Max Reger

Max Reger

Imię i nazwisko	Johann Baptist Joseph Maximilian Reger
Data i miejsce urodzenia	19 marca 1873 Brand
Pochodzenie	niemieckie
Data i miejsce śmierci	11 maja 1916 Lipsk
Instrumenty	fortepian, organy
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	kompozytor, dyrygent, pianista, organista

Johann Baptist Joseph Maximilian Reger (ur. 19 marca 1873 w Brand, zm. 11 maja 1916 w Lipsku) – niemiecki kompozytor, dyrygent, pianista i organista.

Biografia

Pochodził z bawarskiej rodziny katolickiej^[1]. Jego rodzice, Joseph i Katharina, byli nauczycielami. Pierwsze lekcje muzyki pobierał u ojca - gra na skrzypcach, wiolonczeli, organach, i u matki - gra na fortepianie. W 1884 roku przeszedł pod opiekę Adalberta Lindnera, organisty, który polecił go Hugo Riemannowi. Reger został uczniem Riemanna, by później stać jego asystentem, następcą i wykładowcą w klasie fortepianu, organów i teorii muzyki w Konserwatorium Muzycznym w Wiesbaden^[2]. W tym czasie pisze pierwsze utwory, podpisuje kontrakt z londyńskim wydawcą muzycznym Augenerem, daje koncerty i odbywają się wykonania jego dzieł w Berlinie. Zostaje dostrzeżony i doceniony przez Richarda Straussa i Ferruccio Busoniego^[1].

Od 1896 roku pełnił służbę wojskową i przeszedł kryzys twórczy oraz zdrowotny, w wyniku którego został zwolniony ze służby w wojsku. Po powrocie do domu rodziców przystąpił do intensywnej pracy twórczej. W 1902 roku poślubił Elsę von Bagenski, by w następnych latach dać szereg koncertów, m.in. w Berlinie, Lipsku, Wiedniu, Amsterdamie, Antwerpii, Bazylei, Pradze, i objąć katedrę w Akademii Muzycznej w Monachium oraz Lipsku. Reger zdobywa szerokie uznanie, nie brak jednak głosów krytycznych, szczególnie w odniesieniu do utworów, w których stosował nowoczesne eksperymenty w zakresie harmoniki^[3]. W latach 1908 i 1912 otrzymał doktoraty honoris causa uniwersytetów w Jenie i Berlinie^[2].

W 1911 roku Reger objął prestiżową posadę dyrygenta, a następnie (1913) dyrektora muzycznego na dworze księcia Jerzego II w Meiningen^[3], wcześniej zajmowaną m.in. przez Hansa von Bülowa i Richarda Straussa. W Dortmundzie odbywa się pierwszy festiwal jego imienia, natomiast w Bad Pyrmont powstaje festiwal Bacha - Regera pod kierownictwem artystycznym Fritza Buscha. Theodor von Gosen tworzy popiersie Regera. Reger dyryguje nawet na dworze ostatniego cesarza Niemiec Wilhelma II^[1]. W 1915 roku przeprowadził się na stałe do Jeny. Umiera przedwcześnie w następnym roku na atak serca^[2].

Paul Hindemith uważał, że "Reger był ostatnim gigantem w muzyce", Arnold Schönberg uważał go za geniusza, natomiast sam Reger zwykł był mawiać, że to "Bach jest końcem i początkiem wszelkiej muzyki"^[1].

Twórczość

Przeszedł do historii jako wybitny polifonista doby późnego romantyzmu, prekursor wczesnego modernizmu oraz mistrz formy wariacyjnej^[3][1][4][5] i lirycznej miniatury instrumentalnej^[4].

W dorobku Regera czołową pozycję zajmują dzieła organowe, a także kameralne i symfoniczne. Reger pisał utwory o przepełnionej fakturze, wzorując się na twórczości organowej J.S. Bacha. Uważany był nawet za największego po Bachu kompozytora muzyki organowej^[2]. Używał instrumentów na wzór rejestrów organowych, czyli według stopnia ich siły, co znajduje odwzorowanie w jego muzyce orkiestrowej. Pisał sonaty, fugi, fantazje, suity, preludia, wariacje, toccaty, kanony, passacaglie, przygrywki chorałowe.

Najważniejsze dzieła organowe:

• Suita e-moll, op. 16
• Fantazje chorałowe, op. 27, 30, 40/ 1-2/, 46, 52 /1-3/
• Fantazja i fuga na temat B-A-C-H, op. 46
• Fantazja i fuga symfoniczna d-moll, op. 57: „Inferno”
• Wariacje i fuga fis-moll na temat oryginalny, op. 73
• Introdukcja, passacaglia i fuga op. 127
• Fantazja i fuga d-moll, op. 135b

Najważniejsze dzieła fortepianowe:

• 111 kanonów, op. 13
• Wariacje i fuga na temat J.S. Bacha, op. 81
• Metamorfozy Berceuse F. Chopina, op. 82, 143
• Wariacje i fuga na temat L. v. Beethovena op. 86, na dwa fortepiany
• Introdukcja, passacaglia i fuga h-moll, op. 96
• Wariacje i fuga na temat G.Ph. Telemanna, op. 134
• Träume am Kamin, op. 143

Kameralna muzyka Regera przeznaczona jest głównie na instrumenty smyczkowe. Jako pierwszy kompozytor od czasów Bacha pisał sonaty solowe na skrzypce, a także na altówkę oraz wiolonczelę.

Wybrane dzieła kameralne:

• Sonaty, preludia i fugi na skrzypce solo, op. 42, 91, 117
• Kwartety smyczkowe (1-5: g-moll, A-dur, d-moll, Es-dur, fis-moll, op. 54 /1-2/, 74, 109, 121)
• Tria smyczkowe (1-2: a-moll, d-moll, op. 77b, 141b)
• Suity na wiolonczelę solo, op. 131c
• Suity na altówkę solo, op. 131d
• Kwartety fortepianowe (1-2: d-moll, a-moll, op. 113, 133)
• Sonaty na skrzypce i fortepian (1-2: e-moll, c-moll, op. 122, 139)
• Sonaty na wiolonczelę i fortepian (1-3: f-moll, g-moll, a-moll, op. 5, 28, 116)
• Sonaty na klarnet i fortepian (1-2: As-dur, fis-moll, op. 49 /1-2/)
• Kwintet klarnetowy A-dur, op. 146

Dzieła symfoniczne:

• Sinfonietta A-dur, op. 90
• Serenada G-dur, op. 95
• Wariacje i fuga na temat J.A. Hillera, op. 100
• Koncert skrzypcowy A-dur, op. 101
• Koncert fortepianowy f-moll, op. 114
• Konzert im alten Stil, op. 123
• Cztery poematy na temat obrazów Arnolda Böcklina, op. 128
• Wariacje i fuga na temat W.A. Mozarta, op. 132
• Vaterländische Ouvertüre, op. 140

Dzieła oratoryjne:

• Psalm 100, op. 106
• Römischer Triumphgesang, op. 126
• Requiem, op. 144b

Reger jest także twórcą wielu pieśni, w których nawiązuje do twórczości Brahmsa i Schumanna (w akompaniamencie), a później do Hugo Wolfa (uproszczenie faktury).

Do jego uczniów należał Fritz Heitmann.

Został pochowany na Cmentarzu Leśnym w Monachium.

Przypisy

Bibliografia

• Max Reger w bazie AllMusic (ang.)
• Z. Lissa, Szkice z estetyki muzycznej, Kraków 1965.
• Mała encyklopedia muzyki, red. S. Śledziński, Kraków 1981.
• Encyklopedia muzyki, red. A. Chodkowski, Warszawa 1995.
• Encyklopedia Muzyczna PWM, red. E. Dziębowska, Kraków 2004.
• W. Wendland, Reger. Powrót do teraźniejszości, "Twórczość" 2017, nr 6.

Linki zewnętrzne

• Max Reger – nuty tego kompozytora dostępne w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
• Max Reger – nuty tego kompozytora dostępne w bibliotece cyfrowej Choral Public Domain Library (ChoralWiki)
• Instytut Maxa Regera w Karlsruhe (ang. • niem.)
• The Max Reger Foundation of America, New York City (ang.)
• Związki Maxa Regera z Kołobrzegiem. organy.art.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-29)]. (arch.)
• Nuty Maxa Regera w bibliotece Polona