Model Hartle’a-Hawkinga

Model Hartle’a-Hawkinga – propozycja kwantowego wyjaśnienia początku Wszechświata, jaką w 1983 roku podali James Hartle oraz Stephen Hawking[1].

Obecnie jednym z najważniejszych problemów fizyki oraz filozofii przyrody jest niemożliwość podania spójnego opisu początkowej fazy istnienia Wszechświata, zwanej erą Plancka. Korzystając z narzędzi wykorzystywanych w mechanice kwantowej, takich jak rotacja Wicka czy całkowanie po drogach Feynmana fizycy uznali, że przedstawiony przez nich model ewolucji Wszechświata wyjaśnia jego genezę[2]. Ponieważ, w związku z zastosowaniem tych narzędzi, współrzędna czasowa została przemnożona przez jednostkę urojoną, okazało się, iż czas posiadał w najwcześniejszej fazie istnienia Wszechświata inną naturę niż obecnie – był nieodróżnialny od wymiarów przestrzennych. W związku z ową aczasową naturą wymiaru czasowego Stephen Hawking uznał, iż mówienie o czasowym początku Wszechświata jest bezsensowne. To przekonanie stało się źródłem słynnego twierdzenia Hawkinga, że „Wszechświat spontanicznie wyłonił się z niczego”, które często wyrażał w wydanej w 2010 roku (wspólnie z L. Mlodinowem) książce Wielki Projekt[3].

Przypisy

  1. ↑ J.B. Hartle, S.W. Hawking. Wave function of the Universe. „Physical Review D”. 29 (12), s. 2960-2975, 1983-12-15. DOI: 10.1103/PhysRevD.28.2960 (ang.). 
  2. ↑ M. Heller: Kosmologia kwantowa. Prószyński i S-ka, s. 2001. ISBN 83-7255-054-9.
  3. ↑ Patrz np. S. Hawking, L. Mlodinow, Wielki Projekt, przeł. J. Włodarczyk, Wydawnictwo Albatros, Warszawa 2011, s. 219, ​ISBN 978-83-7659-349-4​

Bibliografia

  • J.B. Hartle, S.W. Hawking. Wave function of the Universe. „Physical Review D”. 29 (12), s. 2960-2975, 1983-12-15. DOI: 10.1103/PhysRevD.28.2960 (ang.). 
  • Stephen Hawking: Krótka historia czasu. Prószyński i S-ka, 2000, s. 131. ISBN 83-7150-308-3.
  • S. Hawking, L. Mlodinow, Wielki Projekt, przeł. J. Włodarczyk, Wydawnictwo Albatros, Warszawa 2011, ​ISBN 978-83-7659-349-4​
  • S. Hawking, R. Penrose, Natura czasu i przestrzeni, przeł. P. Amsterdamski, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1996, ​ISBN 83-7150-126-9​
  • S.W. Hawking, R. Penrose. The Singularities of Gravitational Collapse and Cosmology. „Proceedings of the Royal Society A”. 314 (1519), s. 529-548, 1970-01-27. DOI: 10.1098/rspa.1970.0021 (ang.). 
  • Michał Heller: Kosmologia kwantowa. Prószyński i S-ka, s. 2001. ISBN 83-7255-054-9.
  • Michał Heller, Ostateczne wyjaśnienia Wszechświata, Universitas, Kraków 2008, ​ISBN 97883-242-0913-2​
Kosmologia fizyczna
Wczesny Wszechświat
Promieniowania tła
grawitacyjne
mikrofalowe
neutrinowe
Rozszerzający się Wszechświat
Powstawanie struktur
Przyszłość Wszechświata
Składowe
Eksperymenty
Znani uczeni

Ilc 9yr moll4096.png

Media użyte na tej stronie

Ilc 9yr moll4096.png
CMB Images

IMAGES > CMB IMAGES > NINE YEAR MICROWAVE SKY

http://map.gsfc.nasa.gov/media/121238/index.html

Nine Year Microwave Sky

The detailed, all-sky picture of the infant universe created from nine years of WMAP data. The image reveals 13.77 billion year old temperature fluctuations (shown as color differences) that correspond to the seeds that grew to become the galaxies. The signal from our galaxy was subtracted using the multi-frequency data. This image shows a temperature range of ± 200 microKelvin.

Credit: NASA / WMAP Science Team

WMAP # 121238

Image Caption

9 year WMAP image of background cosmic radiation (2012)