Imanga Sirmilik National Park and Tallurutiup Imanga (proposed) National Marine Conservation Area		CaNunavut 73°51′07,7″N 83°04′50,1″W/73,852136 -83,080591	K, PCa (v)(ix)	2018	Park Narodowy Sirmilik i przyszły narodowy morski obszar chroniony Tallurutiup Imanga to doskonały przykład wybrzeża arktycznego z licznymi lodowcami i fiordami[31]. Obszar zamieszkany jest od 3 tys. lat[31].
6341	Stein Valley Stein Valley		CaKolumbia Brytyjska 50°15′26″N 122°00′12″W/50,257222 -122,003333	KCa (iii)(vi)	2018	Krajobraz kulturowy Indian Nlaka'pamux, tradycyjne tereny polowań i połowu ryb, z licznymi świętymi miejscami, petroglifami a także rysunkami nadrzewnymi[32].
6342	Wanuskewin Wanuskewin		CaSaskatchewan 52°13′25″N 106°35′42″W/52,223611 -106,595000	KCa (iii)	2018	Park historyczny z 19 stanowiskami archeologicznymi ze świadectwami obecności człowieka na prerii na przestrzeni ostatnich 6 tys. lat[33].
6343	Płaty lodowe Jukonu Yukon Ice Patches		CaJukon 60°16′49,6″N 135°41′36,6″W/60,280444 -135,693500	KCa (iii)(v)	2018	Odkryte w 1997 roku płaty lodowe na ziemi Carcross i Tagish w południowym Jukonie, skrywające broń myśliwską i narzędzia, a także drewno, pióra, ścięgna i ochrę używane podczas polowań[34]. Dotychczas z lodu wydobyto ponad 100 artefaktów, z których najstarsze liczą 7500 lat[34].

Przypisy