Marceli Cerklewicz

Marceli Cerklewicz
Bończa, Paszota
Ilustracja
major piechoty major piechoty
Data i miejsce urodzenia

8 maja 1889
Bar

Data i miejsce śmierci

1942
KL Auschwitz

Przebieg służby
Siły zbrojne

Lesser Coat of Arms of Russian Empire.svg Armia Imperium Rosyjskiego
Polska Organizacja Wojskowa
Orzełek II RP.svg Wojsko PolskieGrunwald”
Komenda Obrońców Polski

Stanowiska

komendant organizacji konspiracyjnej Grunwald

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
powstanie wielkopolskie
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Zasługi (II RP)

Marceli Cerklewicz (ur. 8 maja[a] 1889 w Barze na Podolu, zm. 1942 (?) w KL Auschwitz) – major piechoty Wojska Polskiego, komendant pomorskiej organizacji konspiracyjnej „Grunwald” (1939–1941).

Życiorys

Był synem Franciszka, powstańca styczniowego, i Antoniny z Radziejowskich. Uczęszczał do szkoły realnej w Płoskirowie, którą ukończył w 1907 r. Następnie do 1909 był uczniem szkoły wojskowej w Gregorjewsku. Prawdopodobnie z powodów politycznych został jednak pozbawiony stopnia oficera i odesłany do służby wojskowej w armii rosyjskiej. W 1911 rozpoczął studia na politechnice w Kijowie na Wydziale Mechanicznym. Zostały one przerwane z powodu wybuchu I wojny światowej, w wyniku czego został zmobilizowany do lotnictwa. Już 28 września 1914 został ranny podczas walki powietrznej z Niemcami nad Krasnostowcami.

Od października 1915 służył w polskim Legionie Puławskim. Po przejściu kursu oficerskiego, przeszedł w stopniu chorążego do I Brygady formowanej w rejonie Bobrujska. Następnie od lutego 1916 był dowódcą kompanii w Polskiej Organizacji Wojskowej w Kijowie. Na początku listopada 1918 brał udział w akcji rozbrajania Niemców w Warszawie.

Następnie wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego, obejmując funkcję dowódcy kompanii w 21 pułku piechoty „Dzieci Warszawy”. Od marca 1919 uczestniczył w powstaniu wielkopolskim jako dowódca I batalionu w 5 pułku Strzelców Wielkopolskich (17 stycznia 1920 przemianowany na 59 pułk piechoty wielkopolskiej). Od 7 sierpnia do 26 września 1920, w przełomowym momencie wojny z bolszewikami dowodził swoim pułkiem. Za udział w walkach pod Warszawą 16-18 sierpnia otrzymał Order Virtuti Militari. 15 listopada został bezpodstawnie zawieszony w czynnościach i sądzony. 8 sierpnia 1921 Wojskowy Sąd Okręgowy w Poznaniu uniewinnił go i przywrócił do służby wojskowej.

Po zakończeniu wojny zweryfikowany został w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1919 (w 1924 zajmował 20, a w 1928 – 27 lokatę w korpusie oficerów zawodowych piechoty). Sprawował różne stanowiska dowódcze kolejno w 59 pp, 67 pułku piechoty wielkopolskiej (1924), 7 batalionie granicznym KOP i 66 pułku piechoty w Chełmnie. 27 stycznia 1930 awansowany został na majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1930 i 99. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W marcu tego roku został przeniesiony do 5 pułku strzelców podhalańskich w Przemyślu na stanowisko obwodowego komendanta Przysposobienia Wojskowego[2][3], a w czerwcu 1933 przeniesiony na takie samo stanowisko do 67 pp[4]. Latem 1934 został oddelegowany na stanowisko komendanta zgrupowania obozów letnich w Cetniewie. Z dniem 31 sierpnia 1935 przeniesiony został w stan spoczynku[5].

Początkowo zamieszkał w Brodnicy, a od 1938 w Toruniu. Tam jako działacz Konfederacji Związków Obrońców Ojczyzny został zaangażowany w tworzenie pomorskiej siatki dywersji pozafrontowej o kryptonimie „Grunwald”. Prawdopodobnie został inspektorem obszarowym Tajnej Organizacji Wojskowej „Grunwald” na teren Pomorza z ramienia dowództwa Dowództwa Okręgu Korpusu nr VII.

Podczas wojny obronnej 1939 walczył w obronie Modlina. Po wydostaniu się z twierdzy 7 października, powrócił do Torunia, gdzie został aresztowany przez Niemców i osadzony w Forcie VIII. Dzięki pomocy żony przyjaciela został przeniesiony do szpitala, skąd udało mu się wydostać. 5 listopada 1939 na tajnym spotkaniu utworzył na bazie dywersji pozafrontowej, którą wcześniej organizował, organizację konspiracyjną „Grunwald”. Następnie wyjechał do Warszawy, gdzie założył struktury swojej organizacji, m.in. komórkę legalizacji. Prawdopodobnie z powodu braku możliwości samodzielnej działalności pod koniec kwietnia 1940 przystąpił do ogólnokrajowej Komendy Obrońców Polski; został szefem wydziału wojskowego i kierownikiem grup szturmowych Komendy Głównej KOP. W 1941 został aresztowany w Warszawie przez Gestapo, a następnie zesłany do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie zginął prawdopodobnie w 1942.

Ordery i odznaczenia

Uwagi

  1. 26 stycznia 1934 ogłoszono sprostowanie daty urodzenia mjr. Mercelego Cerklewicza z „26 kwietnia 1889” na „8 maja 1889”[1].

Przypisy

  1. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 26 stycznia 1934, s. 27.
  2. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930, s. 106.
  3. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 37, 619.
  4. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 czerwca 1933, s. 132.
  5. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 4 lipca 1935, s. 85.
  6. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 28 maja 1921, s. 994.
  7. M.P. z 1933 r. nr 235, poz. 255.
  8. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 11 listopada 1933, s. 282.
  9. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 37.
  10. Kronika. Krajowa. „Gazeta Lwowska”, s. 5, Nr 230 z 6 października 1931. 

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

PL Epolet mjr.svg
Naramiennik majora Wojska Polskiego (1919-39).
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Cerklewicz.png
kpt. Marceli Cerklewicz
POL Krzyż Zasługi (1923) BAR.svg
Baretka: Krzyż Zasługi – Polska (II RP).