Macedonia Północna

Republika Macedonii Północnej
Република Северна Македонија
Republika e Maqedonisë së Veriut
Flaga
Godło Macedonii Północnej
FlagaGodło
Dewiza: Слобода или смрт за Македонија
(Wolność lub śmierć dla Macedonii)
Hymn: Денес над Македониja
(Dziś nad Macedonią)
Położenie Macedonii Północnej
Konstytucja

Konstytucja Macedonii Północnej

Język urzędowy

macedoński, albański[a]

Stolica

Skopje

Ustrój polityczny

republika parlamentarna

Typ państwa

państwo unitarne

Głowa państwa

prezydent Stewo Pendarowski

Szef rządu

premier Dimitar Kowaczewski

Powierzchnia
 • całkowita
 • wody śródlądowe


25 713 km²
1,9%

Liczba ludności (2017)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia
 • narody i grupy etniczne


2 076 000[1]
82 osób/km²
Macedończycy, Albańczycy, Grecy

PKB (2017)
 • całkowite 
 • na osobę


11,36 mld[1] USD
5474[1] USD

PKB (PSN) (2017)
 • całkowite 
 • na osobę


30,96 mld[1] dolarów międzynar.
14 914[1] dolarów międzynar.

Waluta

1 denar (= 100 deni, do 2012) (MKD)

Niepodległość

rozpad Jugosławii
8 września 1991

Religia dominująca

prawosławie

Strefa czasowa

UTC +1 – zima
UTC +2 – lato

Kod ISO 3166

MK

Domena internetowa

.mk

Kod samochodowy

NMK (do 2019: MK)

Kod samolotowy

Z3

Kod telefoniczny

+389

Mapa Macedonii Północnej

Macedonia Północna[2][3][4][5] (mac. Северна Македонија, alb. Maqedonia e Veriut; Republika Macedonii Północnej, Република Северна Македонија, Republika e Maqedonisë së Veriut[6], dawniej Macedonia) – państwo w Europie Południowej[7] na Półwyspie Bałkańskim, powstałe w wyniku rozpadu Jugosławii, obejmujące swoim terytorium około 38% regionu historyczno-geograficznego Macedonia. Do 12 lutego 2019 nazwa państwa brzmiała Macedonia (Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, oficjalnie państwo nazywało się: Republika Macedonii). Od 27 marca 2020 Macedonia Północna jest członkiem NATO[8].

Nazwa

Pierwsza flaga niepodległej Republiki Macedonii z lat 1991–1992
Druga flaga Macedonii z lat 1992–1995, zmieniona po greckich protestach

Po rozpadzie Jugosławii w 1991 roku jedna z jej republik (Socjalistyczna Republika Macedonii) ogłosiła niepodległość jako Republika Macedonii, w skrócie Macedonia. Wywołało to gwałtowny sprzeciw Grecji, która uważała się za jedynego spadkobiercę tradycji starożytnej Macedonii[9]. Z powodu konfliktu o nazwę, Grecja blokowała członkostwo Macedonii w instytucjach międzynarodowych. Wobec tego na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych Republika Macedonii oficjalnie została przyjęta jako Była Jugosłowiańska Republika Macedonii (mac. Поранешна Југословенска Република Македонија), znana także pod angielskim akronimem FYROM (Former Yugoslav Republic of Macedonia)[10].

Nazwę „Republika Macedonii” uznawało oficjalnie 125 krajów na świecie ze 154, z którymi Macedonia utrzymywała wówczas stosunki dyplomatyczne, w tym trzech stałych członków Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych: Chiny, Stany Zjednoczone i Rosja; sześciu członków Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (Bułgaria, Kanada, Polska, Słowenia, Stany Zjednoczone i Turcja); oraz trzy kraje członkowskie Unii Europejskiej: Bułgaria, Polska i Słowenia. Nazwy tej nie uznawały m.in.: Francja, Niemcy, Hiszpania, Włochy, Meksyk i Australia. 11 sierpnia 2005 roku Rada Ministrów RP zdecydowała o posługiwaniu się przez Rzeczpospolitą Polską w stosunkach dwustronnych z państwem macedońskim nazwą Republika Macedonii.

W 2008 r. negocjowano porozumienie między krajami, ale Grecy zablokowali jego wejście w życie i zawetowali zaproszenie Macedonii do Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) i integracji z Unią Europejską. W następnych latach spór się zaostrzał, m.in. Macedończycy nazwali stołeczne lotnisko i najważniejszą autostradę imieniem Aleksandra Wielkiego i zbudowali wiele jego pomników. W 2018 r., po objęciu stanowiska przez nowego premiera Macedonii Zorana Zaewa, m.in. zmieniono nazwę głównego lotniska i autostrady Macedonii i zasygnalizowano gotowość do ustępstw w postaci dodania do nazwy kraju geograficznego określenia (np. Macedonia Północna, Nowa Macedonia lub Górna Macedonia)[11].

W maju 2018 r. Premier Macedonii Zoran Zaew ogłosił, że doszło do porozumienia z Grecją w sprawie nazwy państwa, które miałoby nazywać się Republiką Macedonii Ilindeńskiej, jednak sprzeciw wobec porozumienia wyraziły partie opozycyjne zarówno w Grecji, jak i w Macedonii[12]. 12 czerwca tego samego roku premierzy obu krajów – Aleksis Cipras i Zoran Zaew – potwierdzili osiągnięcie porozumienia w sprawie zmiany nazwy Macedonii na Republika Macedonii Północnej (Република Северна Македонија), w skrócie Macedonia Północna (Северна Македонија)[13].

11 stycznia 2019 r. macedoński parlament ratyfikował porozumienie z Prespy, akceptując poprawki do konstytucji sankcjonujące zmianę nazwy kraju na Macedonia Północna[3][14][15]. Dwa tygodnie później, 25 stycznia, porozumienie ratyfikował parlament grecki[16]. Nowa nazwa kraju, „Republika Macedonii Północnej”, oficjalnie weszła w życie 12 lutego 2019 roku[17].

Geografia

Mapa kraju
  • Powierzchnia całkowita: 25 713 km²
  • Powierzchnia lądowa: 24 856 km²
  • Powierzchnia wód: 447 km²
  • Całkowita granica lądowa: 748 km
  • Długość wybrzeża: nie ma dostępu do morza
  • Długość granic z sąsiadującymi państwami: Albania 151 km, Bułgaria 148 km, Grecja 228 km, Kosowo 159 km, Serbia 62 km.
  • Najwyższy punkt: Golem Korab, 2764 m n.p.m.
  • Najniższy punkt: rzeka Wardar na granicy z Grecją, 50 m n.p.m.

Macedonia Północna jest krajem w przeważającej mierze górskim i wyżynnym. Na terenie całego kraju są rozrzucone pasma górskie. Najwyższe z nich to Korab i Szar Płanina. Między masywami leżą kotliny – Priłepsko Połe w dolinie Crnej Reki, Połog w dolinie górnego Wardaru, Owcze Połe i Koczansko Połe nad Bregałnicą oraz doliny większych rzek – Strumicy, Wardaru i Drinu.

Najdłuższą rzeką Macedonii Północnej jest Wardar (320 km długości), którego największymi dopływami są Treska, Pczińa, Bregałnica i Crna Reka. Poza tym terytorium Macedonii Płn. odwadniają jeszcze Drin i Strumica. Wardar i Strumica należą do zlewiska Morza Egejskiego, Drin – do zlewiska Morza Adriatyckiego.

Ustrój polityczny

Gospodarka

W przemyśle dominuje przemysł przetwórczy. Występują liczne huty, głównie szkła i miedzi.

Handel rozwija się wraz ze wzrostem zamożności obywateli.

PKB na osobę w Macedonii Płn. wynosi 8,5 tysiąca dolarów (mierzone parytetem siły nabywczej).

Udział w PKB:

  • Rolnictwo: 11,9%
  • Przemysł: 28,2%
  • Usługi: 59,9%.
Geographylogo.svg
Porty lotnicze w Macedonii Północnej

Rolnictwo

     Macedonia – kraina historyczna

     Republika Macedonii Północnej

     regiony Macedonia Zachodnia, Macedonia Środkowa i część regionu Macedonia Wschodnia i Tracja w Grecji

     Obwód Błagojewgrad w Bułgarii

     starożytne Królestwo Macedonii

Obraz satelitarny Macedonii Północnej

Użytki rolne w kraju (głównie górskie pastwiska) zajmują około 40% powierzchni kraju. W dolinach rzek i kotlinach śródgórskich uprawa zbóż (pszenica, kukurydza), buraków cukrowych, słoneczników, bawełny i tytoniu. Rozwinięte warzywnictwo (pomidory, papryka, arbuzy) i sadownictwo (jabłonie (głównie w okolicy Prespy), grusze, brzoskwinie, śliwy). Na nasłonecznionych, południowych zboczach dolin plantacje winorośli. W górach pasterska hodowla owiec.

Przemysł

Niewielkie wydobycie węgla brunatnego (niedaleko Kumanowa), rud żelaza, chromu, cynku i ołowiu oraz antymonu. Produkcja energii elektrycznej głównie w małych elektrowniach wodnych. Przemysł przetwórczy skoncentrowany w większych miastach (spożywczy, włókienniczy, metalurgiczny, chemiczny i drzewny), w Skopju huta żelaza. Rzemiosło artystyczne: wyroby ze srebra, złota, drewna, dywany.

Emisja gazów cieplarnianych

Emisja równoważnika dwutlenku węgla z terenu Socjalistycznej Republiki Macedonii wyniosła w 1990 roku 14,173 Mt, z czego 11,202 Mt stanowił dwutlenek węgla. W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła wówczas 5,611 t dwutlenku węgla, a w przeliczeniu na 1000 dolarów PKB 583 kg. Głównym źródłem emisji była wówczas energetyka. Po rozpadzie Jugosławii emisje w republice nieco spadły, a od połowy lat 90. wahały się, nie osiągając jednak poziomu z roku 1990, i bardziej znacząco spadają po 2011. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wyniosła 8,074 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca 3,872 t i w przeliczeniu na 1000 dolarów PKB 287 kg. W tym czasie wzrósł udział emisji z transportu, ale energetyka pozostała główną branżą odpowiedzialną za emisję[18].

Turystyka

W 2016 roku kraj ten odwiedziło 510 tys. turystów (5,1% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 285 mln dolarów[19]. Najwięcej turystów przyjechało z Turcji, Serbii, Grecji, Holandii i Bułgarii[20].

Turyści najczęściej odwiedzają Ochrydę, Skopje i Bitolę. Macedonia Północna ma również wiele atrakcji przyrodniczych. W kraju znajdują się trzy parki narodowe: Pelister, Galiczica, Mawrowo[21] i różne inne atrakcje naturalne, np. kanion Matka, jezioro Prespa, czy jezioro Berowo.

Główne miasta

Nazwa polskaNazwa macedońska
BitolaБитола/Bitoła
GostiwarГостивар/Gostivar
KiczewoКичево/Kičevo
KumanowoКуманово/Kumanovo
OchrydaОхрид/Ohrid
PrilepПрилеп/Prilep
SkopjeСкопје/Skopje (stolica)
SztipШтип/Štip
TetowoТетово/Tetovo
WełesВелес/Vełes
RadowiszРадовиш/Radoviš

Podział administracyjny

Macedonia Północna jest podzielona na 84 gminy (општина – opsztina), z tego 10 gmin wchodzi w skład miasta Skopje.

Demografia

Grupy etniczne według spisu powszechnego w 2002 r.

Narodowości[22]:

Religie:

Źródło: Joshua Project 2010

Zobacz też

Uwagi

  1. Dodatkowo za języki pomocnicze oficjalne uznane zostały: turecki, romani, serbski, bośniacki oraz arumuński.

Przypisy

  1. a b c d e Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2017: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2018. [dostęp 2018-06-23]. (ang.).
  2. Polski egzonim uchwalony na 104. posiedzeniu KSNG.
  3. a b Zgromadzenie Republiki Macedonii Północnej, XXIII poprawka do Konstytucji Republiki Macedonii Północnej, Amendments XXXIII, XXXIV, XXXV and XXXVI to the Constitution of the Republic of Macedonia., United Nations Environment Programme, 19 stycznia 2019, s. 2 (ang.).
  4. Ceremonia podpisania protokołu przyjęcia Macedonii Północnej do NATO. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2019-02-06. [dostęp 2019-02-14].
  5. Georgi Licovski: Zakończono historyczny spór. Macedonia oficjalnie zmieniła nazwę. Dziennik.pl, 2019-02-12. [dostęp 2019-02-13].
  6. Влада на Република Северна Македонија: Соопштение на Владата на Република Северна Македонија за влегување во сила на конечната спогодба, уставните амандмани и уставниот закон за спроведување на амандманите. 2019-02-12. [dostęp 2019-02-13]. (mac.).
  7. United Nations Statistics Division- Standard Country and Area Codes Classifications (M49), unstats.un.org [dostęp 2016-02-28].
  8. Macedonia Północna przystąpiła do NATO. s. www.forsal.pl. [dostęp 2020-03-27].
  9. http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/07/27/AR2009072702653_2.html Feud Between Greece, Macedonia Continues Over Claim to Alexander the Great – washingtonpost.com.
  10. A/RES/47/225. Admission of the former Yugoslav Republic of Macedonia to membership in the United Nations. un.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-24)]..
  11. Piotr Gruszka: Macedończycy zmienią nazwę swojego państwa?. [w:] Onet Wiadomości [on-line]. Grupa Onet.pl SA, 2018-02-11. [dostęp 2018-02-13]. (pol.).
  12. Paweł Czechowski, Macedonia zmieni nazwę? Jest konkretna propozycja – Histmag.org, 23 maja 2018 [dostęp 2018-05-24].
  13. Porozumienie Ateny-Skopje: państwo macedońskie przyjmie nazwę Republika Macedonii Północnej, PAP, 12 czerwca 2018 [dostęp 2018-06-13].
  14. The Latest: Macedonia backs name change to North Macedonia, Associated Press, 11 stycznia 2019 [dostęp 2019-01-11].
  15. The constitutional revisions passed by the Macedonian parliament (original: Υπερψηφίστηκε η συνταγματική αναθέωρηση από τη Βουλή της ΠΓΔΜ), Kathimerini, 11 stycznia 2019 [dostęp 2019-01-11].
  16. Macedonia zmieni nazwę? Parlament Grecji zagłosował, Onet Wiadomości, 25 stycznia 2019 [dostęp 2019-02-09] (pol.).
  17. Call me by my new name: Balkan nation is North Macedonia now, The Washington Post, 12 lutego 2019 [dostęp 2019-02-12] [zarchiwizowane z adresu 2019-02-13].
  18. North Macedonia, [w:] F. Monforti-Ferrario i inni, Fossil CO2 and GHG emissions of all world countries. 2019 report – Study [pdf], Luksemburg: Publications Office of the European Union, 2019, s. 175, DOI10.2760/687800, ISBN 978-92-76-11100-9 (ang.).
  19. UNWTO Tourism Highlights, 2017 Edition. UNWTO, lipiec 2017. s. 8. [dostęp 2017-09-25]. (ang.).
  20. Туризам во Република Македонија, 2011-2015/Tourism in the Republic of Macedonia, 2011-2015. stat.gov.mk, 2016-05. s. 34–35. [dostęp 2017-08-21]. (mac. • ang.).
  21. Македонија во бројки 2017. stat.gov.mk. s. 11. [dostęp 2017-08-21]. (mac.).
  22. Dane spisu powszechnego z 2002 roku Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Macedonia, 2002, s. 34.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Airplane silhouette.svg

Icon-type silhouette of an airplane. (Mainly to be used in Userboxes)

Used on WIkipedia as an airport location icon.
Europe orthographic Caucasus Urals boundary.svg
Map of Europe. The continental boundary to Asia as indicated is the standard convention following the Caucasus crest, the Ural River and the Urals Mountains to the Sea of Kara
Flag of Albania.svg
Flag of Albania
Flag of Croatia.svg
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
Flag of NATO.svg
Flaga Paktu Północnoatlantyckiego (NATO).
North Atlantic Treaty Organization (orthographic projection).svg
Autor: Addicted04, Licencja: CC BY 3.0
North Atlantic Treaty Organization in orthographic projection.
EU 2020.png
Autor: Aotearoa, Licencja: CC BY 3.0
Unia Europejska w 2013; bez terytoriów zamorskich.
Council of Europe.png
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
OSCE logo.svg
To jest logo: Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie – organizacja międzynarodowa
OSCE members and partners.svg
Autor:
This file was made by User:Sven
Nuvola apps locale.svg
Translation

If this image contains text, it can be translated easily into your language. If you need help, contact me

SemiPD-icon.svg
Flexible licenses

If you want to use this picture with another license than stated below, contact me

Nuvola apps email.png
Contact the author

If you need a really fast answer, mail me. If you need only a fast answer, write me here.

, Licencja: CC BY-SA 4.0
Organization for Security and Co-operation in Europe members and partners
 
OSCE participating States
 
Partners for Co-operation
WTO members and observers.svg
Map of World Trade Organization members and observers.
 
Members
 
Members, dually represented by the European Union
 
Observers
 
Non-members
Macedonia ethnic2002 03.png
Ethnic map of the Republic of Macedonia
Flag of the Socialist Republic of Macedonia (1963–1991).svg
Autor: NieznanyUnknown author, but under the authority of the Socialist Republic of Macedonia., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Flag of the Socialist Republic of Macedonia from 1946 to 1992 and of the Republic of Macedonia from 1991 to 1992.
Macedonia in Europe.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location of Macedonia in Europe in Europe.
Ohridsoeen.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
CEI members.svg
Autor: Hmxhmx, Licencja: CC BY-SA 4.0
Map of CEI members.
Satellite image of Macedonia in December 2002.jpg
Satellite image of Macedonia in December 2002.
Macedonia Map.png
Map of Macedonia
Macedonia (disambiguation).png
Map to use for geographic disambiguation of the word Macedonia
Polwysep Balkanski-mapa polit.png
(c) Kpjas, CC-BY-SA-3.0
Półwysep Bałkański - mapa polityczna.