Modne bzdury

Modne bzdury. O nadużywaniu pojęć z zakresu nauk ścisłych przez postmodernistycznych intelektualistów.
Impostures intellectuelles
Autor

Alan Sokal, Jean Bricmont

Tematyka

krytyka nadużyć popełnianych w nauce przez znanych intelektualistów

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Francja

Język

francuski

Data wydania

1997

Wydawca

Éditions Odile Jacob

Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego

2004

Wydawca

Prószyński i S-ka

Przekład

Piotr Amsterdamski

Modne bzdury – książka Alana Sokala i Jeana Bricmonta, powstała jako wyjaśnienie kontekstu i rozwinięcie tzw. sprawy Sokala, traktująca o nadużywaniu, zwykle opartym na ignorancji, sformułowań zaczerpniętych z języka nauk ścisłych, głównie matematyki i fizyki, przez filozofów i humanistów. Wydana najpierw we Francji, w 1997 roku, pt. Impostures intellectuelles (Paryż, Odile Jacob), następnie w USA jako Fashionable Nonsense: Postmodern Intellectuals Abuse of Science (Nowy Jork, Picador, 1998), i w Wielkiej Brytanii – jako Intellectual Impostures (Economist Books). Przekład polski wydania amerykańskiego ukazał się w 2004 roku[1].

Autorzy przeprowadzają analizę wielu tekstów i pokazują, że postmodernistyczni intelektualiści powołujący się na teorie z nauk ścisłych wykazują się często wątpliwą erudycją, żeby oczarować czytelnika. Krytykowani autorzy to: Jacques Lacan, Alain Badiou, Julia Kristeva, Paul Virilio, Jean-François Lyotard, Gilles Deleuze, Luce Irigaray, Bruno Latour oraz Jean Baudrillard, Arthur Laffer. Sokal i Bricmont krytykują postmodernistycznych intelektualistów nie tylko za to, że nie rozumieją teorii, o których mówią, ale także za stwierdzenia, które nie mają żadnego sensu lub nie odpowiadają stanowi faktycznemu. Np. Luce Irigaray została skrytykowana za stwierdzenie, że mechanika płynów zajmuje się kobiecymi aspektami i dlatego jest mało badana, natomiast „męska” mechanika ciała stałego jest popularną gałęzią fizyki (w rzeczywistości obecnie mechanika płynów jest dziedziną intensywnie badaną, a mechanika ciał stałych jest już „przebadana”). Natomiast podstawą takiego twierdzenia Irigaray jest powierzchowne skojarzenie znaczeń oparte na używanym w fizyce sformułowaniu „ciała sztywnego”.

Poza wytykaniem powierzchownej erudycji postmodernistów książka broni także metody naukowej przed swobodnym i relatywistycznym traktowaniem jej, jako jeszcze jednej formy dyskursu, narracji czy społecznego konstruktu – praktyki rozpowszechnionej według autorów wśród części humanistów. Według Sokala, deklarującego się jako zwolennik wartości lewicowych, podejście takie jest odrzuceniem zdobyczy Oświecenia i pogrążaniem się w irracjonalizmie. Krytyce relatywizmu poznawczego i obronie metody naukowej jest poświęcony cały rozdział 3 książki.

Krytyka książki Sokala i Bricmonta wychodziła głównie ze stanowiska, że postmoderniści mają prawo do swobodnego redefiniowania pojęć matematycznych i ich użycie nie musi być w żaden sposób zbieżne z ich rozumieniem w matematyce. Jeśli na przykład Jacques Lacan posługuje się pojęciem pierwiastka z -1 w sposób bezsensowny z punktu widzenia matematyki, to nie należy go traktować dosłownie, ale jako metaforę lub symbol w prywatnej przestrzeni nazw Lacana, niemający związku z matematyką[2]. Skądinąd w książce Sokala znajduje się (na stronach 18–19 wydania polskiego) odpowiedź na podobne zarzuty.

Przypisy

  1. Alan Sokal, Jean Bricmont: Modne bzdury: o nadużywaniu pojęć z zakresu nauk ścisłych przez postmodernistycznych intelektualistów. Prószyński i S-ka, 2004. ISBN 83-7337-735-2.
  2. Plotnitsky, Arkady: The Knowable and the Unknowable. Ann Arbor: University of Michigan Press. 2002. ISBN 0-472-09797-0.

Media użyte na tej stronie