Monika Gruchmanowa

Monika Gruchmanowa
Data i miejsce urodzenia

13 listopada 1922
Gelsenkirchen-Horst

Data i miejsce śmierci

14 sierpnia 2001
Poznań

profesor
Specjalność: językoznawstwo
Alma Mater

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Doktorat

1961

Habilitacja

1970

Profesura

1983

Uczelnia

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Medal Komisji Edukacji Narodowej Odznaka Honorowa Miasta Poznania Medal Rodła

Monika Gruchmanowa (z domu Mrozówna, ur. 13 listopada 1922 w Gelsenkirchen-Horst, Westfalia, zm. 14 sierpnia 2001 w Poznaniu) – profesor UAM, językoznawca, socjolingwista, znawca języka polskiego i gwary poznańskiej.

Szkoła podstawowa Moniki Gruchmanowej w Marklowicach

Życiorys

Pochodziła z górniczej rodziny, która wcześniej wyemigrowała z północnej Wielkopolski. Ojciec był działaczem polonijnym. Dzieciństwo spędziła w Lubomi, wsi położonej pomiędzy Wodzisławiem Śląskim i Raciborzem. W 1936 ukończyła szkołę podstawową w Marklowicach i poszła do gimnazjum w Rybniku. Następnie uczęszczała do Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Mickiewicza w Lublińcu, gdzie w 1946 zdała maturę. Tam też poznała przyszłego męża – Bohdana. W latach 1946–1951 studiowała filologię w Poznaniu. W 1950 wzięła ślub. W 1951 uzyskała tytuł magistra (praca na temat gwary wsi Olza w powiecie wodzisławskim). Zaraz potem została asystentem w Katedrze Języka Polskiego na UAM. W 1961 otrzymała tytuł doktora, w 1970 doktora habilitowanego, w 1983 profesora nadzwyczajnego, a w 1991 profesora zwyczajnego.

W latach 1969–1972 była kierownikiem Zakładu Filologii Polskiej Wyższego Studium Nauczycielskiego (w strukturach UAM). W latach 1973–1976 została dyrektorem Instytutu Filologii Polskiej UAM, a w latach 1976–1979 prodziekanem Wydziału Filologicznego. Do 1988 kierowała Zakładem Języka Polskiego. W końcowej fazie życia ciężko chorowała na chorobę stawów.

Została pochowana na cmentarzu Jeżyckim w Poznaniu[1] (kwatera P, rząd 1, grób 14). Jedna z ulic w Poznaniu na Strzeszynie nosi jej imię.

Grób profesor Moniki Gruchmanowej na cmentarzu Jeżyckim w Poznaniu

Praca naukowa

W pracy naukowej zajmowała się przede wszystkim dialektologią. Działała w trzech głównych nurtach:

  • dialektologia (badania dialektologiczne w latach 50. XX wieku napotykały duże trudności – ludność wsi była zastraszona przez komunistów, niepopularne były germanizmy, a władza lokalna – nieufna),
  • język polonii amerykańskiej, zwłaszcza badania polonii w miejscowości Independence w stanie Wisconsin, założonej przez osadników z Popielowa w Opolskiem w drugiej połowie XIX wieku. Wniosła ponadto duży wkład do teorii i metodyki badań socjolingwistycznych języka Polonii,
  • polszczyzna Poznania.

Monika Gruchmanowa była oceniana jako świetny dydaktyk i pracownik terenowy. Większość badań przeprowadzała in situ, często mimo niekorzystnych uwarunkowań i złej koniunktury politycznej. Posiadała szeroko rozbudowane umiejętności syntetyczne.

Ważniejsze publikacje

  • prace przy Małym Atlasie Gwar Polskich pod redakcją Kazimierza Nitscha,
  • Gwary Kramsk, Podmokli i Dąbrówki w województwie zielonogórskim – 1969,
  • Gwary zachodniej Wielkopolski – 1970, obie te książki należały do jednych z najlepszych polskich monografii dialektologicznych,
  • Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski – współpraca,
  • Mowa mieszkańców Poznania1986, współpraca,
  • Polszczyzna Poznania po odzyskaniu niepodległości, a obecnie1995,
  • Słownik gwary miejskiej Poznania19971999 (nagroda naukowa miasta Poznania).

Nagrody

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Medal Rodła BAR.svg
Baretka: Medal Rodła
Grób prof. Moniki Gruchmanowej.jpg
Autor: Kordiann, Licencja: CC BY-SA 4.0
grób prof. Moniki Gruchmanowej na Cmentarzu Jeżyckim w Poznaniu
Marklowice szkoła 523.jpg
Autor: Przykuta, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Szkoła podstawowa w Marklowicach Górnych
POL Odznaka Honorowa Miasta Poznania BAR.jpg
Odznaka Honorowa Miasta Poznania – baretka