Miesięcznikowate

Miesięcznikowate
Ilustracja
Anamirta cocculus
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

jaskropodobne

Rząd

jaskrowce

Rodzina

miesięcznikowate

Nazwa systematyczna
Menispermaceae Juss.
Gen. Pl.: 284. 4 Aug 1789

Miesięcznikowate (Menispermaceae Juss.) – rodzina roślin okrytonasiennych. Obejmuje ok. 70 rodzajów z ponad 440 gatunkami. Zwykle są to drewniejące pnącza o liściach dłoniasto unerwionych, kwiatach drobnych. Owocami są jednonasienne pestkowce. Miesięcznikowate występują w ogromnej większości na obszarach niżowych w strefie tropikalnej, poza tym zasięg obejmuje też obszary w strefie klimatu umiarkowanego – wschodnią część Ameryki Północnej i Azji[2].

Morfologia

Jateorhiza palmata
Stephania venosa
Pachygone ovata
Pokrój
Pnącza, rzadziej krzewy i niskie drzewa. Niemal wszystkie gatunki to rośliny drzewiaste, drewniejące przynajmniej u nasady pędu. Pnącza owijają się w lewo. Wiele pnączy osiąga duże rozmiary sięgając warstwy koron drzew, ale należą tu też rośliny o cienkich pędach (np. Dioscoreophyllum). Na obszarach suchych występują kseromorficzne krzewy i niskie drzewa (Antizoma, Cocculus, Cissampelos). Wyjątkowo należy tu także epifit (Stephania cyanantha rosnąca na baobabach w południowej Afryce)[3].
Liście
Skrętoległe, ogonkowe, bez przylistków, pojedyncze (trójlistkowe tylko u Burasaia[3]). Blaszka liściowa z żyłkowaniem dłoniastym, rzadko pierzastym, czasem dłoniasto klapowana[4]. Zwykle całobrzega, rzadko piłkowana[3].
Kwiaty
Zebrane w bardzo zróżnicowane, rozgałęzione kwiatostany wyrastające w kątach liści. Rośliny są dwupienne – na różnych okazach rozwijają się tylko kwiaty męskie lub tylko żeńskie (kwiaty obupłciowe występują u Parabaena i Tiliacora). Kwiatostany męskie są zwykle silniej rozgałęzione od kwiatostanów żeńskich[3]. Kwiaty zawsze drobne, niepozorne, bez miodników. Listki okwiatu zielone, białozielone, białe lub kremowe. W kwiatach pręcikowych występuje 6 działek kielicha i 6 płatków korony (czasem są silnie zredukowane lub ich brak). Pręcików jest tyle co płatków lub są liczne. W kwiatach słupkowych działek i płatków jest po 6, rzadziej po 4 lub po 1. Zwykle obecne są prątniczki. Słupków od 1 do 6, zawierających po dwa zalążki, przy czym rozwija się tylko jeden z pary. Szyjka słupka często wygięta, na szczycie ze znamieniem, czasem podzielonym[4].
Owoce
Pestkowce jednonasienne. Egzokarp błoniasty, cienki, mezokarp zwykle mięsisty, endokarp bardzo twardy, często brodawkowaty lub z podłużnymi listewkami[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina miesięcznikowatych zaliczona jest do rzędu jaskrowców (Ranunculales), kladu dwuliściennych właściwych (eudicots). Miesięcznikowate są grupą siostrzaną dla kladu obejmującego rodziny berberysowatych i jaskrowatych[2].

jaskrowce

olszankowate Eupteleaceae




makowate Papaveraceae





krępieniowate Lardizabalaceae



Circaeasteraceae





miesięcznikowate Menispermaceae




berberysowate Berberidaceae



jaskrowate Ranunculaceae







Podział rodziny[2][5]

Podrodzina Chasmantheroideae Luersson

Plemię Burasaieae Endlicher

  • Aspidocarya J. D. Hooker & Thomson
  • Borismene Barneby
  • Burasaia Thouars
  • Calycocarpum Torrey & A. Gray
  • Chasmanthera Hochst.
  • Chlaenandra Miquel
  • Dialytheca Exell & Mendonça
  • Dioscoreophyllum Engler
  • Disciphania Eichler
  • Fibraurea Loureiro
  • Hyalosepalum Troupin
  • Jateorhiza Miers
  • Kolobopetalum Engler
  • Leptoterantha Troupin
  • Odontocarya Miers
  • Orthogynium Baillon
  • Parabaena Miers
  • Paratinosopora Wei Wang
  • Penianthus Miers
  • Platytinospora (Engler) Diels
  • Rhigiocarya Miers
  • Sarcolophium Troupin
  • Sphenocentrum Pierre
  • Syntriandrium Engler
  • Tinomiscium J. D. Hooker & Thomson
  • Tinospora Miers

Plemię Coscinieae J. D. Hooker & Thompson

  • Anamirta Colebrooke
  • Arcangelisia Beccari
  • Coscinium Colebrooke

Podrodzina Menispermoidaee Arnott

Plemię Anomospermeae Miers

  • Abuta Aublet
  • Anomospermum Miers
  • Caryomene Barneby & Krukoff
  • Diploclisia Miers
  • Echinostephia (Diels) Domin
  • Elephantomene Barneby & Krukoff
  • Hypserpa Miers
  • Legnephora Miers
  • Orthomene Barneby & Krukoff
  • Parapachygone Forman
  • Pericampylus Miers
  • Sarcopetalum F. Mueller
  • Telitoxicum Moldenke

Plemię Cissampelidae J.D. Hooker & Thompson

  • Antizoma Miers
  • Cissampelos L.
  • Cyclea Wight
  • Perichasma Miers
  • Stephania Loureiro

Plemię Limacieae Prantl

  • Limacia Loureiro

Plemię Menispermeae de Candolle

Plemię Pachygoneae Miers

  • Cocculus de Candolle – rybitrutka
  • Haematocarpus Miers
  • Hyperbaena Bentham
  • Pachygone Miers

Plemię Spirospermeae R. Ortiz & W. Wang

  • Limaciopsis Engler
  • Rhaptonema Miers
  • Spirospermum Thouars
  • Strychnopsis Baillon

Plemię Tiliacoreae Miers

  • Albertisia Beccari
  • Anisocycla Baillon
  • Beirnaertia Troupin
  • Carronia F. Mueller
  • Chondrodendron Ruiz & Pavón
  • Curarea Barneby & Krukoff
  • Eleutharrhena Forman
  • Macrococculus Beccari
  • Pleogyne Miers
  • Pycnarrhena J. D. Hooker & Thomson
  • Sciadotenia Miers
  • Synclisia Bentham & J. D. Hooker
  • Syrrheonema Miers
  • Tiliacora Colebrooke
  • Triclisia Bentham & J. D. Hooker
  • Ungulipetalum Moldenke

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-16] (ang.).
  2. ↑ a b c d Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-16] (ang.).
  3. ↑ a b c d P. J. A. Kessler: Menispermaceae. W: Kubitzki Klaus, Rohwer Jens, Bittrich Volker: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 2. Berlin Heidelberg: Springer, 1993, s. 402-418.
  4. ↑ a b c Donald G. Rhodes: Menispermaceae Jussieu. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-01-25].
  5. ↑ Genera of Menispermaceae. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2016-01-25].

Media użyte na tej stronie

Anamirta cocculus - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-157.jpg
Scheinmyrte. A Aststück mit Blüthenrispe und Blatt, natürl. Grösse; 1 männliche Blüthe, vergrössert; 2 Staubgefässköpfchen, desgl.; 3 dasselbe längsdurchschnitten, desgl.; 4 weibliche Blüthe, desgl.; 5 Carpelle, desgl.; 6 letztere im Querschnitt, desgl.; 7 Früchte, nat. Grösse; 8 und 9 Längs- und Querschnitt des Samens.
Stephania venosa GotBot 2015 002.jpg
Autor: Averater, Licencja: CC BY 3.0
Stephania venosa in Gothenburg Botanical Garden 2015. Plant id: 2008-2136 p G.
Jateorhiza palmata - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-080.jpg
Kalumba. A männlicher Blüthenzweig, natürl. Grösse; 1 männliche Blüthe, vergrössert; 2 Kronblatt mit Staubgefäss, desgl.; 3 Staubgefässe, desgl.; 4 weibliche Blüthe (nach Bot. Mag.), desgl.; 5 Stempel, desgl.; 6 Früchte, natürl. Grösse; 7 Same, desgl.; 8 derselbe zerschnitten, desgl.; 9 Wurzelquerschnitt, desgl.
Pachygone ovata.jpg
Autor:

Keystone Foundation

, Licencja: CC BY 3.0
Pachygone ovata