Marceli Chlamtacz

Marceli Chlamtacz

Data i miejsce urodzenia	26 kwietnia 1865 Szarpańce
Data i miejsce śmierci	7 stycznia 1947 Lwów
profesor nauk prawnych
Specjalność: prawo rzymskie
Alma Mater	Uniwersytet Lwowski
Doktorat	1891
Habilitacja	1898
Profesura	1900
Uczelnia	Uniwersytet Lwowski
Rektor
Odznaczenia

Grób prof. Chlamtacza na Cmentarzu Łyczakowskim

Marceli Chlamtacz (ur. 26 kwietnia 1865 w Szarpańcach, zm. 7 stycznia 1947 we Lwowie) – polski prawnik, specjalista prawa rzymskiego i cywilnego, profesor Uniwersytetu Lwowskiego.

Życiorys

Kształcił się w C. K. Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie, gdzie w 1885 ukończył VIII klasę i zdał egzamin dojrzałości (w jego klasie był m.in. Wacław Borzemski)^[1]. Studiował prawo na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego. Na studiach nieprzerwanie związany był z seminarium Oswalda Balzera. Po ukończeniu studiów odbył praktykę sądowo-karną w C.K. Sądzie Krajowym, przy Trybunale I Instancji we Lwowie. W międzyczasie zdał na uniwersytecie macierzystym rygoroza ścisłe i w 1891 r. został wypromowany na doktora praw. Następnie na krótko podjął praktykę adwokacką w kancelarii adwokata Pawła Dąbrowskiego, aby pod koniec 1891 r. wyjechać na studia do Wiednia (1891–1892), a następnie Berlina (1892–1894). Po powrocie do Lwowa ponownie podjął pracę jako kancelarzysta adwokacki, tym razem u adwokata Tadeusza Skałkowskiego^[2]. Pracował także na Uniwersytecie Lwowskim, początkowo w charakterze notariusza, a od 1898 także wykładowcy.

Był od 1898 docentem w II Katedrze Prawa Rzymskiego, w 1900 został profesorem nadzwyczajnym, w 1904 profesorem zwyczajnym. W latach 1904–1935 kierował II Katedrą Prawa Rzymskiego. W roku akademickim 1905/1906 pełnił funkcję dziekana Wydziału Prawa, a w 1907 także prodziekana. W 1908 r. wybrany został do Lwowskiej Rady Miejskiej. Do 1914 r. pozostawał członkiem ówczesnego Narodowo-Demokratycznego Klubu Radnych pod nazwą Klubu Obywatelskiego. W 1912 r. wykonywał obowiązki prezesa Miejskiego Komitetu Polskiego Stronnictwa Demokratycznego we Lwowie. W 1913 r. ponownie wybrany został radnym na sześcioletnią kadencję^[3]. 24 maja 1933 został wybrany przez Senat Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie na urząd rektora tej uczelni, zaś wybór wymagał zatwierdzenia przez Prezydenta RP^[4]. W 1937 został członkiem korespondentem PAU, należał także do Towarzystwa Naukowego we Lwowie.

W związku z wybuchem I wojny światowej, wyjazdem do Wiednia prezydenta Lwowa Józefa Neumanna i aresztowaniami wiceprezydentów po rozpoczęciu okupacji Lwowa przez armię rosyjską Marceli Chlamtacz tymczasowo objął ster władzy miejskiej^[3]. W lutym 1918 został jednym ze stu członków Tymczasowej Rady Miejskiej we Lwowie^[5]. W latach 1918–1927 pełnił funkcję wiceprezydenta Lwowa. W czasie obrony Lwowa w listopadzie 1918 był członkiem polskiego Komitetu Obywatelskiego i powołanego 23 listopada 1918 Tymczasowego Komitetu Rządzącego we Lwowie^[6].

Członek zarządu Związku Miast Polskich w 1932 roku^[7].

W okresie okupacji niemieckiej Lwowa (czerwiec 1941 – lipiec 1944) brał udział w tajnym nauczaniu na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza, gdzie wykładał i egzaminował z prawa rzymskiego. W sierpniu 1943 członek Rady Przybocznej powołanej przez okupacyjnego niemieckiego starostę miejskiego Lwowa^[8].

Po wojnie wraz z dwoma innymi polskimi profesorami prawa UJK Przemysławem Dąbkowskim i Juliuszem Makarewiczem nie wyjechał ze Lwowa. Nie podjął też pracy na Uniwersytecie Iwana Franki.

Zmarł we Lwowie 7 stycznia 1947 i pochowany został w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Łyczakowskim.

Publikacje

Marcelego Chlamtacza interesowało zarówno klasyczne, jak i justyniańskie prawo rzymskie. Szczególnie znaczenie miała dla niego możliwość wykorzystania dziedzictwa prawa rzymskiego w prawodawstwie mu współczesnym. W dorobku naukowym Marcelego Chlamtacza można wyróżnić trzy zasadnicze grupy prac. Były to prace dotyczące prawa rzeczowego, prawa zobowiązań oraz prace krytyczne (artykuły recenzyjne i recenzje)^[9]. Publikował również prace związane z samorządem terytorialnym^[9]. Jego prace naukowe to przykłady solidnych naukowych studiów, choć pisane są językiem charakterystycznym dla epoki, w której przyszło mu tworzyć^[9]. Wśród jego prac wyróżnić można przede wszystkim:

• Die rechtliche Natur der Uebereinigungsart durch Tradition im roemischen Recht (1897)
• Kara konwencjonalna w stosunku do interesse z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy (1898)
• Posiadanie w świetle teoryi Wróblewskiego (1901)
• O nabyciu owoców w klasycznym prawie rzymskim z uwzględnieniem prawa cywilnego austriackiego i niemieckiego^[10] (1903)
• O extensyi prawa zastawu na owoce rzeczy w prawie rzymskiem i cywilnem w prawie austriackiem^[11] (1910)
• Kontrakty realne w prawie rzymskim, w teorii cywilistycznej i w projekcie polskiego kodeksu cywilnego (1930)
• Zagadnienie posiłkowej poręki w prawie rzymskim i w prawach nowożytnych^[12] (1932)
• O kontraktach nienazwanych w prawie rzymskim^[13] (1933)
• Sposób wynagrodzenia szkody w polskim kodeksie zobowiązań i w prawodawstwach nowożytnych^[14] (1936)

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)^[15]
• Krzyż Walecznych (po raz 1 i 2 w 1922)^[16]

Przypisy

Bibliografia

• Grzegorz Nancka, Prawo rzymskie w pracach Marcelego Chlamtacza, Katowice 2019;
• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983;
• Adam Redzik, Wydział Prawa Uniwersytetu Lwowskiego w latach 1939-1946, Lublin 2006;
• Renata Wiaderna-Kuśnierz, Prawo rzymskie na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, w okresie międzywojennym (1918-1939), Wydawnictwo Adam Marszałek, I wyd. Toruń 2015, II wyd. Toruń 2017, ss 516;
• Renata Wiaderna-Kuśnierz, Wybory rektora na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, w 1933, w świetle nowej ustawy o szkołach akademickich, w: Społeczeństwo, a władza. Ustrój. Prawo. Idee, pod red. Jacka Przygockiego i Mariana Ptaka, Wrocław 2010, s. 727-736;
• Renata Wiaderna-Kuśnierz, Marceli Chlamtacz (1865–1947) – profesor prawa rzymskiego i samorządowiec. Zarys biografii w 150-lecie urodzin, w: Stefan Ehrenkreutz i historycy prawa okresu dwudziestolecia międzywojennego w 70. rocznicę śmierci ostatniego Rektora Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, red. P. Dąbrowski, D. Szpoper, Gdańsk-Olsztyn 2016, s. 167-187.

Linki zewnętrzne

• Dzieła Marcelego Chlamtacza w bibliotece Polona