Metr
| Układ | |
|---|---|
| Wymiar | |
| Jednostka | długości, szerokości, odległości, drogi, grubości |
| Typowe symbole wielkości | l, L, x, s, w, h |
| w jednostkach SI | |
| w jednostkach CGS | |
| w jednostkach anglosaskich | |
| Pochodzenie nazwy | stgr. μέτρον (métron) – miara |
Wzorzec metra z lat 1889–1960
Metr (stgr. μέτρον) – jednostka podstawowa długości w układach: SI, MKS, MKSA, MTS, oznaczenie m. W myśl definicji zatwierdzonej przez XVII Generalną Konferencję Miar w 1983 jest to odległość, jaką pokonuje światło w próżni w czasie 1/299 792 458 s[1].
Poprzednio metr zdefiniowany był jako:
- (1795–1889) długość równa długości mierzonej wzdłuż południka paryskiego od równika do bieguna. Na podstawie tej definicji wykonano platynoirydowy wzorzec metra. W trakcie powtórnych pomiarów stwierdzono różnice między wzorcem a definicją. Wzorzec przechowywany jest w Międzynarodowym Biurze Miar i Wag w Sèvres koło Paryża.
- (1889–1960) I Generalna Konferencja Miar (1889) określiła metr jako odległość między odpowiednimi kreskami na wzorcu, równą połowy południka ziemskiego.
- (1960–1983) XI Generalna Konferencja Miar (1960) zdefiniowała metr jako długość równą 1 650 763,73 długości fali promieniowania w próżni odpowiadającego przejściu między poziomami 2p10 a 5d5 atomu 86Kr (kryptonu 86)[2].
- (1983–2019) Długość drogi przebytej w próżni przez światło w czasie [3];
- (2019) XXVI Generalna Konferencja Miar (13–16.11.2018) zdefiniowała metr[4] jako: oznaczenie m, jest to jednostka długości w SI. Jest ona zdefiniowana poprzez przyjęcie ustalonej wartości liczbowej prędkości światła w próżni c, wynoszącej 299 792 458, wyrażonej w jednostce m s−1, przy czym sekunda zdefiniowana jest za pomocą częstotliwości cezowej ΔνCs[5]. Definicja ta weszła w życie 20.05.2019 roku.
Przeliczenie metra na niektóre jednostki niemetryczne:
Przedrostki SI
Wielokrotności i podwielokrotności jednostki (wyróżniono najczęściej używane):
| Wielokrotności | Podwielokrotności | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Mnożnik | Nazwa | Symbol | Mnożnik | Nazwa | Symbol | |
| 100 | metr | m | ||||
| 101 | dekametr | dam | 10−1 | decymetr | dm | |
| 102 | hektometr | hm | 10−2 | centymetr | cm | |
| 103 | kilometr | km | 10−3 | milimetr | mm | |
| 106 | megametr | Mm | 10−6 | mikrometr | µm | |
| 109 | gigametr | Gm | 10−9 | nanometr | nm | |
| 1012 | terametr | Tm | 10−12 | pikometr | pm | |
| 1015 | petametr | Pm | 10−15 | femtometr | fm | |
| 1018 | eksametr | Em | 10−18 | attometr | am | |
| 1021 | zettametr | Zm | 10−21 | zeptometr | zm | |
| 1024 | jottametr | Ym | 10−24 | joktometr | ym | |
Wielokrotności wyższe niż kilometr są praktycznie nieużywane. Do opisywania odległości w skali astronomicznej stosuje się raczej tysiące i miliony kilometrów lub jednostki pozaukładowe: rok świetlny, parsek, jednostka astronomiczna.
Najmniejszą praktycznie używaną podwielokrotnością jest nanometr. Mniejszych jednostek używa się głównie w fizyce kwantowej.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ metr, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-09-28].
- ↑ Główny Urząd Miar: 225 lat z metrem. GUM 2012. [dostęp 2016-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-12)].Sprawdź autora:1.
- ↑ Główny Urząd Miar: metr. Główny Urząd Miar. [dostęp 2019-01-13].
- ↑ BIPM: Rezolucja 26. Generalnej Konferencji Miar. www.bipm.org. [dostęp 2019-01-13].
- ↑ Główny Urząd Miar: Definicja metra. Główny Urząd Miar. [dostęp 2019-01-13].
Linki zewnętrzne
- Zmiany definicji metra na przestrzeni lat na archiwalnej stronie Międzynarodowego Biura Miar i Wag. bipm.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-26)]. (ang.).
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2020 r. w sprawie legalnych jednostek miar (Dz.U. z 2020 r. poz. 1024)
Media użyte na tej stronie
International System of Units Logo.png
Autor: Randomwangran, Licencja: CC BY-SA 4.0
no need for color
Autor: Randomwangran, Licencja: CC BY-SA 4.0
no need for color
Platinum-Iridium meter bar.jpg
Computer generated image of International Prototype Metre bar, made of 90% platinum - 10% iridium alloy. This was the standard of length for the SI (Metric system) from 1889 until 1960, when the SI system changed to a new definition of length based on the wavelength of light emitted by krypton 86. The length of the metre was defined by the distance between two fine lines ruled on the central rib of the bar near the ends, at the temperature of freezing water. The bar was given an X (Tresca) cross-sectional shape to increase its stiffness-to-weight ratio, improve its thermal accommodation time, and so the graduation lines could be located on the "neutral" axis of the bar where the change in length with flexure is minimum. The prototype was made in 1889, its length made equal to the previous French standard "Metre of the Archives". Twenty-nine identical copies were made at the same time, which were calibrated against the prototype and distributed to nations to serve as national standards.
The main problem with defining the unit of length by an artifact such as a bar is that there is no foolproof way of detecting a change in its length due to age or misuse. It can be compared to other copies, but these themselves may have changed in length. This motivated the 1960 change to a definition based on light waves. The bar is now kept in the collection of the BIPM museum.
Computer generated image of International Prototype Metre bar, made of 90% platinum - 10% iridium alloy. This was the standard of length for the SI (Metric system) from 1889 until 1960, when the SI system changed to a new definition of length based on the wavelength of light emitted by krypton 86. The length of the metre was defined by the distance between two fine lines ruled on the central rib of the bar near the ends, at the temperature of freezing water. The bar was given an X (Tresca) cross-sectional shape to increase its stiffness-to-weight ratio, improve its thermal accommodation time, and so the graduation lines could be located on the "neutral" axis of the bar where the change in length with flexure is minimum. The prototype was made in 1889, its length made equal to the previous French standard "Metre of the Archives". Twenty-nine identical copies were made at the same time, which were calibrated against the prototype and distributed to nations to serve as national standards.
The main problem with defining the unit of length by an artifact such as a bar is that there is no foolproof way of detecting a change in its length due to age or misuse. It can be compared to other copies, but these themselves may have changed in length. This motivated the 1960 change to a definition based on light waves. The bar is now kept in the collection of the BIPM museum.