Miraż

Fatamorgana na wybrzeżu Norwegii
Miraż na pustyni w Egipcie

Miraż, fatamorgana – zjawisko powstania pozornego obrazu odległego przedmiotu w wyniku różnych współczynników załamania światła w warstwach powietrza o różnej temperaturze[1], a co za tym idzie, gęstości. Początkowo fatamorganą nazywano miraże pojawiające się w Cieśninie Mesyńskiej[2], gdzie są one najefektowniejsze. W Polsce pojawiają się na Pustyni Błędowskiej oraz na Wyżynie Śląskiej. Miraże dzielą się na 2 rodzaje – miraż dolny i górny.

Nazwa fatamorgana pochodzi od imienia czarodziejki Morgany Le Fay, której przypisywano zdolność wywoływania miraży[3].

Symbol mirage WMO.svg symbol przewidziany dla mirażu[4].

Miraż dolny

Miraż dolny obserwowany na drodze w stosunkowo chłodnym dniu – temperatura powietrza 19°C

Miraż dolny obserwuje się pod horyzontem. Decydującym czynnikiem warunkującym jego powstawanie jest dostatecznie silne nagrzanie dużej powierzchni podłoża (np. piasku na pustyni, asfaltowej szosy, ściany dużego budynku). Promienie świetlne są wówczas zakrzywiane w górę, ku chłodniejszemu, a więc gęstszemu powietrzu. Sytuacja taka ma na przykład miejsce na obszarach pustynnych, gdzie pod wieczór piasek oddaje swe ciepło, ogrzewając warstwę powietrza tuż nad swoją powierzchnią, podczas gdy wyższa warstwa jest już chłodna. Zakrzywione promienie docierają do oka obserwatora pozornie z innego kierunku, co wywołuje powstanie obrazu zwierciadlanego. Miraże dolne mogą być odwrócone lub proste. Podobnie powstaje miraż obserwowany na rozgrzanej drodze. Wygląda on jak kałuża wody, w której widzimy odbicie. Jest to efekt pozornych odbić dalekiego krajobrazu lub nieba.

Miraż górny

Miraż górny to zjawisko załamania występujące wielokrotnie w kolejnych warstwach powietrza, powodujące, że światło rozchodzi się po linii krzywej. Jeżeli obserwator znajdzie się w miejscu, gdzie dochodzi światło odbite od statku, to na przedłużeniu promieni wpadających do jego oka zobaczy prosty obraz statku na tle nieba.

Przypisy

  1. miraż, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-10-16].
  2. fatamorgana, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-10-16].
  3. Władysław Kopaliński: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem. Tom I. Warszawa: HPS, 2007, s. 182. ISBN 978-83-60688-78-6.
  4. Dziennik Klimatyczny, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej.

Media użyte na tej stronie

2005-08-22 fata morgana.jpg
Autor: Gerd A.T. Mueller, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Fata Morgana seen on Norwegian coast: Just the hardly visible crest is on real position.
Symbol mirage WMO.svg
WMO symbol for mirage (photometeor)
Desert mirage .jpg
Autor: Ashabot, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mirage in the desert - Egypt
Miraż na drodze.JPG
Autor: PanSG, Licencja: CC BY-SA 4.0
Miraż widoczny na nagrzanej powierzchni drogi asfaltowej. Temperatura powietrza 19 stopni Celsjusza. Długość ogniskowej obiektywu (ekwiwalent dla małego obrazka) 380mm.