Meliowate

Meliowate
(c) Forest & Kim Starr, CC BY 3.0 Toona ciliata
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	mydleńcowce
Rodzina	meliowate
Nazwa systematyczna
Meliaceae Juss. Gen. Pl.: 263. 4 Aug 1789

Kwiat i liście Turraea villosa

Owoce Khaya senegalensis

Owoce i nasiona Toona sinensis

Meliowate, miodlowate (Meliaceae Juss.) – rodzina roślin należąca do rzędu mydleńcowców Sapindales (lub rutowców Rutales w niektórych ujęciach systematycznych). Należy tu 50 rodzajów z 641 gatunkami drzew występujących w strefie międzyzwrotnikowej^[2]. Nieliczne gatunki rosnące w strefie umiarkowanej rosną w Chinach i w południowej Afryce^[3]. Duże znaczenie użytkowe jako roślina owocowa ma słodliwka pospolita Lansium domesticum rozpowszechniona w uprawie w tropikach. Jadalne są także owoce różnych gatunków z rodzaju santol Sandoricum i aglaja Aglaia. W Chinach jako warzywo spożywa się młode liście Toona sinensis. Dla bogatych w olej nasion szeroko rozpowszechniona jest także miodla indyjska, sadzona z powodu swej odporności na suszę także jako roślina cieniodajna i wiatrochronna. Olej pozyskuje się także z nasion roślin z rodzaju Carapa, które dostarczają poza tym cenionego drewna. Z tego jednak najbardziej słynął mahoniowiec właściwy Swietenia mahagoni, co doprowadziło do nadmiernej jego eksploatacji i wprowadzenia ograniczeń w obrocie handlowym (objęty został ochroną konwencji CITES). Także inne gatunki z tego rodzaju i innych (np. Cedrela, Chukrasia, Entandrophragma, Khaya) są ważnym źródłem surowca drzewnego. Owoce melii pospolitej Melia azedarach używane są jako koraliki, a i same drzewo sadzone jest często jako ozdobne w krajach o ciepłym klimacie^[3].

Morfologia

Pień mahoniowca właściwego

Pokrój

Drzewa, krzewy i krzewinki, czasem pachykauliczne (o pędzie grubym i słabo rozgałęzionym)^[3].

Liście

Skrętoległe, rzadko naprzeciwległe. Blaszka pierzastozłożona, czasem zredukowana i w efekcie trój-, dwu- lub jednolistkowa. Listki zwykle całobrzegie, rzadziej klapowane lub piłkowane. Przylistków brak, ale czasem występują pozorne przylistki – gdy dolna para listków liścia złożonego jest inaczej wykształcona niż pozostałe^[3].

Kwiaty

Zebrane są w wyrastające w kątach liści, na pniach (kaulifloria) lub liściach (u rodzaju Chisocheton) kwiatostany wiechowate, groniaste lub kłosowate. Kwiaty promieniste, najczęściej są jednopłciowe (rośliny dwupienne), czasem obupłciowe. Działki kielicha występują w liczbie trzech do sześciu, są zrośnięte lub wolne, przy czym kielich często ma formę kubeczkowatą lub rurkowatą. Płatki korony są trzy do siedmiu (rzadko 14) i zebrane w jednym okółku, choć u rodzaju Chisocheton są spiralne. Płatki są wolne lub zrośnięte u dołu w rurkę. Pręciki występują w liczbie od trzech do 10, rzadko większej. Ich nitki często zrastają się w rurkę, rzadziej są wolne. Pylniki otwierają się podłużnymi pęknięciami. Zalążnia otoczona jest dyskiem miodnikowym lub go brak. Jest górna i tworzona jest najczęściej przez dwa do sześciu, rzadziej do 20, zrośniętych owocolistków, z których każdy formuje własną komorę. Szyjki słupka są zrośnięte i zwieńczone dyskowatym lub główkowatym znamieniem, u niektórych przedstawicieli siedzącym^[3].

Owoce

Torebki lub jagody, zwykle suche i niepękające, rzadko pestkowce. Nasiona są często oskrzydlone i otoczone osnówką^[3].

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina z rzędu mydleńcowców Sapindales w obrębie kladu różowych roślin okrytonasiennych^[2].

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Takht., podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Rutanae Takht., rząd rutowce (Rutales Perleb), rodzina meliowate (Meliaceae Juss.)^[4].

Wykaz rodzajów^[5]

Podrodzina Melioideae Arnott

Podrodzina Cedreloideae Arnott

Przypisy