Makadamia

Makadamia
Ilustracja
Macadamia integrifolia
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

srebrnikopodobne

Rząd

srebrnikowce

Rodzina

srebrnikowate

Rodzaj

makadamia

Nazwa systematyczna
Macadamia F. v. Mueller
Trans. & Proc. Philos. Inst. Victoria 2: 72. 1858[3]
Macadamia ternifolia
Orzech makadamia w łupinie i obrany

Makadamia (Macadamia) – rodzaj drzew z rodziny srebrnikowatych (Proteaceae). Należy do niego 9 gatunków[4] i 1 mieszaniec[5]. Występują dziko w Australii, na Nowej Kaledonii (jeden gatunek M. neurophylla)[6] i na Sulawesi (jeden gatunek M. hildebrandii). Uprawiane są obecnie również na Hawajach i w Afryce Południowej. Makadamia została odkryta w Australii w 1857 roku przez botanika Waltera Hilla, który nadał roślinie nazwę Macadamia na cześć swojego przyjaciela, Johna Macadama. Gatunkiem typowym jest M. ternifolia F. v. Mueller[3].

Morfologia

Wiecznie zielone drzewa o skórzastych, wąskich i całobrzegich lub ząbkowanych liściach, przeważnie wyrastających po 3-4 w okółku na krótkopędach[4]. Kwiaty drobne, zebrane w gęste, cylindryczne kwiatostany. Owocem jest pestkowiec.

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Należy do rodziny srebrnikowatych (Proteaceae), która wraz z siostrzaną rodziną platanowatych (Platanaceae) wchodzą w skład rzędu srebrnikowców (Proteales), stanowiącego jedną ze starszych linii rozwojowych dwuliściennych właściwych[2].

Gatunki[5]
  • Macadamia claudiensis C. L. Gross & B. Hyland
  • Macadamia erecta J. A. McDonald & R. Ismail
  • Macadamia grandis C. L. Gross & B. Hyland
  • Macadamia hildebrandii Steenis
  • Macadamia hybr.
  • Macadamia integrifolia Maiden & Betche
  • Macadamia jansenii C. L. Gross & P. H. Weston
  • Macadamia ternifolia F. Muell.
  • Macadamia tetraphylla L. A. S. Johnson
  • Macadamia whelanii (F. M. Bailey) F. M. Bailey

Zastosowanie

Makadamia uprawiana jest dla smacznych orzechów, których jądro składa się w 77% z tłuszczów, w tym kwasów jednonienasyconych, białka i innych składników odżywczych[7]. Największym producentem obecnie jest Południowa Afryka produkująca 54 tysiące ton orzechów rocznie[8]. Olej znajduje zastosowanie również do produkcji kosmetyków.

Toksyczność dla psów

Z nieznanych na razie powodów orzechy makadamii są trujące dla psów. Objawy mogą wystąpić już po podaniu 2,4 g na kilogram masy ciała (kilkanaście łuskanych orzechów dla 10 kg psa[9]) i obejmują wymioty, ataksję, osłabienie, drgawki i możliwą hipotermię. Objawy występują w ciągu 12 godzin i ustępują zwykle samoczynnie do 48 godzin[10].

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-19] (ang.).
  3. a b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian, National Museum of Natural History. [dostęp 2009-12-26]. (ang.).
  4. a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  5. a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-07-20].
  6. T. Jaffré i inni, Macadamia neurophylla, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-02-13] (ang.).
  7. Macadamia nutrition.
  8. Global Macadamia Market | 2022 - 27 | Industry Share, Size, Growth - Mordor Intelligence, www.mordorintelligence.com [dostęp 2022-06-03] (ang.).
  9. Fat free kitchen - Nuts nutrition. [dostęp 2012-01-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-20)]. (ang.).
  10. Merck Veterinary Manual - Macadamia nuts. [dostęp 2012-01-19]. (ang.).

Media użyte na tej stronie

Macadamia integrifolia.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
MacNut2.JPG
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Macadamia ternifolia0.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0