Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Szwecji

Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Szwecji – lista miejsc w Szwecji wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972^[1] i ratyfikowanej przez Szwecję 22 stycznia 1985 roku^[2].

Obecnie (stan w 2019 roku) na liście znajduje się 15 obiektów: 13 dziedzictwa kulturowego, 1 o charakterze przyrodniczym i 1 o charakterze kulturowo–przyrodniczym^[2].

Na szwedzkiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Szwecja zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa – znajduje się 1 propozycja (stan w roku 2019)^[2].

Obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO

Drottningholm

Birka

Hovgården

Odlewnia żelaza w Engelsberg

Rysunki naskalne w Tanum

Skogskyrkogården

Visby

Gammelstad

Kraina Laponii

Karlskrona

Krajobraz rolniczy południowej Olandii

Pobrzeże Zachodniobotnickie

Kvarken

Kopalnia w Falun

Radiostacja Varberg

Południk Struvego

Południk Struvego

Południk Struvego

Południk Struvego

Zdobione domy w Hälsingland

Obiekty wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO

Poniższa tabela przedstawia szwedzkie obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO:

nr ref. – numer referencyjny UNESCO;

obiekt – polskie tłumaczenie nazwy wpisu na liście wraz z jej angielskim oryginałem^[2];

położenie – miasto, region; współrzędne geograficzne;

typ – klasyfikacja według Komitetu Światowego Dziedzictwa^[3]:

• kulturowe (K),
• przyrodnicze (P),
• kulturowo–przyrodnicze (K,P).

rok wpisu – roku wpisu na listę i rozszerzenia wpisu;

opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

     Wpisy transgraniczne

Nr ref.	Obiekt	Zdjęcie	Położenie	Typ	Rok	Opis
559	Rezydencja królewska w Drottningholm Royal Domain of Drottningholm	(c) Sxenko z angielskiej Wikipedii, CC BY 2.5	SeSztokholm 59°19′18,2″N 17°53′13,0″E/59,321728 17,886933	KSe (iv)	1991	Rezydencja królewska na wyspie Lovön na jeziorze Melar na przedmieściach Sztokholmu. Obejmuje pałac w stylu renesansowym z końca XVII wieku, otoczony barokowym ogrodem, XVIII-wieczny gmach teatru i pawilon chiński. Kompleks zainspirowany był architekturą Wersalu[4].
555	Osady Wikingów w Birka i Hovgärden Birka and Hovgården			KSe (iii)(iv)	1993	Dwa stanowiska archeologiczne na wyspach jeziora Melar, Birka i Hovgärden, z pozostałościami osad Wikingów z IX–X w.[5]
	Birka		SeSztokholm 59°20′11,5″N 17°32′43,9″E/59,336528 17,545528
	Hovgården		SeSztokholm 59°21′41,3″N 17°31′54,2″E/59,361481 17,531733
556	Odlewnia żelaza w Engelsberg Engelsberg Ironworks		SeVästmanland 59°58′00″N 16°00′30″E/59,966667 16,008333	KSe (iv)	1993	Najlepiej zachowana odlewnia żelaza z okresu dominacji Szwecji w produkcji wysokiej jakości żelaza w XVII–XVIII w.[6]
557	Rysunki naskalne w Tanum Rock Carvings in Tanum		SeTanumshede Västra Götaland 58°42′04″N 11°20′28″E/58,701111 11,341111	KSe (i)(iii)(iv)	1994	Zespół licznych petroglifów datowanych na epokę brązu z przedstawieniami m.in. postaci ludzkich, zwierząt, broni, statków, prezentujących wysoki poziom artystyczny[7].
558	Cmentarz leśny w Skogskyrkogrden Skogskyrkogården		SeSztokholm 59°16′32,0″N 18°05′58,0″E/59,275556 18,099444	KSe (ii)(iv)	1994	Cmentarz w Sztokholmie powstały w latach 1917–1920 według projektu Gunnara Asplunda (1885–1940) i Sigurda Lewerentza (1885–1975) w miejscu dawnego żwirowiska porośniętego sosnami[8].
731	Hanzeatyckie miasto Visby Hanseatic Town of Visby		SeGotland 57°38′20″N 18°17′40″E/57,638889 18,294444	KSe (iv)(v)	1995	Główny ośrodek handlowy Hanzy na Bałtyku, najlepiej zachowane miasto warowne i handlowe w Europie Północnej[9].
762	Miasto-kościół Gammelstad w Lulei Church Town of Gammelstad, Luleå		SeNorrbotten 65°38′44,4″N 22°01′39,1″E/65,645667 22,027528	KSe (ii)(iv)(v)	1996	Miasto nad Zatoką Botnicką, najlepiej zachowany przykład „miasta-kościoła” z 424 drewnianymi domami skupionymi wokół kamiennego kościoła z początku XV w. Miasto zamieszkiwane było jedynie na czas sprawowania kultu oraz świąt religijnych przez wiernych z otaczających wiosek, którym odległość oraz trudne warunki naturalne nie pozwalały na szybki powrót do domu[10].
774	Kraina Laponii Laponian Area		SeNorrbotten 67°20′00″N 17°35′00″E/67,333333 17,583333	K,PSe (iii)(v)(vii)(viii)(ix)	1996	Podbiegunowy region na północy Szwecji zamieszkały przez Lapończyków, gdzie nadal obowiązuje tradycyjny tryb życia oparty na sezonowym wypasie zwierząt – reniferów[11].
871	Port morski w Karlskronie Naval Port of Karlskrona	(c) Jan Norrman / Riksantikvarieämbetet, CC BY 2.5	SeBlekinge 56°11′00″N 15°39′00″E/56,183333 15,650000	KSe (ii)(iv)	1998	Karlskrona – doskonale zachowany przykład europejskiego założenia miasta portowego z końca XVII w.[12]
968	Krajobraz rolniczy południowej Olandii Agricultural Landscape of Southern Öland	(c) Anlace, CC BY-SA 2.5	SeOlandia Kalmar 56°28′00″N 16°33′00″E/56,466667 16,550000	KSe (iv)(v)	2000	Obszar wapiennego płaskowyżu w południowej częścią Olandii na Morzu Bałtyckim, zamieszkały nieprzerwanie od 5 tys. lat, gdzie mieszkańcy dostosowali swój tryb życia do wymogów fizycznych wyspy, tworząc unikalny krajobraz rolniczy[13].
898	Pobrzeże Zachodniobotnickie wraz z archipelagiem Kvarken High Coast / Kvarken Archipelago			PSe (viii)	2000 2006	Obszar Pobrzeża Zachodniobotnickiego i archipelagu Kvarken obejmuje pobrzeże Zatoki Botnickiej i 5600 wysp i wysepek na Morzu Bałtyckim ukształtowanych przez topniejącą pokrywę lodowcową ok. 10–24 tys. lat temu[14]. Wpis wraz z Finlandią[14].
	Pobrzeże Zachodniobotnickie		SeVästernorrland 63°00′00″N 18°30′00″E/63,000000 18,500000
	Kvarken Północny		SeVästernorrland 63°18′00″N 21°18′00″E/63,300000 21,300000
1027	Strefa górnicza Wielkiej Góry Rudy Miedzianej w Falun Mining Area of the Great Copper Mountain in Falun		SeDalarna 60°35′56″N 15°36′44″E/60,598889 15,612222	KSe (ii)(iii)(v)	2001	Kopalnia miedzi w Falun, znana jako Wielki Szyb w Falun, stanowi świadectwo świetności jednego z najważniejszych dawnych regionów górniczych na świecie[15].
1134	Radiostacja Varberg Grimeton Radio Station, Varberg		SeHalland 57°06′50,1″N 12°24′15,2″E/57,113917 12,404222	KSe (ii)(iv)	2004	Radiostacja Varberg, wzniesiona w latach 1922–1924, składa się ze stacji przekaźnikowej oraz zespołu sześciu anten umieszczonych na stalowych wieżach o wysokości 127 m[16]. Jest doskonale zachowanym świadectwem pierwszej transatlantyckiej komunikacji bezprzewodowej[16].
1187	Południk Struvego Struve Geodetic Arc		SeTynnyrilaki 68°15′18″N 22°58′59″E/68,255000 22,983056 Jupukka 67°16′36″N 23°14′35″E/67,276667 23,243056 Pullinki 66°38′47″N 23°46′55″E/66,646389 23,781944 Perävaara 66°01′05″N 23°55′21″E/66,018056 23,922500	KUa (ii)(iv)(vi)	2005	Sieć triangulacyjnych punktów pomiarowych, ciągnąca się od Fuglenes na przedmieściach Hammerfest na Przylądku Północnym przez 2820 km i dziesięć krajów[17]. Wpis transgraniczny z Białorusią, Estonią, Finlandią, Litwą, Łotwą, Norwegią, Mołdawią, Rosją i Ukrainą[17].
1282	Zdobione domy w Hälsingland Decorated Farmhouses of Hälsingland		SeGävleborg 61°42′26″N 16°11′45″E/61,707222 16,195833	KSe (v)	2012	Siedem drewnianych domów z wykwintnie zdobionymi zabudowaniami[18]. Wnętrza zdobią malowidła stanowiące połączenie lokalnej sztuki ludowej ze stylami preferowanymi przez ówczesne ziemiaństwo – barokiem i rokoko[18].

Obiekty na szwedzkiej Liście Informacyjnej UNESCO

Råshult

Ogród Linneusza i Muzeum Linneusza

Rezerwat Hågadalen-Nåsten

Rezerwat Fäbodmossens

Rezerwat Årike Fyris

Linnés Hammarby

Obiekty wpisane na szwedzką Listę Informacyjną UNESCO

Poniższa tabela przedstawia obiekty na szwedzkiej liście informacyjnej UNESCO:

nr ref. – numer referencyjny UNESCO;

obiekt – polskie nazwa obiektu wraz z jej angielskim oryginałem na szwedzkiej liście informacyjnej^[2];

położenie – miasto, region; współrzędne geograficzne;

typ – klasyfikacja według zgłoszenia^[3]:

• kulturowe (K),
• przyrodnicze (P),
• kulturowo–przyrodnicze (K,P).

rok wpisu – rok wpisu na listę informacyjną;

opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

     Wpisy transgraniczne

Nr ref.	Obiekt	Zdjęcie	Położenie	Typ	Rok	Opis
5491	Powstanie systematycznej biologii The Rise of Systematic Biology			KUa (vi)	2009	W 2009 roku Szwecja zgłosiła propozycję wpisu trzynastu obiektów związanych z początkami systematycznej biologii na terenie ośmiu państw. Na terenie Szwecji wpis obejmuje 6 obiektów[19].
	Råshult		SeKronoberg 56°36′57″N 14°12′00″E/56,615833 14,200000
	Ogród Linneusza i Muzeum Linneusza		SeUppsala Uppsala 59°51′44″N 17°38′02″E/59,862222 17,633889
	Herbationes Upsalienses, Rezerwat Hågadalen-Nåsten		SeUppsala 59°49′07″N 17°34′25″E/59,818611 17,573611
	Herbationes Upsalienses, Rezerwat Fäbodmossens		SeUppsala 59°56′35″N 17°19′18″E/59,943056 17,321667
	Herbationes Upsalienses, Rezerwat Årike Fyris		SeUppsala 59°49′14″N 17°40′15″E/59,820556 17,670833
	Linnés Hammarby		SeUppsala 59°49′02″N 17°46′36″E/59,817222 17,776667

Przypisy