Nakajima Ki-27

Nakajima Ki-27

Dane podstawowe
Państwo	Japonia
Producent	Nakajima Hikoki K. K.
Typ	jednomiejscowy samolot myśliwski armii
Konstrukcja	dolnopłat, półskorupowa, metalowa, podwozie stałe
Załoga	1 pilot
Historia
Data oblotu	15 października 1936
Lata produkcji	1937–1942
Wycofanie ze służby	1945
Liczba egzemplarzy	3399
Dane techniczne
Napęd	Ki-27a – 1 × Nakajima Ha-1a gwiazdowy Ki-27b – 1 × Nakajima Ha-1b gwiazdowy śmigło dwułopatowe, metalowe
Moc	Ki-27a – 650 KM (478 kW) Ki-27b – 780 KM (574 kW)
Wymiary
Rozpiętość	11,31 m
Długość	7,53 m
Wysokość	3,28 m
Powierzchnia nośna	18.56 m²
Masa
Własna	1110 kg
Startowa	1496-1510/1532-1547 kg/ max. 1768-1783 kg
Zapas paliwa	280/330 l + 2 zbiorniki podwieszane 133 l
Osiągi
Prędkość maks.	468 km/h na pułapie 4000 m
Prędkość przelotowa	330 km/h
Prędkość wznoszenia	15,5 m/s
Pułap	11200 m
Pułap praktyczny	12250 m
Zasięg	627 km (z dodatkowymi zbiornikami – 1100 km)
Dane operacyjne
Uzbrojenie
– 2 karabiny maszynowe Typ 89 kal. 7,7 mm – zsynchronizowane, w kadłubie – 4 bomby o masie 25 kg każda pod skrzydłami (zamiast nich można było podwieszać 2 dodatkowe zbiorniki paliwa o pojemności 130 litrów)
Użytkownicy
Japonia
Rzuty

Nakajima Ki-27 (Setsu lub Otsu; amerykańskie oznaczenie kodowe Nate, we wcześniejszych latach używano nazwy kodowej Abdul) – japoński samolot myśliwski zaprojektowany i zbudowany w 1936 roku w wytwórni Nakajima Hikoki K.K. w Ota.

Historia

Lotnictwo Cesarskiej Marynarki Wojennej wyraziło zainteresowanie koncepcją dolnopłata wolnonośnego i w kwietniu 1932 roku wydało specyfikację 7-shi kanjō sentōki. Powstała na tej podstawie nieudana konstrukcja Mitsubishi 1MF10 z napędem 14-cylidnorwego silnika gwiazdowego Mitsubishi A-4 oraz Nakajima NK1F, który był również niewypałem. Zadanie zostało powierzone również firmie Kawasaki. Samolot oznaczony został Ki-5, z chłodzonym cieczą 12-cylindorwym silnikiem rzędowym w układzie V. Jednak sporo wad zmusiło do przerwania prac nad nim^[1].

We wrześniu 1934 roku został ogłoszony konkurs na nowy samolot. Skonstruowany w firmie Nakajima Ki-11 miał układ dolnopłata bez skrzydeł wolnonośnych. Mimo dobrych osiągów poniósł porażkę z konkurencyjnym Kawasaki Ki-10. W lutym 1934 roku Lotnictwo Marynarki wydało kolejną specyfikację. Powstał na podstawie nich Ka-14, który został przyjęty na uzbrojenie w 1936 roku. Prototyp samolotu Ki-18 ukończony został w sierpniu 1935 roku. Po serii testów Lotnictwo Armii zrezygnowało z Ki-18 i skierowano do firm Kawasaki, Mitsubishi, Nakajima zapytanie o nowe dolnopłaty wolnonośne^[2].

Nakajima PE

Samolot Nakajima Ki-27 został zaprojektowany przez T. Koyamę, pod nadzorem dr inż. Hideo Itokawy, w japońskiej wytwórni lotniczej Nakajima Hikoki K. K. w 1935 roku. Był to lekki jednomiejscowy samolot myśliwski w układzie dolnopłata z zakrytą kabiną, konstrukcji półskorupowej, napędzany silnikiem gwiazdowym, ze stałym klasycznym podwoziem o całkowicie oprofilowanych goleniach i z owiewkami na kołach. Ważnym warunkiem było utrzymanie najniższej masy płatowca i dobrej aerodynamiki. Daleko wysunięty wiatrochron miał posiadać zamontowany celownik lunetowy. Kadłub zwężał się za silnikiem, a aby uniknąć rosnącej masy samolotu zastosowano stałe podwozie. Skrzydła były proste trapezowe, trójdźwigarowe^[3]. Zaprojektowany samolot otrzymał oznaczenie Typ P.E.

Projektem takiego samolotu zainteresowało się dowództwo lotnictwa armii japońskiej, które chciało wprowadzić do uzbrojenia nowoczesne samoloty myśliwskie o zbliżonych właściwościach do najlepszych wówczas samolotów – angielskiego Hawker Hurricane Mk I i niemieckiego Messerschmitt Bf 109B.

W związku z zainteresowaniem lotnictwa armii na początku 1936 roku przystąpiono do budowy prototypu tego samolotu. Prototyp ukończono w lipcu 1936 roku, a do jego napędu zastosowano silnik gwiazdowy Nakajima Ha-1a o mocy 650 KM (478 kW). Samolot miał konstrukcję całkowicie metalową. Prototyp oblatano 15 października 1936 roku, podczas prób w locie wykazywał on poprawne właściwości pilotażowe. Konstruktor T. Koyama postanowił jeszcze je poprawić – poprzez zwiększenie powierzchni nośnych skrzydeł i wprowadzeniu szeregu innych drobnych poprawek w konstrukcji.

Prototypy Ki-27

Pierwszy gotowy prototyp 15 października 1936 roku oznaczony został jako Ki-27. Posiadał całkowicie zakrytą kabinę i gładką osłonę silnika. Osłona kabiny miała długi wiatrochron, odsuwaną limuzynę i przeszklony garb. Reszta konstrukcji nie uległa zmianie^[4].

Podczas prób w Instytucie Badawczym Lotnictwa Armii drugi z prototypów osiągnął prędkość maksymalną 468 km/h na wysokości 4000 m, a wysokość 5000 m osiągnął w czasie 5 minut i 38 sekund. W instytucie podany został próbom porównawczym z innymi podobnymi samolotami: Kawasaki Ki-28 i Mitsubishi Ki-33. W czasie tych prób stwierdzono, że ma nieco gorsze osiągi, ale zdecydowanie lepszą zwrotność po wymianie skrzydeł. W lutym 1937 roku zakończyła się budowa drugiego prototypu.

W związku z tym lotnictwo armii zamówiło w wytwórni Nakajima pierwszą serię 10 samolotów oznaczoną jako Nakajima Ki-27. Wyprodukowano ją w okresie czerwiec – grudzień 1937 roku i przesłano do jednostek lotniczych. Samoloty posiadały te same skrzydła, co drugi prototyp. Zmieniono wiatrochron na krótszy z celownikiem lunetowym i powiększono statecznik pionowy^[5]. W grudniu 1937 roku uruchomiono wielkoseryjną produkcję samolotów myśliwskich, którą oznaczono jako Nakajima Typ 97 Ki-27a. Wkrótce do napędu samolotu zaczęto używać nowych silników Nakajima Ha-1b o mocy 780 KM (574 kW) i rozpoczęto produkcję nowej wersji oznaczonej jako Nakajima Typ 97 Ki-27b.

Produkcja

Produkcję rozpoczętą w styczniu 1938 roku w zakładach nr 1 w Ōta na wschód od Tokio. Liczba stworzonych samolotów w ciągu roku wyniosła 242, natomiast już w 1939 aż 453 sztuki, w 1940 - 590, w 1941 - 44 sztuki. Zdołano jeszcze wyprodukować od listopada do grudnia 1942 roku - 289 egzemplarzy. Łącząc w całość powstało 2019 samolotów Ki-27. Samoloty oznaczone były numerami od 113 i od 5001. W trakcie produkcji jedyną zmiana było wymiana osłony kabiny na całkowicie przeszkloną^[5]. W lipcu i sierpniu 1940 roku zbudowano ponadto dwa prototypy doświadczalne oznaczone jako Nakajima Ki-27KA1. Produkcję samolotów tego typu zakończono w 1942 roku. Samoloty zbudowano w wytwórni Nakajima Hikoki K.K. w Ōta i na licencji w zakładach Tachikawa – Mansyu Hikoki Seizo K.K. w Harbinie.

Para samolotów Nakajima Ki-27 'Otsu'

Wersje^[6]

W lecie 1940 roku dokonano zmian w dwóch egzemplarzach. Oznaczono je jako Ki-27 Kai. Samoloty prawdopodobnie miały zamontowany jeszcze jeden zbiornik paliwa w kadłubie. Pogorszyły się przez to właściwości lotne przy pełnym zatankowaniu, gdyż środek ciężkości przesunął się do tyłu konstrukcji. Testowane również były nowe rodzaj klap i podwozia. Oba Ki-27 Kai przetrwały do końca wojny.

Z wycofaniem myśliwców z frontu oddawano samoloty do jednostek szkolnych, gdzie służyły do końca wojny. Zazwyczaj używane były bez uzbrojenia i radiostacji, a ich właściwości lotne dały opracowanie wersji dwuosobowej. Przebudowanych egzemplarzy miało być w ilości 10 sztuk.

W 1943 roku z fabryce Tachnikawa przerobiono jeden z samolotów na doświadczalny K-1 w celu badania właściwości aerodynamicznych skrzydeł o opływie laminarnym.

Użycie w lotnictwie

Samoloty Nakajima Ki-27a i Ki-27b były podstawowymi samolotami myśliwskimi lotnictwa armii japońskiej końca lat trzydziestych i początku lat czterdziestych.

Pierwsza jednostka jaka otrzymała te samoloty to 2. Hikō Saitai, stacjonujący w Yuncheng w Chinach. Końcem marca 1938 roku do Chin dotarło kolejne 4 samoloty. Potrzeba była przeprowadzenia testów podczas wojny. Dziewiczy lot bojowy wykonany został 9 kwietnia 1938 roku ale do walki w powietrzu nie doszło. Pierwsza walka nastąpiła 10 kwietnia nad miejscowością Guide gdzie trzy Ki-27 i dwanaście Ki-10 spotkało się z chińskimi myśliwcami I-15bis. Piloci Ki-27 tracąc jedną maszynę, zaprotokołowali zestrzelenie czterech samolotów przeciwnika. Pierwszą jednostką, która była tylko i wyłącznie uzbrojona w Ki-27 była 29. Sentai, którą sformowano w lipcu 1938 roku, a do końca roku nowe samoloty otrzymały kolejne 4 oddziały ^[7].

Kolejną możliwością wykorzystania w walce nowych samolotów było zastosowanie ich w walkach z wojskami radzieckimi nad jeziorem Chasan w okresie 29 lipca – 11 sierpnia 1938 roku oraz w rejonie rzeki Chałchyń-Goł. Poniesione tutaj zostały znaczne straty, pomimo że posiadano przewagę. Straty były tak duże, że przez następny rok przezbrojono jedynie dwa oddziały w Ki-27^[8].

Walki zdarzały się od 11 maja 1939 roku do sierpnia 1939 roku, w wojnie z Chinami od 1938 roku do połowy 1943 roku, a także w latach 1940-1943 w walkach z samolotami brytyjskimi, francuskimi i holenderskimi nad Birmą, Malajami, Indonezją i Filipinami.

Wzrost produkcji samolotu dał możliwość w latach 1940-41 na sformowanie pięciu nowych grup myśliwskich i dwóch eskadr. W 1941 roku na wyposażenie lotnictwa zaczął być dostarczany następca Ki-43. Jednak w chwili wybuchu wojny na Dalekim Wschodzie 8 grudnia 1941 roku, frontowe jednostki lotnictwa były w większości wyposażone w Ki-27 bo aż 15 z 17 sentai i dwie z trzech dokuritsu chūtai. Na wiosnę 1942 roku po końcu ofensywy na południe, wznowiono przezbrajanie jednostek.^[9].

Starano się tworzyć nowe jednostki, uzbrajając je w wycofywane samoloty, którym wyznaczono cel w postaci obrony Chin, Mandżurii i wysp macierzystych. Ostatnim wykorzystaniem samolotu w postaci czysto bojowej było wlatywanie samolotów z dodatkiem bomb w wybrane cele. Wśród pilotów samoloty odznaczyły się pozytywną opinią jako zwrotne, szybkie oraz łatwe w pilotażu jak i obsłudze technicznej. Mankamentem okazał się jednak brak osłony pilota i zbiorników paliwa^[10].

Od połowy 1943 roku większość samolotów Nakajima Ki-27 przerobiono sukcesywnie na dwumiejscowe samoloty szkolne Nakajima Ki-79. Część samolotów myśliwskich Nakajima Ki-27 przetrwała jednak w jednostkach do końca II wojny światowej.

Nazwa Kodowa

Alianci znali znacznie wcześniej ten typ samolotu jeszcze przed wybuchem wojny. Po wprowadzeniu oznaczenia kodowego w 1942 roku nadano mu nazwy Clint i Nate. Wynikało to z obszaru działania, gdzie był obserwowany, lecz po potwierdzeniu jednolitości samolotu zaprzestano używania nazwy Clint^[11].

Lotnictwo Tajlandzkie^[12].

Początkiem 1942 roku Tajlandia jako sojusznik otrzymało wsparcie w postaci samolotów, a wśród nich 12 sztuk Ki-27. Dotarły na miejsce 14 stycznia. W nowym lotnictwie otrzymał nazwę Bin Khap Lai 12 (B.Kh.12). W grudniu 1941 Japończycy szkolili tajskie załogi na nowe samoloty. Jednostki do których trafiły uzupełniły amerykańskie myśliwce będące na wyposażeniu. Misją bojową w jakiej wzięły udział to 6 lutego 1942 eskortowały lekkie bombowce Ki-30 podczas na lotu na Chiny, co trwało do 19 lutego. Nie odnotowano żadnych starć z wrogiem podczas patroli więc przywrócono samoloty do eskort bombowców.

31 grudnia 1943 amerykańskie bombowce B-24 Liberator leciały dokonać kolejnego nalotu przeciwko którym skierowano sześć Ki-27. Nie zestrzelono jednak ani jednego bombowca mimo braku eskorty myśliwskiej. Największe starcie zaszło 11 listopada 1944 roku kiedy dziewięć P-51 Mustang było w trakcie rozpoznania, atakując napotkane cele. Przeciwko nim skierowano pięć Ki-27. Za cenę utraty pięciu samolotów piloci tajlandzcy zestrzelili jednego amerykańskiego P-38, których eskadra leciała obok, będąc następnie sami zestrzeleni przez Mustangi. Mimo uzupełnień na końcu wojny Ki-27 zostały wycofane z powodu braku części zamiennych. W kwietniu 1945 na służbie znajdowało się jeszcze 17 sztuk Ki-27, z czego 10 sprawnych.

Lotnictwo Mandżukuo^[13].

W 1942 roku dostarczono około 30 egzemplarzy do Korpusu Lotniczego Narodowych Sił Zbrojnych Mandżukuo, gdzie służyły do końca wojny. Zadaniem ich była obrona kraju, jak i szkolenie załóg. Pod koniec 1944 roku próbowano przechwycić Boeinga B-29, jednak zbyt słabe uzbrojenie nie dało efektu, próbowano więc użyć metody taranowania. Pierwszy raz zrobiono to skutecznie 7 grudnia 1944 roku podczas nalotu 108 B-29. Strącono w ten sposób 4 bombowce amerykańskie. Później powtórzono tę metodę 21 grudnia podczas nalotu 48 B-29, gdzie udało się strącić jeden z nich.

Egzemplarze Zdobyczne^[14].

6 lipca 1939 doszło do przymusowego lądowania samolotu z powodu awarii silnika w Chinach. Pilot został uratowany przez innego Ki-27, a samolot wpadł w ręce Chińczyków. Maszyna okazała się w pełni sprawna. Szczegółowy przegląd oraz kilka lotów próbnych dały podstawy do raportu o konstrukcji. Później udało się zdobyć dwa kolejne egzemplarze podczas misji zwiadowczej.

W 1939 roku uszkodzony Ki-27 przypadł również Rosjanom. Podczas walk celnie ostrzelany i uszkodzony został zmuszony do lądowania na terenie Mongolii. Pilot został uratowany przez inny Ki-27, a samolot przejęty. Przewieziono go pod Moskwę, gdzie nastąpiła jego naprawa i przegląd oraz poddanie testom w locie.

Muzea ^[14].

Jedyny samolot w stanie kompletnym jest w muzeum Tachiarai Heiwa Kinenkan w Chikuzen.

Wrak samolotu został znaleziony 10 września 1996 roku na dnie zatoki Hakata na głębokości 3 metrów podwoziem do góry. Egzemplarz został oczyszczony, w miarę możliwości wyremontowany i zakonserwowany, a następnie oddany do muzeum. Samolot 14 kwietnia 1945 miał zostać przekazany po dwóch międzylądowaniach do jednostki samobójczej, jednak awaria silnika zmusiła pilota do wodowania.

Fragmenty skrzydeł i silnika znajdują się w Royal Thai Air Force Museum w Don Muang na Tajlandii. Szczątki odnalezione w styczniu 1981 roku na dnie Zatoki Tajlandzkiej.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia

Bibliografia

• AlexanderA. Lüdeke AlexanderA., Weapons of World War II, Bath: Parragon, 2011, ISBN 978-1-4454-2435-4, OCLC 744570428 .