Manasterz (powiat jarosławski)

Manasterz
	wieś
	; Kościół parafialny w Manasterzu
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	jarosławski
Gmina	Wiązownica
Liczba ludności (2011)	717
Strefa numeracyjna	16
Kod pocztowy	37-522
Tablice rejestracyjne	RJA
SIMC	0612364
	Położenie na mapie gminy Wiązownica Manasterz
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Manasterz
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Manasterz
	Położenie na mapie powiatu jarosławskiego Manasterz
	50°07′08″N 22°39′58″E/50,118889 22,666111

Figurka Matki Bożej

Szkoła podstawowa w Manasterzu

Rzeka Lubaczówka z wodospadem w Manasterzu

Most na Lubaczówce

Prom rzeczny na Sanie ("Manasterz – Kostków")

Manasterz (w latach 1977–1981 Osetkowo) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie jarosławskim, w gminie Wiązownica^[5]^[4]. Położony u ujścia Lubaczówki do Sanu, 16 km na północ od Jarosławia.

Prywatna wieś szlachecka, położona w województwie ruskim, w 1739 roku należała do klucza Jarosław Lubomirskich^[6]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa przemyskiego.

We wsi znajduje się szkoła podstawowa im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego i parafia Matki Bożej Pocieszenia.

Części wsi

Integralne części wsi Manasterz^[5]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0612370	Buchta	część wsi
0612387	Krzewnosy	część wsi
0612418	Mielniki	przysiółek
0612393	Zarzecze	część wsi

Historia

Archeologia

Początki osadnictwa na terenie Manasterza sięgają odległych czasów. Badania archeologiczne wykazały osadnictwo po ostatnim zlodowaceniu. Była to ludność z grupy tzw. Paleolitu niżowego, która zajmowała się myślistwem i rybołówstwem, osady były położone na piaszczystych wydmach nad Sanem i jego dopływami. Następny okres to Mezolit (3000-1700 p.n.e.), którego mieszkańcy prowadzili osiadły tryb życia i zajmowali się uprawą zbóż i hodowlą zwierząt. Około 1300 r. p.n.e. przybyła na te tereny ludność kultury łużyckiej, która wprowadziła nowe narzędzia, budownictwo, zwyczaje i kult wierzeniowy. W V wieku n.e. kultura łużycka uległa upadkowi z powodu najazdów plemion scytyjskich ze wschodu; zaczęto budować umocnienia i grody. Znalezione relikty ceramiki siwej (podobne są w Muninie i Łazach) pozwoliły ustalić datę powstania tej osady na V wiek n.e. Osada ta zbudowana nad dawnym korytem Lubaczówki, odkryto tu tzw. Chaty-ziemianki (chaty częściowo wkopane w ziemię)o wymiarach 4–5 m długości i 2,5 m szerokości; w VIII-X wieku był to prastary ośrodek hutniczy, w którym mieszkańcy wytapiali rudę darniową (odkryto pozostałości 7 pieców hutniczych), bliskość lasów była warunkiem do pozyskiwania drewna do wytopu żelaza^[7].

Monaster Bazyliański.

Nazwa wsi Manasterz pochodzi od średniowiecznego drewnianego prawosławnego klasztoru zakonników bazyliańskich tzw. monaster-monasterion, którzy w podróżach misyjnych dotarli tu ze wschodu. wokół Monastyru powstały osady przyklasztorne i przyfolwarczne (w miejscu dzisiejszego przysiółka - Mielniki). Była też czynna gorzelnia, po której pozostały resztki murowanych piwnic. Monastyr Bazyliański prawdopodobnie został zniszczony podczas najazdu tatarskiego, albo uległ samounicestwieniu (kasacji) w wyniku przejścia prawosławia do Unii brzeskiej^[7].

Historia wsi

W dokumentach źródłowych nazwa tej miejscowości wystąpiła już w nadaniu jej na rzecz Jana z Tarnowa w 1387 roku. W sporze o dziesięciny wieś wraz z wójtem, Marcinem, występuje w dokumentach ponownie w 1448 r., oraz w spisie wiosek jarosławskich podczas ustanowienia ordynacji Jarosławskiej w 1470 roku. W 1519 roku król Zygmunt Stary zniósł ordynację, a dobra Jarosławskie podzielono. Do XIX wieku w pobliskich wioskach nie było pańskiej rezydencji, ogromne obszary należały do Czartoryskich, a folwarki były zarządzane przez dzierżawców. Dopiero w 1812 roku powstały oddzielne posiadłości w Sieniawie, Wysocku i Wiązownicy^[7].

Przydatnym źródłem archiwalnym są regestra poborowe, które zapisali poborcy podatkowi ziemi przemyskiej w latach 1515^[8], 1589^[9], 1628, 1651, 1658, 1674^[a]. W 1674 roku w Manasterzu było 19 domów^[10].

W 1898 roku wybrano zwierzchność gminną, której naczelnikiem został Aleksy Buszko^[11].

W maju i czerwcu 1915 roku przez te tereny przechodził front walk wojsk austriacko-niemieckich z rosyjskimi. Podczas okupacji 20 lipca 1944 roku miejscowy oddział BCh, dowodzony przez Jana Wysockiego stoczył (koło mostu na Lubaczówce) zwycięską walkę z Niemcami^[7].

Kościół

Gdy w 1865 roku powstała parafia w Wiązownicy, w jej skład weszły też Manasterz i Czerwona Wola. W 1937 roku z inicjatywy ks. Stanisława Sudoła, rozpoczęto budowę murowanego kościoła (przerwaną w 1939 roku z powodu wybuchu II wojny światowej). W 1950 roku mieszkańcy prosili o przydzielenie kapłana, w odpowiedzi na to żądanie bp Franciszek Barda, w 1950 roku przydzielił ks. Edwarda Dręgę, który był w Manasterzu do 1952 roku. Po ukończeniu budowy kościół pw. Matki Bożej Pocieszenia został 2 września 1951 roku poświęcony przez bpa Wojciecha Tomakę. W 1952 roku została erygowana parafia w Manasterzu. 1 września 2002 roku odbyła się konsekracja kościoła, której dokonał abp Józef Michalik^[7]^[12].

Oświata

Początki szkolnictwa parafialnego w Manasterzu sięgają początków XIX wieku, gdy już od jakiegoś czasu przed 1830 rokiem powstała szkoła parafialna przy miejscowej cerkwi greckokatolickiej (schola parochialis).

W 1874 roku szkoła cerkiewna reskryptem Rady szkolnej krajowej została przekształcona na szkołę publiczną.

Zobacz też

Uwagi

↑ Z regestru wynika, że wieś w 1515 roku posiadała 7 łanów ziemi rolnej i młyn. Już na jakiś czas przed 1515 roku istniała cerkiew, gdyż wspomniano o duchownym (pop). Z regestru z 1589 roku wynika, że zwiększyła się do 15 łanów powierzchnia gruntów rolnych, był młyn o dwóch kamieniach (molendinum 2 rothare). W 1651 i 1658 roku wieś została objęta częściową zniżką podatku z powodu zniszczeń wojennych (a propinatione vini cremati). W 1596 roku została zawarta Unia brzeska, pomiędzy papiestwem i prawosławiem we wschodniej Polsce. Jednak z powodu sprzeciwu szlachcica Konstantego Wasyla Ostrogskiego, który wycofał się przed zawarciem Unii, nastąpił wewnętrzny podział wśród duchowieństwa na dwie części: popierających Unię i jej przeciwników, z tego powodu istniały równolegle biskupstwa unickie i prawosławne, które wzajemnie się zwalczały. Również parafie były objęte konfliktem. Parochia w Manasterzu, w 1651 roku została w rejestrze poborowym zapisana jako Sinagoga, a w 1658 roku jako Ecclesia libera. To tłumaczy, że początkowo Manasterz pozostawał przy prawosławiu, a dopiero przed 1658 rokiem przystąpił do Unii (słowo ecclesia libera wskazuje na kościół mający złagodzone prawo doktrynalne wobec Polski, czyli wskazuje to na Unitów).

Przypisy

↑ Wieś Manasterz w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2018-03-13] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-03-13].
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 763 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c GUS. Wyszukiwarka TERYT
↑ ^a ^b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Adam Homecki, Rozwój terytorialny latyfundium Lubomirskich (starszej gałęzi rodu) w latach 1581-1754, w: Studia Historyczne, rok V, zeszyt 3 (58), 1972, s. 436.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Historia Manasterza
↑ Manasterz na stronie Regestru Poborowego 1515
↑ Manasterz na stronie Regestru Poborowego 1589
↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe. To I, część 4. Rejestr pogłównego ziemi przemyskiej 1674 Wydawnictwo WSP. Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1 (str. 125)
[Cytat:Manastyrz ad Jarosław: a personis subditorum tam romanorum quam rutenorum utriusque sexus cum popone n[umer]o octodecim in summa fl. ......19/0.
↑ Skorowidz Powiatu Jarosławskiego na rok 1902
↑ Tygodnik Katolicki „Niedziela” Złoty Jubileusz Parafii w Manasterzu. Tygodnik Katolicki „Niedziela”

Linki zewnętrzne

Manasterz (3), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 90 .
Mapa katastralna wsi Manasterz z 1855 roku

[10] Z regestru wynika, że wieś w 1515 roku posiadała 7 łanów ziemi rolnej i młyn. Już na jakiś czas przed 1515 roku istniała cerkiew, gdyż wspomniano o duchownym (pop). Z regestru z 1589 roku wynika, że zwiększyła się do 15 łanów powierzchnia gruntów rolnych, był młyn o dwóch kamieniach (molendinum 2 rothare). W 1651 i 1658 roku wieś została objęta częściową zniżką podatku z powodu zniszczeń wojennych (a propinatione vini cremati). W 1596 roku została zawarta Unia brzeska, pomiędzy papiestwem i prawosławiem we wschodniej Polsce. Jednak z powodu sprzeciwu szlachcica Konstantego Wasyla Ostrogskiego, który wycofał się przed zawarciem Unii, nastąpił wewnętrzny podział wśród duchowieństwa na dwie części: popierających Unię i jej przeciwników, z tego powodu istniały równolegle biskupstwa unickie i prawosławne, które wzajemnie się zwalczały. Również parafie były objęte konfliktem. Parochia w Manasterzu, w 1651 roku została w rejestrze poborowym zapisana jako Sinagoga, a w 1658 roku jako Ecclesia libera. To tłumaczy, że początkowo Manasterz pozostawał przy prawosławiu, a dopiero przed 1658 rokiem przystąpił do Unii (słowo ecclesia libera wskazuje na kościół mający złagodzone prawo doktrynalne wobec Polski, czyli wskazuje to na Unitów).

[pwl-1] Wieś Manasterz w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2018-03-13] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[nsp-2] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-03-13].

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 763 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] GUS. Wyszukiwarka TERYT

[roz-5] Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[6] Adam Homecki, Rozwój terytorialny latyfundium Lubomirskich (starszej gałęzi rodu) w latach 1581-1754, w: Studia Historyczne, rok V, zeszyt 3 (58), 1972, s. 436.

[Manasterz-7] Historia Manasterza

[8] Manasterz na stronie Regestru Poborowego 1515

[9] Manasterz na stronie Regestru Poborowego 1589

[11] Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe. To I, część 4. Rejestr pogłównego ziemi przemyskiej 1674 Wydawnictwo WSP. Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1 (str. 125)
[Cytat:Manastyrz ad Jarosław: a personis subditorum tam romanorum quam rutenorum utriusque sexus cum popone n[umer]o octodecim in summa fl. ......19/0.

[12] Skorowidz Powiatu Jarosławskiego na rok 1902

[13] Tygodnik Katolicki „Niedziela” Złoty Jubileusz Parafii w Manasterzu. Tygodnik Katolicki „Niedziela”

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[a]

[10]

[11]

[12]

Wsie	Cetula Manasterz Mołodycz Nielepkowice Piwoda Radawa Ryszkowa Wola Surmaczówka Szówsko Wiązownica Wólka Zapałowska Zapałów
Osady	Biała Góra Chrapy
Osada leśna	Łapajówka
Przysiółki	Buczyna Hutki Karczmarze Kopań Maczugi Mielniki Pod Piwodą (Piwoda) Pod Piwodą (Wiązownica) Skuratki Wola Mołodycka Zastawne
Integralne części wsi	Baty Bednarowo (Nielepkowice) Bednarowo (Wiązownica) Buchta Buczyna (Zapałów) Cegielnia Chodanie Cienkie Czeterboki Dół Folwark Galuchy Goryle Góra Górki Grobla Hojsaki Hule Ignasze Kąty Koguty Kopina Kościelne Krzewnosy Kubachy Kudryki w Lesie Kudryki za Potokiem Maje Murowanka Na Górce Nadsanie Nazarki Pocholaje Pod Pastwisko Popod Las Setna Sidory Skibiaki Stawy Surmaczów-Kolonia Szówsko Duże Szówsko Małe Tarnawiec Wola Zadworze Zagrobelne Zarzecze
Dawne wsie	Zaradawa

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne