Mazdaizm

Mazda, grafika komputerowa na podstawie ryciny z książki „Religions of the ancient Persia” Drzewo życia. Ozdoba na hafcie z płaszcza królewskiego z epoki Achemenidów. (British Museum. Layard, Monmnents, ist series, pi. 6.

Mazdaizm, Mazda – Jasna^[1] (od Mazda [Ahura Mazda] i aw. Mazdajasnô)^[2] – podstawa kolejnych religii perskich^[3] (zaratusztrianizmu, mazdaizmu achemenidzkiego, manicheizmu, zoroastryzmu średnioperskiego za panowania dynastii Sasanidów III–VIII w. i nowoperskiego, a także zurwanizmu).

Przed reformą Zaratusztry najważniejsze^[4] w religii Irańczyków i Indoirańczyków było oddawanie czci (aw. Jasna, staroind. Jadzñá) bogom (aw. Daēva, staropers.Daiva, staroind. Devá ; patrz Daiva, Dēv), w których niezbędnym elementem było przygotowanie świętego napoju haoma (aw. haoma, staropers. hauma, staroind. sóma). Czcili bóstwa, z których część nosiła takie same lub prawie identyczne imiona jak bogowie wedyjscy, na przykład Mitra/Mitra, Vaju/Vāju, Tvareštar/Tvaṣṭar, a niektórzy reprezentowali wspólne boskie funkcje, na przykład Veretragna/Indra (wojownik), Spenta Armaiti/Pṛthivī (ziemia), Atar/Agni (Ogień). Naczelnym bóstwem irańskiego panteonu był Ahura Mazda (Ormuzd) stwórca (datar) w tym sensie, że sprawował władzę nad stworzeniem, ustanawiając porządek i stawiając wszystko na swoim właściwym miejscu. Rzeczywistym stwórcą uniwersum był Demiurg zwany „Rzemieślnikiem” – (Tvareštar)/Zurwan. Kosmos miał strukturę trójpoziomową, składającą się z ziemi, atmosfery i niebios. Ziemię podzielono na sześć koncentrycznie ułożonych kontynentów, które otaczały centralny kontynent (śr. pers. Chwanirah), gdzie znajdowała się Arianem Waedżo (śr. pers. iran-wedż^[5]) „Ziemia Ariów”. W centrum ziemi znajdowała się kosmiczna góra Alborz^[6]. Na południu znajdował się ocean^[7] Vorukaša. Nad ziemią i przestrzenią nieba znajdowało się kamienne sklepienie, za którym była sfera Nieskończonych Świateł i niebiańska siedziba zwana Najlepszym Istnieniem (vahišta-ahu) i Dom Pieśń^[8]. Pod ziemią znajdowało się królestwo Nieskończonej Ciemności (anagra temā). Świat spoczywał na wodach chaosu i był otoczony przez nie. Człowiek posiadał według późniejszych przekazów wiele dusz. Jedna z dusz znajdowała się w ciele, a druga, zwana Frawaszi pełniła rolę geniusza /opiekuna w świecie duchowym. Życie pośmiertne wiązało się z pokonaniem mostu Czinwat^[9], ale nieznane są zasady etyczne, które pozwalały duszy przejść do świata duchowego^[10].

Wiele elementów mazdaizmu przejął zaratusztrianizm, staroperska religia, którą, według tradycji głosił Zaratusztra w przypisywanych mu Gathach (najstarszej partii Awesty), zwany także manthranem – „prowokującym do myślenia” [Jasna 50:5])^[11].

Zobacz też

• Zaratusztra – prorok religii zaratusztriańskiej
• Zaratusztrianizm
• Zurwanizm
• Manicheizm

Przypisy

Bibliografia

• Maria Składanek, Mitologia Iranu, seria: Mitologie Świata, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1989, ​ISBN 83-221-0502-9​.
• Mary Boyce(ang.), Zaratusztrianie. Wiara i życie, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1988, ​ISBN 83-218-0683-X​.
• A reader in Manichaean Middle Persian and Parthian: texts with notes / by Mary Boyce, Acta Iranica ; 9. Acta Iranica. 3e serie, Textes et memoires ; v. 2. Leiden: E.J. Brill [distributor]: 1975, ​ISBN 90-04-04394-2​^[1]
• Jenny Rose, Zoroastrianism an introduction, J.B. Tauris., London 2011, [1] ​ISBN 978-1-84885-087-3​.

1. ↑ Mary.M. Boyce Mary.M., A Reader in Manichaean Middle Persian, and Parthian. Texts with notes, Leiden: Diffusion E.J. Brill, 1975, ISBN 90-04-03902-3, OCLC 22208397 [dostęp 2019-06-18] .