Maria Bohun

Maria Bohun
Ilustracja
Wizerunek herbu
hrabina Derby
Okres

od 1380/1381
do 1394

Jako żona

Henryka IV

Poprzedniczka

Konstancja kastylijska

Następczyni

Małgorzata Beaufort

Dane biograficzne
Dynastia

Bohunowie

Data urodzenia

1369/1370

Data i miejsce śmierci

4 lipca 1394
Peterborough

Miejsce spoczynku

St. Mary de Castro w Leicesterze

Ojciec

Humphrey Bohun

Matka

Joan FitzAlan

Mąż

Henryk z Bolingbroke

Dzieci

Edward
Henryk V
Tomasz
Jan
Onufry
Blanka
Filipina

Odznaczenia
Order Podwiązki (Wielka Brytania)

Maria (de) Bohun[a], Maria z Herefordu[b] (ur. 1369/1370, zm. 4 lipca 1394 w Peterborough) – współdziedziczka ostatniego męskiego przedstawiciela linii Bohunów z Herefordu, hrabina Derby w latach 1380/1381–1394 jako żona Henryka z Bolingbroke, późniejszego króla Anglii Henryka IV, który objął tron po jej śmierci.

Rekordzistka wśród członkiń angielskiej rodziny panującej jako najmłodsza pierworódka w historii monarchii. Matka dwojga koronowanych władców: Henryka V, uznawanego za jednego z największych angielskich królów i bohatera narodowego[1] oraz królowej Norwegii, Danii i Szwecji Filipiny.

Zaliczana do grona znaczących angielskich mecenasów sztuki i bibliofilów swojej epoki.

Pochodzenie

Maria pochodziła z arystokratycznego rodu anglonormańskiego Bohunów (Bounów), których pierwotne gniazdo rodowe prawdopodobnie znajdowało się w zachodniej Normandii, na terytorium obecnego departamentu Manche[2].

Nazwisko rodowe Marii w średniowieczu zapisywano jako Bohun, Boun, Boum[3][4] albo Bohoun[5]. W literaturze przedmiotu używa się trzech zapisów miana hrabiny Derby: Maria Bohun[c], Maria de Bohun[d] lub Maria z Bohun[e].

Maria była młodszą córką i współdziedziczką hrabiego Northampton, Herefordu i Essexu Humphreya. Jej matką była pochodząca z rodu FitzAlanów Joan, córka hrabiego Arundel i Surrey[6][7].

Po mieczu Maria Bohun pochodziła od angielskiego króla Edwarda I[f]. Po kądzieli była potomkinią angielskiego króla Henryka III[g]

Małżeństwo

W roku 1380 lub 1381[8], prawdopodobnie w miesiącach zimowych[9], Maria poślubiła królewskiego wnuka Henryka z Bolingbroke[h]. Najwcześniejszym możliwym terminem zawarcia związku jest lipiec 1380, najpóźniejszym luty 1381[10][11], ponieważ Maria z pewnością była żoną Henryka z Bolingbroke na początku marca, co potwierdza dokument jej teścia[i].

W momencie zawierania małżeństwa Maria zaliczała się do najlepszych partii w kraju jako druga w kolejności najbardziej zamożnych dziedziczek[12].

Potomstwo

Biorąc ślub z młodocianym hrabią Derby, Maria Bohun miała nie więcej niż 11 lat, a prawdopodobnie zaledwie 10 lat[9]. Mimo że nie osiągnęła wieku sprawnego, związek został wkrótce dopełniony, a Maria zaszła w ciążę[13]. Hrabina Derby uważana jest za najmłodszą matkę w historii brytyjskich rodów królewskich[14]. Swoje pierwsze dziecko urodziła w wieku zaledwie 11 lub 12 lat[15][16]. Narodzony w kwietniu 1382 syn nie przeżył jednak okresu niemowlęcego[j].

Najstarszy syn hrabiny Derby, który przeżył dzieciństwo, urodzony po 5-letniej przerwie Henryk z Monmouth[k], objął tron angielski po śmierci ojca jako Henryk V w roku 1413. Wszyscy młodsi synowie osiągnęli wyższe godności państwowe i otrzymali tytuły książęce. Obie córki Marii Bohun poślubiły władców kontynentalnych, co wówczas było raczej wyjątkowe wśród członkiń angielskiej rodziny królewskiej[9].

Działalność

Maria Bohun przed Madonną z Dzieciątkiem w Psałterzu i Godzinkach Bohunów ze zbiorów Biblioteki Bodlejańskiej.

Podtrzymując patronackie tradycje Bohunów z Herefordu i FitzAlanów z Arundel, Maria była mecenasem sztuki i bibliofilem, podobnie jak jej ojciec, matka i siostra Eleonora, księżna Gloucester. Posiadała takie dzieła jak francuskie romanse dworskie, m.in. przechowywany w Bibliotece Brytyjskiej i ozdobiony jej herbami Lancelot du Lac (Lancelot z Jeziora)[17], psałterze, godzinki i oficja.

Jeden z manuskryptów Marii odziedziczyła jej młodsza córka Filipina, królowa trzech państw skandynawskich[18]. Rękopis ten, znany jako Godzinki Marii Bohun, przechowywany jest w Kongelige Bibliothek w Kopenhadze[19].

Inny rękopis posiadała zapewne jej starsza córka, palatynowa reńska Blanka. Psałterz ten drogą dziedziczenia przeszedł na własność jednej z palatynówien, margrabiny badeńskiej Elżbiety, dzięki której na początku XVI w. trafił do klasztoru cysterek w Baden, gdzie jest obecnie przechowywany[20][21].

Wizerunek hrabiny Derby zachował się na jednej z kart przechowywanego w Bibliotece Bodlejańskiej modlitewnika należącego do Bohunów. Wykonana około 1380 miniatura przedstawia klęczącą przed Marią z Dzieciątkiem i polecaną jej przez patronkę św. Marię Magdalenę dziewczynę w stroju dekorowanym motywami heraldycznymi, które wskazują na związki z angielską rodziną królewską i rodem Bohunów[22].

W roku 1388 wraz ze swoją ciotką, hrabiną Kentu Alice FitzAlan, została zaliczona w poczet dam Orderu Podwiązki[23].

Śmierć i pochówek

XIX-wieczne przedstawienie pozostałości leicesterskiej kolegiaty St. Mary de Castro (przed wiktoriańską restauracją), w której pochowano Marię Bohun.

Dnia 4 lipca 1394[l] w zamku w Peterborough Maria Bohun zmarła w połogu po urodzeniu młodszej córki Filipiny[24][25][26]. Datę miesięczną i powód zgonu oraz miejsce pochówku hrabiny Derby podała m.in. kronika opactwa westminsterskiego: Item circa principium mensis Julii obiit comitissa Derbeye in puerperio, et aput Leycestr’ est sepulta[27].

Hrabina Derby została pochowana 6 lipca w mauzoleum Lancasterów w kościele kolegiackim St. Mary de Castro w Leicesterze[28][29]. Z rachunków królewskich wynika, że zaraz po wstąpieniu na tron Henryk V ozdobił istniejący już nagrobek matki, fundując figurę przedstawiającą Marię Bohun wraz z dekoracją heraldyczną. W latach 30. XVI w. mauzoleum i znajdujący się w nim nagrobek Marii Bohun zostały opisane przez królewskiego antykwariusza Johna Lelanda[30].

Kolegiata St. Mary de Castro została zdewastowana i częściowo rozebrana przed rokiem 1690, a znajdujące się w niej pochówki uległy zniszczeniu[31]. Niekiedy w literaturze przedmiotu podawana jest jednak informacja, że szczątki Marii Bohun zostały przeniesione do kaplicy szpitalnej Trinity Hospital w mieście Leicester[26][7].

Uwagi

  1. ↑ Standardowa wersja nazwiska rodowego, używana obecnie. W okresie życia Marii Bohun było tylko jedną z kilku form zapisu jej nazwiska rodowego, pierwotnie odmiejscowego, być może od niezidentyfikowanej normańskiej miejscowości Bohon. Człon Bohon zachował się jedynie w nazwach parafii Saint-Georges-de-Bohon i Saint-André-de-Bohon, znajdujących się w gminie Carantan. J. E. Jackson, Monkton Farley Priory, “The Wiltshire Archaeological and Natural History Magazine”, 4, 1854, s. 282, przyp. 1; Regesta regum Anglo-Normannorum. The Acta of William I 1066-1087, wyd. David Bates, Oxford: Oxford University Press, 1998, s. 636, 1055; K. S. B. Keats-Rohan, Domesday People. A Prosopography of Persons Occurring in English Documents 1066-1166, Woodbridge: The Boydell Press, 1999, s. 70, 272.
  2. ↑ Określenie odmiejscowe, związane z posiadłościami ojca, ostatniego męskiego przedstawiciela linii władającej Herefordem. Np. The Memoirs of Philippe de Commines, Lord of Argenton, wyd. Andrew Richard Scoble, London: Henry G. Bohn, 1855, s. 12; Carl Martin Friedländer, Chronology of general history, tł. John Chambers, London: Charles H. Law, 1849, s. 93.
  3. ↑ Standardowy zapis angielskich nazwisk, w tym również nazwisk rodowych członków najwyższej arystokracji z okresu średniowiecza (Neville zamiast de Nevill, Beauchamp bez de itd.). Np. Plantagenet, [w:] Encyklopedyja powszechna, t. XX, Warszawa: S. Orgelbrand, 1863, s. 803; Joachim Ehlers, Der Hundertjährige Kriegs, C.H.Beck, 2012, s. 115; Alastair Dunn, The Politics of Magnate Power in England and Wales 1389-1413, s. 30, 35, 195.
  4. ↑ Zapis francuski, stosowany również w tekstach łacińskich. Np. Маrу [Maria] de Bohun, [w:] Biographical Index of the Middle Ages, red. Mira Bell, Steffen Engelhardt, Flavio Redlich, Maria Zieglmaier, München: K. G. Saur Verlag, 2008, s. 748.
  5. ↑ (Mary of Bohun) Etymologia nazwiska ze wskazaniem na hipotetyczne gniazdo rodowe, tj. trudną do identyfikacji miejscowość o nazwie Bohun (Bohon). Np. Dale E. Landon, Henry IV, [w:] Dictionary of World Biography, t. II The Middle Ages, red. Frank N Magill, Alison Aves, Oxon-New York: Routlege, 1998, s. 457.
  6. ↑ Ojciec Marii był wnukiem królewny Elżbiety, najmłodszej córki Edwarda I, która w roku 1302 poślubiła Humphreya Bohuna, hrabiego Herefordu i Essexu. J. S. Hamilton, Bohun, Humphrey (VII) de, fourth earl of Hereford and ninth earl of Essex (c.1276–1322), [w:] Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press, 2004.
  7. ↑ Matka Marii była córką Eleonory z dynastii Plantagenetów, hrabianki Leicester, prawnuczki króla Henryka III. Fitzalan, Alice (1352–1416), [w:] Women in World History. A Biographical Encyclopedia, red. Anne Commire, Detroit-New York-London-Boston: Gale Group, 2000, s. 570.
  8. ↑ Określenie pochodzące od miejsca urodzenia (zamku Bolingbroke w hrabstwie Lincoln), zapisywane jako Henricus de Bolingbroke, w XIX i XX w. Henry de Bolingbroke, Henry of Bolingbroke lub Henry Bolingbroke. James Raine, The historians of the church of York and its archbishops, t. II, Nendeln (Liechtenstein): Kraus reprint 1965, s. 429; Account of Bolingbroke Castle, co. Lincoln, „Gentleman’s Magazine and Historical Review”, October 1821, s. 305; Marie Louise Bruce, The usurper king. Henry of Bolingbroke 1366-99, London: The Rubicon Press, 1998, s. 1; Bryan Bevan, Henry IV, London: The Rubicon Press, 1994, s. 1–7, 163.
  9. ↑ Polecenie zapłaty należności za wyroby jubilerskie wykonane przez londyńskiego złotnika, ofiarowane przez Jana z Gandawy oraz jego córkę Filipinę Marii hrabinie Derby jako prezenty z okazji jej ślubu, m.in. za cenny rubin (6 marca 1381). James Endell, Henry of Monmouth, t. I, London: Richard Bentley, 1838, s. 8, przyp. 1.
  10. ↑ W rachunkach księcia Lancaster, teścia Marii, znajdują się zapisy dotyczące wypłaty pieniędzy dla przynoszącego wieść o narodzinach wnuka posłańca (16 kwietnia 1382) oraz położnicy i mamki dziecka (18 kwietnia). The birth of Mary de Bohun’s first child, 1382, [w:] Women of the English Nobility and Gentry 1066-1500, red. Jennifer C. Ward, Manchester: Manchester University Press, 1995, s. 69–70.
  11. ↑ Odmiejscowa forma przezwiskowa, pochodząca od miejscowości urodzenia (zamku Monmouth w południowej Walii). James Endell, Henry of Monmouth, t. I, London: Richard Bentley, 1838, s. 1–2. Bryan Bevan, Henry IV, London: The Rubicon Press, 1994, s. 13.
  12. ↑ Data śmierci Marii Bohun niekiedy podawana jest w literaturze jako 4 czerwca, jest to jednak dzień narodzin jej najmłodszego dziecka. Natomiast hrabina Derby zmarła miesiąc później, co potwierdza m.in. zapiska z 1406 r. dotycząca odprawiania egzekwii w rocznicę jej śmierci właśnie 4 lipca. Alison Weir, Katherine Swynford. The Story of John of Gaunt and His Scandalous Duchess, London: Vintage Books, 2012, s. 347, przyp. 6.

Przypisy

  1. ↑ Carole Levin, Henry V, [w:] Historical Dictionary of Late Medieval England 1272-1485, red. Ronald H. Fritze, William Baxter Robison, Westport: Greenwood Press, 2002, s. 249; Keith Dockray, Henry V, Stroud: Tempus, 2004, s. 49, 61–63.
  2. ↑ Lewis C. Loyd, The Origins of Some Anglo-Norman Families, Leeds: The Harleian Society, 1951, s. 16.
  3. ↑ Cartae ad Waldense Coenobium in agro Essexiensi spectantes (Walden Abbey), [w:] Monasticon Anglicanum. A history of the abbies and other monasteries, hospitals, frieries, and cathedral and collegiate churches, with their dependencies, in England and Wales, wyd. William Dugdale, t. IV, London: T. G. March, 1849, s. 139–141.
  4. ↑ Documents and records illustrating the history of Scotland and the transactions between the Crowns of Scotland and England, wyd. Francis Palgrave, t. I, London: G. Eyre & A. Spottiswoode, 1837, s. 58, 84, 209, 387.
  5. ↑ The Westminster Chronicle 1381-1394, wyd. Leonard Charles Hector, Barbara F. Harvey, Oxford: Clarendon Press, 1982, s. 192, 520.
  6. ↑ Sharon D. Michalove, Books and Readings, [w:] Historical Dictionary of Late Medieval England 1272-1485, red. Ronald H. Fritze, William Baxter Robison, Westport: Greenwood Press, 2002, s. 65.
  7. ↑ a b Przemysław Jaworski, Królowe i królowie Wielkiej Brytanii. Od Egberta do Elżbiety II – wszyscy władcy Wielkiej Brytanii, Gdynia: Wydawnictwo Novae Res, 2018, s. 306.
  8. ↑ Douglas L. Biggs, Henry IV, [w:] Historical Dictionary of Late Medieval England 1272-1485, red. Ronald H. Fritze, William Baxter Robison, Westport: Greenwood Press, 2002, s. 246.
  9. ↑ a b c Lucy Freeman Sandler, The Lichtenthal Psalter and the manuscript patronage of the Bohun family, London: Harvey Miller Publishers, 2004, s. 11.
  10. ↑ The marriage of Mary de Bohun, 1380-1381, [w:] Women of the English Nobility and Gentry 1066-1500, red. Jennifer C. Ward, Manchester: Manchester University Press, 1995, s. 21, przyp. 21.
  11. ↑ Christopher Allmand, The Making of a Prince. The Finances of 'the young lord Henry’ 1386-1400, [w:] Henry V. New Interpretations, red. Gwilym Dodd, Woodbridge: The Boydell Press, 2013, s. 15 i przyp. 18. Według autora ślub miał miejsce właśnie w lutym.
  12. ↑ Dale E. Landon, Henry IV, [w:] Dictionary of World Biography, t. II The Middle Ages, red. Frank N. Magill, Alison Aves, Oxon-New York: Routlege, 1998, s. 457.
  13. ↑ Lynn Staley, ‘Pearl’ and the Continggencies of Love and Piety, [w:] Medieval Literature and Historical Inquiry. Essays in Honor of Derek Pearsall, red. David Aers, Cambridge: D. S. Brewerl, 2000, s. 101.
  14. ↑ The Royal Book of Records, [w:] Mike Ashley, The Mammoth Book of British Kings and Queens, New York: Carroll & Graf Publishers, 1998. Maria Bohun zajmuje pierwsze miejsce w kategorii The Youngest Parents mimo przypisania jej zbyt zaawansowanego wieku (13 lat). Druga w kolejności wśród kobiet należących do rodziny królewskiej jest Małgorzata Beaufort, następna po Marii hrabina Derby (13 lat i 7 miesięcy).
  15. ↑ Kim M. Philips, Medieval Maidens. Young Women and Gender in England c.1270-c.1540, Manchester-New York: Manchester University Press, s. 25; Christopher T. Allmand, Henry V, London: The Historical Association, 1968 – Według autora Maria była w wieku 11 lub 12 lat.
  16. ↑ The marriage of Mary de Bohun, 1380-1381, [w:] Women of the English Nobility and Gentry 1066-1500, red. Jennifer C. Ward, s. 21, przyp. 21. Pewność co do osiągnięcia przez Marię dojrzałości w ówczesnym systemie prawnym istnieje dopiero dla lat 1383–1384.
  17. ↑ MS Royal 20. D. IV. The Old Royal Library, red. Thomas Julian Brown, Margaret Scheale, London: British Museum, 1957.
  18. ↑ Sharon D. Michalove, Books and Reading, [w:] Historical Dictionary of Late Medieval England 1272-1485, red. Ronald H. Fritze, William Baxter Robison, Westport: Greenwood Press, 2002, s. 65.
  19. ↑ MS Thott 547. Lucy Freeman Sandler, Gothic Manuscripts 1285-1385, London: Harvey Miller Publishers, 1986, s. 63.
  20. ↑ Baden-Baden, archiwum opactwa Lichtenthal, Ms 2. Lucy Freeman Sandler, The Lichtenthal Psalter and the manuscript patronage of the Bohun family, London: Harvey Miller, 2004, s. 152.
  21. ↑ Maidie Hilmo, Lucy Freeman Sandler 'The Lichtenthal Psalter and the manuscript patronage of the Bohun family’ London-Turnhout H.Miller-Brepolis 2004 [recenzja pracy], Mediaevistik, 20, 2007, s. 517.
  22. ↑ Caroline Barron, Dillian Gordon, Caroline Elam, Lisa Monnas, The Regal Image of Richard II and the Wilton Diptych, London: Harvey Miller Publishers, 1997, s. 143, 356.
  23. ↑ Hugh E. L. Collins, The Order of the Garter 1348-1461. Chivalry and Politics in Late Medieval England, Oxford: Clarendon Press, 2000, s. 101.
  24. ↑ Alison Weir, Katherine Swynford. The story of John of Gaunt and his scandalous duchess, London: Vintage Books, 2012, s. 347, przyp. 6.
  25. ↑ Sir James Henry Ramsay, Lancaster and York. A Century of English History (A.D. 1399-1485), Oxford: Clarendon Press, 1892, s. 158.
  26. ↑ a b Kenneth James Panton, Historical Dictionary of the British Monarchy, Plymouth: Scarecrow Press, 2011, s. 571.
  27. ↑ The Westminster Chronicle 1381-1394, wyd. Leonard Charles Hector, Barbara F. Harvey, Oxford: Clarendon Press, 1982, s. 520.
  28. ↑ Roy Millward, A History of Leicestershire and Rutland, Chichester: Phillimore & Company, 1980, s. 50.
  29. ↑ Sir James Henry Ramsay, Lancaster and York. A Century of English History (A.D. 1399-1485), Oxford: Clarendon Press, 1892, s. 158, przyp. 7.
  30. ↑ Issues of the Exchequer, wyd. John Newport, wyd. Frederick Devon, London: 1837, s. XCVIII oraz przyp. 2.
  31. ↑ John Curtis, A Topographical History of the County of Leicester, London: W. Hextall, 1831, s. 104–105.

Bibliografia

  • Bryan Bevan: Henry IV. London: The Rubicon Press, 1994, s. 7–8, 14, 23, 26–27, 29, 34–37, 123. ISBN 0-312-11696-9.
  • Marie Louise Bruce: The Usurper King. Henry of Bolingbroke 1366-99. London: The Rubicon Press, 1998, s. 24–25, 44–45, 92, 104, 107–108, 124–126, 165,188. ISBN 0-948695-62-5.
  • Jeremy Catto: The Prayers of the Bohuns. W: Peter R. Coss, Christopher Tyerman: Soldiers, nobles and gentleman. Essays in honour of Maurice Keen. Woodbridge: The Boydell Press, 2009, s. 117, 120, 122. ISBN 978-1-84383-486-1.

Media użyte na tej stronie

MaryBohun.png
Wizerunek Mary Bohun w należącym do niej psałterzu (MS Auct. D. 4. 4)
Bohun Psalter and Hours fol. 181v.jpg
Donor portrait of Mary de Bohun with Mary Magdalene, the Virgin Mary and Child in so-called Bohun Psalter (Oxford, Bodleian Library, MS Auct. D. 4. 4, fol. 181v)
Arms of the House of de Bohun.svg
Autor: Sodacan, Licencja: CC BY-SA 3.0
Arms of the House of de Bohun. Azure a bend argent cotised Or between six lions rampant Or armed and langued Gules.
St Mary de Castro Leicester c1814.jpg
St Mary de Castro church, Leicester, England, circa 1814. The picture shows the west face of the church, prior to Victorian restoration. The half-timbered gateway can be seen extending right up to the north wall of the church (compare: Castle Yard Leicester.jpg). Image caption reads: St Mary's Church, Leicester. Engraved by Woolnote, from a Drawing by J.P. Neale for the Beauties of England & Wales / London: Published by John Harris, St Pauls Church Yard, Feb. 1, 1814
Order of the Garter UK ribbon.png
Autor: Image sourced from 'Medals of the World' website: http://www.medals.org.uk/index.htm, Licencja: CC BY-SA 2.5
Ribbon of the Order of the Garter