Mała Synagoga we Włodawie

Mała Synagoga we Włodawie
nr rej. A/169 z 24.05.1956 i z 31.01.1967[1]
Państwo	Polska
Miejscowość	Włodawa
Budulec	murowana
Data budowy	przed 1786
Data likwidacji	II wojna światowa
Tradycja	ortodoksyjna
Obecnie	muzeum judaistyczne
Położenie na mapie Włodawy Mała Synagoga we Włodawie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Mała Synagoga we Włodawie
Położenie na mapie województwa lubelskiego Mała Synagoga we Włodawie
Położenie na mapie powiatu włodawskiego Mała Synagoga we Włodawie
51°32′41,4″N 23°33′13,1″E/51,544833 23,553639

Wejście do synagogi

Mała Synagoga we Włodawie, zwana również Nową – synagoga znajdująca się we Włodawie, przy ulicy Czerwonego Krzyża 7. Usytuowana na północ od Wielkiej Synagogi.

Synagoga wraz z dwoma innymi, sąsiadującymi ze sobą, bardzo dobrze zachowanymi synagogami, tworzy unikatowy jak na te tereny zespół synagogalny.

Historia

Synagoga została zbudowana w drugiej połowie XVIII wieku, a pierwsza wzmianka o niej pochodzi z lat 1782-1786. Pełniła funkcje dodatkowej bożnicy oraz szkoły talmudycznej. Podczas I wojny światowej (na przełomie 1914 i 1915 roku) synagoga została uszkodzona w wyniku działań wojennych.

W latach 1915-1916, dzięki staraniom ówczesnego burmistrza Włodawy, Lajbla Lichtenberga, przeprowadzono gruntowny remont synagogi. W tym czasie wymieniono również okna na zupełnie nowe i o nowym kształcie. W latach 30. XX wieku w głównej sali modlitewnej ukończono malowanie polichromii.

Podczas II wojny światowej hitlerowcy zdewastowali synagogę, a następnie urządzili w niej magazyn wojskowy oraz sklep. Zniszczono lub wywieziono całe wyposażenie ruchome oraz wyburzono bimę.

Po zakończeniu wojny budynek synagogi był wykorzystywany jako sala kinowa, następnie jako magazyn Gminnej Spółdzielni. W 1983 roku synagogę przejęło Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego (obecnie Muzeum – Zespół Synagogalny we Włodawie), które natychmiast rozpoczęło prace remontowe i konserwatorskie, mające na celu przywrócenie synagodze oryginalnego wyglądu oraz dostosowanie jej do celów muzealnych. Prace, ze względu na częste braki funduszy, trwały aż do 1998 roku.

W 1999 roku uroczyście otwarto synagogę, a w babińcu urządzono stałą wystawę etnograficzną pt. Chłopskie pielgrzymowanie. Główna sala modlitewna służy do wystaw czasowych.

Architektura

Murowany, otynkowany i orientowany budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 22,3 na 14,8 metrów, w stylu klasycystycznym. We wschodniej części znajduje się kwadratowa główna sala modlitewna, zaś w zachodniej części przedsionek. Nad nim, na piętrze, znajduje się babiniec, oddzielony od sali męskiej gęstą tralkową balustradą z drewna. Budynek nie jest podpiwniczony. Elewacje rozczłonkowane są pilastrami.

Do głównej sali modlitewnej prowadzą dwa wejścia: od strony północnej i – przez przedsionek – od strony zachodniej. W sali męskiej na wszystkich ścianach zachowały się barwne polichromie oraz freski. Zostały one ukończone w latach 30. XX wieku. Przedstawiają one instrumenty muzyczne, zwierzęta, fryz ze znakami zodiaku obiegający w części szczytowej ściany: południową, wschodnią i północną oraz tablice z tekstami, m.in. modlitw Al ha-kol jitgadol, Modim dirabanam, Al ha-rachamim i Binesua ha-aron oraz Psalmów: 24, 111, 112.

Inskrypcja fundacyjna

Na ścianie południowej znajduje się inskrypcja fundacyjna o treści: „Na wieczną pamiątkę trudów zmarłego pana Jehudy Lejba, syna zmarłego pana Mosze Elijahima Gecela, błogosławionej pamięci Lichtenberga; jego ofiarności za wybudowanie domu studiów od nowa w roku 676 po zniszczeniach wojny światowej w roku 675. Zmarł 15 szwat 691 w Siedlcach”.

Na ścianie wschodniej zachowała się również wnęka po Aron ha-kodesz oraz drewniane obramowania wykonanych w ścianach szafek. We wnętrzu Aron ha-kodesz zachowała się nieeksponowana dziś belka z tekstem: „Pamięci duszy Pani Mendli Racheli od jej męża Chaima Szlomy syna Isera ha-Lewiego”. Całe wnętrze jest oświetlone wysokimi, półokrągle zakończonymi oknami.

Przypisy

Bibliografia

• Ireneusz Wojczuk Bóżnica włodawska, [w:] „Zeszyty muzealne”, t. 5, Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego, Włodawa, 1996.

Linki zewnętrzne

• Mała Synagoga we Włodawie na portalu Wirtualny Sztetl