Montana
| stan | |||||
| 41. stan od 8 listopada 1889 | |||||
| |||||
| Dewiza: Złoto i srebro (Oro y plata) | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Kod ISO 3166-2 | US-MT | ||||
| Gubernator | |||||
| Powierzchnia | 380 831 km²[1] | ||||
| Populacja (2017) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość | 2,39 os./km² | ||||
| Strefa czasowa | |||||
| Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie USA | |||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Stany Zjednoczone | |||||
Montana (wymowa:/mɒnˈtænə/) – stan w zachodniej części Stanów Zjednoczonych, przy granicy z Kanadą. W 2012 roku osiągnął 1 milion mieszkańców i jest jednym z najsłabiej zaludnionych. Nazywany jest Treasure State (Stan Skarbów) ze względu na jego ogromne bogactwo mineralne[3].
Nazwa prawdopodobnie pochodzi od hiszpańskiego słowa „montaña”, które znaczy „góra”. Chociaż Montana kojarzona jest przede wszystkim z położonymi na jej obszarze górami, około 60% terytorium stanu pokrywa preria, wchodząca w skład Wielkich Równin. Region nazywany jest Stanem Skarbów, Krainą lśniących gór i Krainą wielkiego nieba. Montana jest czwartym co do wielkości stanem Stanów Zjednoczonych, co w połączeniu ze stosunkowo małym zaludnieniem plasuje ją wśród regionów o wyjątkowo niskiej gęstości zaludnienia. Gospodarka Montany bazuje na rolnictwie, górnictwie i przemyśle drzewnym. Duże znaczenie ma także rozwinięta turystyka. W Montanie znajduje się Park Narodowy Glacier oraz północny, niewielki fragment Parku Narodowego Yellowstone. Przez stan przechodzi wododział kontynentalny Ameryki[4].
Historia
Montana stała się integralną częścią Stanów Zjednoczonych 26 maja 1864. W 1889 r., kiedy stała się 41. stanem USA, słynęła z hodowli bydła i zaczęła wyłaniać się jako jeden z wiodących ośrodków wydobycia miedzi w kraju[3].
Montana była ostatnim silnym punktem oporu Indian przed kolonizatorami z Europy.
Montana była pierwszym stanem, który wybrał kobietę do Kongresu. Jeannette Rankin została wybrana w 1916, a następnie ponownie w 1940 i była jedynym członkiem Kongresu, który głosował przeciwko udziałowi USA w obu wojnach światowych[5].
Geografia
Z powierzchnią równą 376 978 km², Montana jest czwartym co do wielkości stanem Stanów Zjednoczonych (po Alasce, Teksasie i Kalifornii). Montana graniczy od północy z kanadyjskimi prowincjami Kolumbia Brytyjska, Alberta oraz Saskatchewan, od wschodu z Dakotą Północną i Dakotą Południową, od południa z Wyoming, od południowego zachodu i zachodu z Idaho.
Na zachodzie stanu dominują wysokie, skaliste góry, stanowiące część wododziału kontynentalnego Ameryki, zaś na wschodzie rozległe równiny. Góry leżące w Montanie należą do Gór Skalistych, a właściwie ich północnej części (ang. Northern Rocky Mountains). Najwyższy szczyt na terenie stanu to Granite Peak (3901 m n.p.m.)[6]. Główne rzeki Montany to Missouri, Milk, Flathead i Yellowstone.
W Montanie znajduje się kilka rezerwatów indiańskich:
- Fort Peck Indian Reservation
- Northern Cheyenne Indian Reservation
- Crow Indian Reservation
- Rocky Boys Indian Reservation
- Blackfeet Indian Reservation
- Flathead Indian Reservation
Większe miasta
| Lp. | Miasto | Hrabstwo | Liczba mieszkańców (2019)[7] |  Helena  Boulder | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Billings | Yellowstone | 109 577 | ||
| 2 | Missoula | Missoula | 75 516 | ||
| 3 | Great Falls | Cascade | 58 434 | ||
| 4 | Bozeman | Gallatin | 49 831 | ||
| 5 | Butte | Silver Bow | 34 207 | ||
| 6 | Helena | Lewis i Clark | 33 124 | ||
| 7 | Kalispell | Flathead | 24 565 |
Demografia
Spis ludności z roku 2010 stwierdza, że stan Montana liczy 989 415 mieszkańców, co oznacza wzrost o 87 220 (9,7%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2000. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,0% populacji, 21,8% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 18,1% to osoby mające 65 i więcej lat. 49,6% ludności stanu stanowią kobiety[8].
Język
W użyciu są głównie: język angielski (95,35%), język hiszpański (1,35%) i język niemiecki (1,0%)[9].
Rasy i pochodzenie
Według danych z 2019 roku, 88,0% mieszkańców stanowiła ludność biała (85,8% nie licząc Latynosów), 6,3% to rdzenna ludność Ameryki, 3,4% miało rasę mieszaną, 0,8% to Azjaci, 0,7% to Afroamerykanie, 0,02% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 3,8% ludności stanu[10].
Największe grupy stanowią osoby pochodzenia niemieckiego (23,9%), irlandzkiego (14,0%), angielskiego (10,8%) i norweskiego (8,3%). Obecne są także duże grupy (ponad 10 tys.) osób pochodzenia „amerykańskiego”, francuskiego, europejskiego (nieokreślonego), włoskiego, szwedzkiego, szkockiego, meksykańskiego, polskiego, holenderskiego, szkocko–irlandzkiego, skandynawskiego i duńskiego[11].
Religia
1.JPG)
Dane z 2014 r.[12]:
- chrześcijaństwo – 65%:
- ewangelikalni – 28% (gł. baptyści, luteranie i zielonoświątkowcy),
- katolicy – 17%,
- protestanci głównego nurtu – 14% (gł. metodyści i luteranie),
- mormoni – 4%,
- pozostali – 2% (gł. świadkowie Jehowy i prawosławni),
- brak religii – 30% (w tym: 5% agnostycy i 4% ateiści),
- religie Indian – 2%,
- pozostałe religie – 3% (w tym: buddyści, żydzi, bahaiści, unitarianie uniwersaliści i muzułmanie[13]).
Północny obszar wzdłuż granicy z Kanadą został zasiedlony przez niemieckich huterytów. Pozostało kilkadziesiąt ich społeczności, w których powszechnie mówi się po niemiecku[3].
Gospodarka
Montana znana jest z obfitych zasobów naturalnych i mineralnych, w tym węgla (30% zasobów USA), miedzi, złota, manganu, szafiru, srebra, ołowiu, ropy i cynku[5].
Rolnictwo
Bydło i pszenica pozostają głównymi towarami Montany i razem stanowią trzy czwarte wpływów gotówkowych Montany z rolnictwa. Montana zajmuje pierwsze miejsce w kraju pod względem produkcji soczewicy i certyfikowanej ekologicznej pszenicy oraz drugie lub trzecie (w zależności od roku) miejsce w kategorii pszenicy jarej, durum, jęczmienia, siemienia lnianego i krokosza barwierskiego. Montana plasuje się również w pierwszej dziesiątce stanów pod względem produkcji miodu, cieląt wołowych, pszenicy ozimej, siana z lucerny, fasoli garbanzo, owiec i jagniąt, oraz buraków cukrowych[14].
Informacje dodatkowe
- W Montanie występuje największa w Stanach Zjednoczonych populacja niedźwiedzi grizzly.
- Symbole Montany:
- Gatunek drzew: sosna
- Gatunek zwierząt: niedźwiedź grizzly
- Gatunek ptaków: skowronek
- Gatunek ryb: pstrąg
Przypisy
- ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-06]. (ang.).
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Montana Population estimates, U.S. Department of Commerce [dostęp 2018-01-04] (ang.).
- ↑ a b c Montana, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2021-03-21] (ang.).
- ↑ Continental Divide, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2018-01-18] (ang.).
- ↑ a b Lauren Favre, 10 Things to Know About Montana, US News, 2019 [dostęp 2021-03-21].
- ↑ Granite Peak, Geographic Names Information System (GNIS) [dostęp 2019-11-23] (ang.).
- ↑ Biggest Cities in Montana – 2020 Population Data, www.biggestuscities.com [dostęp 2021-03-21].
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Montana; UNITED STATES, www.census.gov [dostęp 2019-01-26] (ang.).
- ↑ Data Center Results, apps.mla.org [dostęp 2019-01-26].
- ↑ 2019: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP05), data.census.gov [dostęp 2021-03-21].
- ↑ 2019: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP02), data.census.gov [dostęp 2021-03-21].
- ↑ Adults in Montana. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-16].
- ↑ State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-16].
- ↑ Montana Department of Agriculture, NASDA [dostęp 2021-03-21] (ang.).
Linki zewnętrzne
- Portal:Stany Zjednoczone
- Wikiprojekt:Stany Zjednoczone
Media użyte na tej stronie
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
Piramida wieku dla stanu Montana w USA na podstawie spisu ludności z 2000 roku
Autor: TUBS
,
Licencja: CC BY-SA 3.0
Location of state of Montana in United States in the United States
The upper end of St. Mary Lake and Wild Goose Island, Glacier National Park, Montana. Photo taken from Going-to-the-Sun Road
Autor: Chris06, Licencja: CC0
Redeemer Lutheran Church (Livingston, Montana)
Autor: Finetooth, Licencja: CC BY-SA 3.0
Boulder, Montana, as seen from near Interstate 15, looking southeast
Autor: Ron Reiring, Licencja: CC BY 2.0
Look at Downtown Billings, Montana, USA
Autor: Ryan Villines, Licencja: CC BY-SA 4.0
A large American flag towers over the city of Great Falls, Montana.
(c) JimIrwin at the English Wikipedia, CC-BY-SA-3.0
Showing the area of the state and shows the climate and land.
(c) RTC at the English Wikipedia, CC-BY-SA-3.0
Photo of Helena, Montana with similar view to that in the 1870 photo, to show changes since then to 2006.