Ludwika Wawelberg

Ludwika Wawelberg
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia15 grudnia 1852
Warszawa
Data śmierci24 grudnia 1927
Miejsce spoczynkucmentarz żydowski
w Warszawie
Zawód, zajęciefilantropka
Jeden z budynków Kolonii Wawelberga, ok. 1904

Ludwika Wawelberg (ur. 15 grudnia 1852 w Warszawie, zm. 24 grudnia 1927)[1] – polska działaczka społeczna i filantropka żydowskiego pochodzenia.

Życiorys

Ludwika Wawelberg z domu Berson (Bersohn) pochodziła ze sławnej warszawskiej rodziny[2], jej ojcem był Zygmunt Bersohn (1814–1864)[3][a], a dziadem – bankier i filantrop Majer Bersohn (1787–1873)[4], założyciel i fundator Szpitala Dziecięcego im. Bersohnów i Baumanów w Warszawie[5].

Jej mężem (ślub 28 października 1869) był bankier, finansista, filantrop i działacz społeczny Hipolit Wawelberg[6]. Wspólnie w 1898 r. utworzyli Fundację Tanich Mieszkań dla warszawskich robotników im. Hipolita i Ludwiki Wawelbergów, co pozwoliło na budowę mieszkań dla robotników na warszawskiej Woli. Pierwotnie inwestycja obejmowała trzy duże budynki z czerwonej cegły w rejonie dzisiejszych ulic Wawelberga, Górczewskiej i Działdowskiej, wchodzących obecnie w skład Kolonii Wawelberga. Postawiono na budownictwo koszarowe z dużymi oknami, które dawały maksymalną ilość światła. Łącznie wybudowano 335 mieszkań jedno- i dwupokojowych. Kamienice wyposażone były w bieżącą wodę, własną kanalizację i zsypy na śmieci. Na każdej z kondygnacji budynków znajdował się jeden zlew i ubikacja. Ponadto na terenie znajdowała się łaźnia i pralnia[7]. Działała szkoła i przedszkole oraz przychodnia lekarska, która oferowała wizyty domowe lekarza. Architektem kompleksu mieszkalnego był Edward Goldberg[8].

Małżeństwo miało córkę i dwóch synów: Jadwigę Berson, Michała Wawelberga i Wacława Wawelberga[9].

Ludwika Wawelberg na równi z mężem działała filantropijne[7]. Po jego śmierci, kontynuowała dzieło Hipolita – ze środków Fundacji Tanich Mieszkań wybudowała wraz z synem Wacławem w 1927 r. budynki przeznaczone dla ubogiej inteligencji, mieszczące się obecnie przy ul. Ludwiki, nadanej na pamiątkę imienia ich fundatorki[10].

Pochowana na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 20, rząd 6)[1][11].

Upamiętnienie

  • W 1930 roku – ulica Ludwiki na warszawskiej Woli została nadana na pamiątkę Ludwiki Wawelberg[12].
  • 21 maja 2017 roku powstał mural przedstawiający Ludwikę i Hipolita Wawelbergów namalowany na ścianie garaży znajdujących przy ulicy Górczewskiej 15 a na terenie Kolonii Wawelberga, który powstał w ramach 3. edycji Święta Kolonii Wawelberga[13][14].

Grób

  • Grób Ludwiki Wawelberg

  • Grób Hipolita Wawelberga na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie

Uwagi

  1. ↑ Źródło podaje błędny rok urodzenia Ludwiki – 1851 zamiast 1852 (zgodnie z datą podaną na nagrobku).

Przypisy

  1. ↑ a b Grób Ludwiki Wawelberg, Wirtualny Cmentarz, Fundacja Dokumentacji Cmentarzy Żydowskich w Polsce. Baza danych nagrobków cmentarzy żydowskich w Polsce [dostęp 2021-01-26].
  2. ↑ Wawelberg Hipolit, Wirtualny Sztetl [dostęp 2021-01-17].
  3. ↑ Zygmunt Berson (ID: sw.80860), Sejm-Wielki.pl [dostęp 2020-02-19].
  4. ↑ Majer Berson (ID: sw.80858), Sejm-Wielki.pl [dostęp 2020-02-19].
  5. ↑ Szpital Dziecięcy Bersohnów i Baumanów, Warszawa1939.pl [dostęp 2020-02-19].
  6. ↑ Hipolit Wawelberg, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2021-01-26].
  7. ↑ a b Kolonia Wawelberga, dzieło marzyciela. Niesamowita historia osiedla na Woli, Metro Warszawa [dostęp 2021-02-03] (pol.).
  8. ↑ Spotkanie z Hipolitem Wawelbergiem, Kolonia Wawelberga [dostęp 2021-01-26].
  9. ↑ Grób Wacława Wawelberga, Wirtualny Cmentarz, Fundacja Dokumentacji Cmentarzy Żydowskich w Polsce. Baza danych nagrobków cmentarzy żydowskich w Polsce [dostęp 2021-01-26].
  10. ↑ Ulica Ludwiki w Warszawie, Ulice Twojego Miasta [dostęp 2021-02-03].
  11. ↑ Cmentarze m. st. Warszawy. Cmentarze żydowskie. Warszawa: Rokart, 2003. ​ISBN 83-916419-3-7​.
  12. ↑ Kwiryna Handke, Słownik nazewnictwa Warszawy, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, ISBN 83-86619-97-X, OCLC 41598901 [dostęp 2021-01-26].
  13. ↑ Wawelbergowie: pamięć w przestrzeni miasta – warsztaty muralowe dla dorosłych, Muzeum Historii Żydów Polskich, 19 maja 2017 [dostęp 2021-02-03].
  14. ↑ Witold Górczyński, Warszawa-murale pokaże Ci najciekawsze murale w mieście. Witold Górczyński, Warszawa-Murale.pl, 21 maja 2017 [dostęp 2021-02-03].

Media użyte na tej stronie

Grob Ludwiki Wawelberg-Grave of Ludwika Wawelberg.JPG
Autor: Mzungu, Licencja: CC BY 3.0
Grób Ludwiki Wawelberg, żony Hipolita
Ludwika Wawelberg.jpg
Ludwika Wawelberg żona Hipolita Wawelberga