Nagroda Abela
| Nagroda za | osiągnięcia matematyczne |
|---|---|
| Przyznawana przez | Norweska Akademia Nauk |
| Lokalizacja | Oslo (Norwegia) |
| Pierwsze rozdanie | 2003 |
| Strona internetowa | |
Nagroda Abela (Nagroda Abla) – nagroda przyznawana w dziedzinie matematyki przez króla Norwegii. Pod wieloma względami stanowi matematyczny odpowiednik Nagrody Nobla.
Fundacja
Nagroda Abela została ustanowiona przez norweski rząd w 2002 roku, w dwusetną rocznicę urodzin matematyka Nielsa Henrika Abela[1]. 23 listopada 2001 roku premier Norwegii, Jens Stoltenberg, ogłosił na Uniwersytecie w Oslo, że rząd przeznaczył 200 milionów koron norweskich (około 25 milionów dolarów) na Fundację Abela, mającą wypłacać nagrody. Wartość Nagrody Abela wynosi obecnie 980 000 dolarów.
Nagroda Abela a Medal Fieldsa
Nagroda Abela w zamyśle ma niwelować braki Medalu Fieldsa – jak dotąd najbardziej prestiżowej nagrody matematycznej – które nie pozwalają mu stać się pełnym odpowiednikiem Nagrody Nobla, a mianowicie:
- Nagroda Abela przyznawana jest co roku (Medal Fieldsa co 4 lata),
- nie istnieje ograniczenie wiekowe dla laureatów (Medal Fieldsa mogą otrzymać tylko matematycy mający mniej niż 40 lat),
- wreszcie idąca za nagrodą gratyfikacja finansowa jest porównywalna z nagrodą noblowską (w przypadku Medalu Fieldsa jest ona znacznie niższa, gdyż wynosi 15 000 dolarów).
Laureaci
Kandydatury do Nagrody Abela może zgłosić praktycznie każdy, nie można jednak zgłosić się samemu. Laureatów wybiera pięcioosobowy komitet powoływany na okres dwuletni przez Norweską Akademię Nauk w porozumieniu z Międzynarodową Unią Matematyczną (IMU). Nazwisko laureata ogłaszane jest corocznie na przełomie marca i kwietnia. Możliwe jest przyznanie nagrody więcej niż jednej osobie, jednak tylko wtedy, gdy prowadziły one badania w tej samej dziedzinie.
| Rok | Laureat | Uczelnia | Uzasadnienie | Liczba nagrodzonych |
|---|---|---|---|---|
| 2003 | Jean-Pierre Serre | Kolegium Francuskie | za osiągnięcia w dziedzinie topologii, geometrii algebraicznej oraz teorii liczb | 1 |
| 2004 | Michael Atiyah Isadore Singer | Uniwersytet Edynburski Instytut Techniczny Massachusetts | za odkrycie i udowodnienie twierdzenia o indeksie, a także za osiągnięcia w łączeniu topologii, geometrii i analizy oraz wybitną rolę w budowaniu nowych mostów między matematyką a fizyką teoretyczną | 2 |
| 2005 | Peter Lax | Instytut Nauk Matematycznych im. Richarda Couranta (Uniwersytet Nowojorski) | za wkład w teorię i zastosowanie równań różniczkowych cząstkowych oraz sposobów ich rozwiązywania | 1 |
| 2006 | Lennart Carleson | Królewski Instytut Techniczny | za wkład w analizę harmoniczną i teorię gładkich systemów dynamicznych | 1 |
| 2007 | S.R. Srinivasa Varadhan | Instytut Nauk Matematycznych im. Richarda Couranta (Uniwersytet Nowojorski) | za wkład do teorii prawdopodobieństwa, w szczególności za stworzenie jednolitej teorii dużych odchyleń | 1 |
| 2008 | John Griggs Thompson Jacques Tits | Uniwersytet Florydy Kolegium Francuskie | za głębokie osiągnięcia w algebrze, a szczególnie za stworzenie nowoczesnej teorii grup | 2 |
| 2009 | Michaił Gromow | Instytut Wyższych Studiów Naukowych | za rewolucyjny wkład w dziedzinie geometrii | 1 |
| 2010 | John Tate | Uniwersytet Teksański w Austin | za wybitne osiągnięcia w dziedzinie teorii liczb | 1 |
| 2011 | John Milnor | Uniwersytet w Stony Brook | za pionierskie odkrycia w topologii, geometrii i algebrze | 1 |
| 2012 | Endre Szemerédi | Węgierska Akademia Nauk oraz Uniwersytet Rutgersa | za głęboki wkład w matematykę dyskretną i informatykę teoretyczną | 1 |
| 2013 | Pierre Deligne | Instytut Studiów Zaawansowanych | za odegranie kluczowej roli w łączeniu geometrii algebraicznej z innymi dziedzinami matematyki[2] | 1 |
| 2014 | Jakow Sinaj | Instytut Fizyki Teoretycznej im. Lwa Landaua oraz Uniwersytet Princeton | za wkład w teorię systemów dynamicznych, teorię ergodyczną i fizykę matematyczną | 1 |
| 2015 | John Forbes Nash Louis Nirenberg | Uniwersytet Princeton Instytut Nauk Matematycznych im. R.C. (UN) | za wkład w teorię cząstkowych równań różniczkowych | 2 |
| 2016 | Andrew Wiles[3] | Uniwersytet w Princeton | za udowodnienie wielkiego twierdzenia Fermata | 1 |
| 2017 | Yves Meyer[4] | École normale supérieure Paris-Saclay | za teorię falek | 1 |
| 2018 | Robert Langlands[5] | Instytut Studiów Zaawansowanych | za badania nad związkami między teorią liczb a teorią reprezentacji | 1 |
| 2019 | Karen Uhlenbeck[6] | Uniwersytet Teksański w Austin | za osiągnięcia w badaniach geometrycznych równań różniczkowych cząstkowych, cechowania i wkład w geometrię, analizę i fizykę matematyczną | 1 |
| 2020 | Gregory A. Margulis[7] | Uniwersytet Yale | za nowatorskie wykorzystanie metod teorii prawdopodobieństwa i dynamiki w teorii grup, teorii liczb i kombinatoryce[8] | 2 |
| 2021 | László Lovász Avi Wigderson | Uniwersytet Loránda Eötvösa Uniwersytet Princeton | za fundamentalny wkład w informatykę i matematykę dyskretną, dzięki czemu stały się one centralnymi dziedzinami współczesnej matematyki[9] | 2 |
| 2022 | Dennis Sullivan | Graduate Center, CUNY Stony Brook University | za przełomowy wkład w szeroko pojętą topologię, a w szczególności jej aspekty algebraiczne, geometryczne i dynamiczne[10] | 1 |
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Abela Nagroda, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-07-30].
- ↑ Rozwiązał zagadkę za milion dolarów. Odkrywcy.pl, 2013-03-22. [dostęp 2013-03-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-13)].
- ↑ Andrew Wiles, który udowodnił słynne twierdzenie Fermata, dostał matematycznego Nobla, wyborcza.pl [dostęp 2016-03-19].
- ↑ Yves Meyer z nagrodą Abel, rp.pl [dostęp 2017-03-21].
- ↑ Robert Langlands receives the Abel Prize 2018, royalsociety.org [dostęp 2018-03-23].
- ↑ Karen Uhlenbeck first woman to win the Abel Prize (ang.). abelprize.no. [dostęp 2019-03-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-05-24)].
- ↑ Jim Shelton, 2020 Abel Prize in Mathematics goes to Yale’s Gregory Margulis, YaleNews, 18 marca 2020 [dostęp 2020-03-19] (ang.).
- ↑ a b Davide Castelvecchi, Mathematics pioneers who found order in chaos win Abel prize, „Nature”, 2020, DOI: 10.1038/d41586-020-00799-7 [dostęp 2020-03-19] (ang.).
- ↑ Davide Castelvecchi, Abel Prize celebrates union of mathematics and computer science, nature.com, 17 marca 2021, DOI: 10.1038/d41586-021-00694-9 [dostęp 2021-03-19] (ang.).
- ↑ 2022: Dennis Parnell Sullivan | The Abel Prize, abelprize.no [dostęp 2022-03-23].
| do 2009 |
|
|---|---|
| 2010–2019 |
|
| od 2020 |
|
Media użyte na tej stronie
