Narodowy Bank Polski

Narodowy Bank Polski
Ilustracja
Ilustracja
Główne wejście do centrali NBP w Warszawie
Data założenia

1945

Państwo

 Polska

Siedziba

Warszawa

Prezes

Adam Glapiński

Rodzaj banku

bank centralny

Strona internetowa
Tablica informacyjna z genezą NBP przy wejściu do gmachu centrali Banku przy Świętokrzyskiej 11/21 w Warszawie
Gmach centrali i oddziału NBP w Warszawie
Główny dziedziniec gmachu centrali NBP w Warszawie
Gmach oddziału NBP we Wrocławiu
Gmach oddziału NBP w Łodzi
Gmach oddziału NBP w Gdańsku (1906)
Gmach oddziału NBP w Bydgoszczy (1864)

Narodowy Bank Polski (NBP) – polski bank centralny z siedzibą główną w Warszawie. NBP jest bankiem centralnym Rzeczypospolitej Polskiej. Wypełnia zadania określone w Konstytucji RP, ustawie o Narodowym Banku Polskim i ustawie Prawo bankowe. Wymienione akty prawne gwarantują niezależność NBP od innych organów państwa. NBP pełni trzy podstawowe funkcje: banku emisyjnego, banku banków oraz centralnego banku państwa.

NBP przysługuje wyłączne prawo emitowania pieniądza i znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej. Podstawowym zadaniem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Do głównych obszarów działalności NBP należą:

Historia

Narodowy Bank Polski rozpoczął działalność w 1945 r., zastępując ówczesny Bank Polski Spółka Akcyjna. Początkowo funkcjonował jako bank państwowy pod nadzorem ministra skarbu. Aż do końca lat 80. zajmował się działalnością ogólnobankową: był monopolistą nie tylko w dziedzinie emisji pieniądza, ale także udzielania kredytu i gromadzenia oszczędności. W czasie przemian ustrojowych wydzielone zostały z niego banki regionalne i komercyjne, a sam NBP zajął się emisją pieniądza i polityką pieniężną państwa (funkcja monetarna).

Banki wydzielone z NBP[2]:

1 stycznia 1995 NBP przeprowadził denominację złotego.

Organizacja

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997[5] oraz ustawa o Narodowym Banku Polskim[6] zapewniają NBP mocną pozycję w systemie instytucji publicznych. Ustawowymi organami NBP są: Prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd NBP.

W 2020 r. przeciętne zatrudnienie w NBP w przeliczeniu na pełnozatrudnionych wynosiło 3355 osób[7].

Struktura organizacyjna

  • Gabinet Prezesa
  • Departament Administracji
  • Departament Analiz Ekonomicznych
  • Departament Audytu Wewnętrznego
  • Departament Badań i Innowacji Finansowych
  • Departament Bezpieczeństwa
  • Departament Cyberbezpieczeństwa
  • Departament Edukacji i Wydawnictw
  • Departament Emisyjno-Skarbcowy
  • Departament Informatyki i Telekomunikacji
  • Departament Innowacji Finansowych
  • Departament Kadr
  • Departament Komunikacji
  • Departament Koordynacji i Realizacji Zakupów
  • Departament Operacji Krajowych
  • Departament Operacji Zagranicznych
  • Departament Prawny
  • Departament Promocji
  • Departament Rachunkowości i Finansów
  • Departament Rozliczeń Gospodarki Własnej
  • Departament Rozliczeń Transakcji Finansowych
  • Departament Stabilności Finansowej
  • Departament Statystyki
  • Departament Systemu Płatniczego
  • Departament Zagraniczny
  • Departament Zarządzania Ryzykiem Finansowym

Prezes NBP

Prezes NBP jest powoływany na 6-letnią kadencję przez Sejm na wniosek Prezydenta RP.

Prezes NBP przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej oraz Zarządowi NBP. Prezes NBP może uczestniczyć w posiedzeniach Sejmu. Jest on obowiązany do przedstawienia informacji i udzielenia wyjaśnień dotyczących polityki pieniężnej i działalności NBP przed Sejmem i Senatem oraz ich komisjami. Prezes NBP w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedstawia Sejmowi roczne sprawozdanie z działalności NBP. W imieniu Rady Polityki Pieniężnej przedstawia tym organom kwartalne informacje o bilansie płatniczym oraz roczne zestawienie międzynarodowej pozycji inwestycyjnej. Prezes NBP przy wydawaniu zarządzeń podlegających ogłoszeniu oraz decyzji administracyjnych ma prawo używania pieczęci z godłem państwowym. Ponosi odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu.

Ta sama osoba nie może być prezesem NBP dłużej niż przez dwie kolejne kadencje. Prezes NBP w swej działalności jest apolityczny, czyli nie może należeć do żadnej partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej niedającej się pogodzić z godnością jego urzędu.

Lista Prezesów NBP

Adam Glapiński21 czerwca 2016 r. – 21 czerwca 2022 r.

od 22 czerwca 2022 r.

Marek Belkaod 11 czerwca 2010 r. – 11 czerwca 2016 r.;

12 czerwca – 20 czerwca 2016 r. pełnił obowiązki prezesa

Piotr Wiesiołek

(pełnił obowiązki prezesa)

10 kwietnia 2010 r. – 11 czerwca 2010 r.
Sławomir Skrzypek10 stycznia 2007 r. – †10 kwietnia 2010 r.
Leszek Balcerowicz10 stycznia 2001 r. – 10 stycznia 2007 r.
Hanna Gronkiewicz-Waltz5 marca 1992 r. – 19 lutego 1998 r.

19 lutego 1998 r. – 31 grudnia 2000 r.

Andrzej Topiński (p.o. prezesa)10 sierpnia 1991 r. – 4 marca 1992 r.
Grzegorz Wójtowicz25 stycznia 1991 r. – 31 sierpnia 1991 r.
Władysław Baka12 września 1989 r. – 24 stycznia 1991 r.
Zdzisław Pakuła13 lipca 1988 r. – 11 września 1989 r.
Władysław Baka13 listopada 1985 r. – 13 lipca 1988 r.
Zdzisław Pakuła (kierujący NBP)12 kwietnia 1985 r. – 12 listopada 1985 r.
Stanisław Majewski1 stycznia 1981 – 29 lipca 1985 r.
Witold Bień2 kwietnia 1973 r. – 31 grudnia 1980 r.
Leonard Siemiątkowski17 września 1968 r. – 29 grudnia 1972 r.
Stanisław Majewski20 stycznia 1965 r. – 17 września 1968 r.
Adam Żebrowski3 czerwca 1961 r. – 20 stycznia 1965 r.
Edward Drożniak28 grudnia 1956 r. – 3 czerwca 1961 r.
Witold Trąmpczyński27 września 1950 r. – 18 grudnia 1956 r.
Edward Drożniak1 lutego 1945 r. – 17 marca 1949 r.

Rada Polityki Pieniężnej

RPP IV kadencji

Zadaniem Rady Polityki Pieniężnej (RPP) jest coroczne ustalanie założeń i realizacja polityki pieniężnej państwa. Rada ustala wysokość podstawowych stóp procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Zatwierdza plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z działalności NBP.

Zarząd NBP

Zarząd kieruje działalnością NBP. W jego skład wchodzi prezes oraz 6–8 członków, w tym 2 wiceprezesów. Członków powołuje i odwołuje prezydent na wniosek prezesa NBP. Do kompetencji zarządu należą:

  • okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu dewizowego
  • nadzorowanie operacji otwartego rynku
  • ocena funkcjonowania systemu bankowego
  • przygotowanie i rozpatrywanie projektów uchwał i innych materiałów kierowanych do Rady.

Obecny skład Zarządu NBP[8]

Nadzór bankowy

Od 1 stycznia 2008 funkcje nadzorcze nad polskim sektorem bankowym sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego, w której skład wchodzi przedstawiciel NBP.

Komitet Inwestycyjny Rezerw Dewizowych

Szczególną rolę przypisano wewnętrznemu organowi banku – Komitetowi Inwestycyjnemu Rezerw Dewizowych.

Działalność

Funkcje podstawowe

Narodowy Bank Polski, jak większość banków centralnych w gospodarkach rynkowych, pełni trzy podstawowe funkcje:

Bank emisyjny – NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Narodowy Bank Polski określa wielkość ich emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za którego płynność odpowiada. Ponadto organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.

Bank banków – NBP pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora bankowego.

NBP działa na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego oraz kształtowania warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego. W ramach tych działań NBP analizuje i ocenia zagrożenia dla stabilności systemu finansowego, monitoruje jego rozwój oraz współpracuje z innymi instytucjami państwowymi tworzącymi wspólnie tzw. sieć bezpieczeństwa finansowego. Prezes NBP jest jednym z czterech (obok Ministra Finansów, Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego i Prezesa Zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego) członków Komitetu Stabilności Finansowej.

Centralny bank państwa – NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.

NBP zarządza także polskimi rezerwami złota. W 2019 r. Zarząd NBP podjął decyzję o zwiększeniu zasobu złota o 100 ton (do 228,6 ton) i przeniesieniu 100 ton tego kruszcu z Banku Anglii do skarbców NBP na terytorium Polski[10].

Pozostała działalność

  • Działalność statystyczna – w ramach działalności statystycznej zbierane, przetwarzane i publikowane są m.in. dane dotyczące: bilansu płatniczego i międzynarodowej pozycji inwestycyjnej, statystyka pieniężna i bankowa, oczekiwania inflacyjne osób prywatnych, inflacja bazowa.
  • Analizy i badania ekonomiczne – NBP prowadzi i wspiera działalność analityczną i badawczą w zakresie szeroko rozumianej ekonomii i finansów. Wyniki tej działalności publikowane są m.in. w następujących opracowaniach:
    • Raport o inflacji – kwartalna ocena sytuacji gospodarczej przez Radę Polityki Pieniężnej,
    • Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem stanu koniunktury – raport kwartalny opracowywany na podstawie wyników badań ankietowych przedsiębiorstw,
    • Sytuacja na rynku kredytowym – wyniki kwartalnej ankiety do przewodniczących komitetów kredytowych,
    • Raport o stabilności systemu finansowego – publikacja roczna,
    • Bank i Kredyt – recenzowane pismo naukowe o ekonomii i finansach, ukazujące się w cyklu dwumiesięcznym,
    • Materiały i Studia – nieperiodyczne zeszyty prezentujące badania i opracowania naukowe (tzw. working papers)
  • Edukacja ekonomiczna – w ramach Programu Edukacji Ekonomicznej podejmowane są działania służące upowszechnieniu tematyki ekonomicznej, zrozumieniu zasad funkcjonowania gospodarki rynkowej, promocji przedsiębiorczości. Celem działań jest przybliżenie społeczeństwu nie tylko zasad funkcjonowania i roli NBP, ale także popularyzacja wiedzy o szeroko rozumianej ekonomii i finansach. Dotarcie do powszechnego odbiorcy następuje poprzez media, szkolenia, publikacje, konkursy, stypendia, Portal Edukacji Ekonomicznej NBPortal oraz serwisy ObserwatorFinansowy.pl i FinancialObserver.eu. W siedzibie NBP mieści się placówka ekspozycyjno-edukacyjna Centrum Pieniądza NBP im. Sławomira S. Skrzypka.
  • Dofinansowania – jednym z wielu zadań NBP jest kreowanie i realizacja inicjatyw edukacyjnych z zakresu ekonomii i historii pieniądza. W tym celu bank centralny podejmuje działania własne oraz wspiera użyteczne społecznie przedsięwzięcia z zakresu edukacji ekonomicznej.
  • Podpis elektroniczny – bank prowadzi Narodowe Centrum Certyfikacji, pełniące funkcję głównego urzędu certyfikacji w ramach infrastruktury bezpiecznego podpisu elektronicznego w Polsce.

Zgodnie z art. 70 ustawy o Narodowym Banku Polskim, Prezes NBP w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedstawia Sejmowi roczne sprawozdanie z działalności Banku. Sprawozdanie jest publikowane w postaci druku sejmowego.

Niezależność NBP

Narodowy Bank Polski jako bank centralny powinien być niezależny od wpływów politycznych. Stanowisko to podziela również Trybunał Konstytucyjny, stwierdzając w wyroku z 28 czerwca 2000 r. wydanym w pełnym składzie (sygn. akt K 25/99, OTK ZU 2000, nr 5, poz. 141):

specyficzna pozycja ustrojowa NBP jako centralnego banku państwa polega z jednej strony na niezależności wobec organów państwowych, z drugiej zaś na „apolityczności” tego banku.

W odróżnieniu od swojego poprzednika, Banku Polskiego S.A., oraz niektórych innych banków centralnych jak Fed, NBP nie znajduje się w żadnym stopniu w prywatnych rękach ani nie ma prywatnych udziałowców.

Nagrody i wyróżnienia

Narodowy Bank Polski został wielokrotnie wyróżniony za swoją działalność. Otrzymał m.in.:

  • 2011 r. – nagroda przyznana podczas targów numizmatycznych w Berlinie „World Money Fair” za srebrną monetę NBP o nominale 10 zł, poświęconą Polskiemu Państwu Podziemnemu[11].
  • 2012 r. – I miejsce na międzynarodowym konkursie Coin of the Year (COTY) oraz tytuł najbardziej interesującej monety roku 2011 dla monety NBP „Europa bez barier”[12].
  • 2016 r. – tytuł najbardziej interesującej monety świata w prestiżowym konkursie numizmatycznym Coin of the Year 2016 dla monety wyemitowanej przez NBP, upamiętniającej 100. rocznicę urodzin Jana Karskiego[13].
  • 2017 r. – wyróżnienie na Currency Conference za banknot kolekcjonerski „1050-lecie Chrztu Polski” wyemitowany przez NBP[14].
  • 2020 r. – nagroda główna Dziennika Gazety Prawnej za wspieranie przedsiębiorców w czasie pandemii[15].

Przypisy

  1. Narodowy Bank Polski – Internetowy Serwis Informacyjny. www.nbp.pl. [dostęp 2020-06-15].
  2. Geneza współczesnego sektora bankowego w Polsce (.doc) (Kopia archiwalna z archive.org). finanse.ae.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-13)]., prof. Tomasz Zieliński, Akademia Ekonomiczna w Katowicach [dostęp 2017-01-29].
  3. Małgorzata Rutkiewicz-Hanczewska, Określenia dni tygodnia w nazwach miejscowych Polski: historia, pochodzenie, zmiany, „Język Polski”, 99 (4), 2020, s. 16–29, DOI10.31286/jp.99.4.2, ISSN 0021-6941 [dostęp 2020-06-15].
  4. System bankowy w Polsce w latach dziewięćdziesiątych, NBP, grudzień 2001 [dostęp 2017-01-29].
  5. Art. 227 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483).
  6. Piotr Stanisławiszyn, POWOŁANIE I ODWOŁANIE PREZESA NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO W KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ I USTAWIE O NARODOWYM BANKU POLSKIM, „Ekonomia i Prawo”, 7 (1), 2011, DOI10.12775/eip.2011.009, ISSN 1898-2255 [dostęp 2020-06-15].
  7. Druk nr 1246. Sprawozdanie z działalności Narodowego Banku Polskiego w 2020 roku. sejm.gov.pl, 28 maja 2021. s. 97. [dostęp 2021-08-09].
  8. Narodowy Bank Polski – Zarząd Narodowego Banku Polskiego. www.nbp.pl. [dostęp 2020-06-20].
  9. Prezydent wręczył akty powołania członkom zarządu NBP, prezydent.pl [dostęp 2021-01-04] (pol.).
  10. Sprawozdanie z działalności Narodowego Banku Polskiego w 2019 roku. Druk nr 394. sejm.gov.pl, 28 maja 2020. s. 8. [dostęp 2020-08-30].
  11. Najbardziej inspirująca moneta na świecie. Portal Taxfin, 2011-02-08. [dostęp 2020-10-13].
  12. Polska moneta wygrała prestiżowy konkurs, Onet.pl, 7 grudnia 2012 [dostęp 2020-10-13] [zarchiwizowane z adresu 2015-06-04].
  13. Polska moneta zachwyciła świat. Co upamiętnia?. www.tvp.info. [dostęp 2020-10-13].
  14. Sukces NBP i PWPW. Polski banknot z prestiżową nagrodą. Biznes Wprost, 2017-05-16. [dostęp 2020-10-13].
  15. NBP nagrodzony za wspieranie przedsiębiorców. wgospodarce.pl. [dostęp 2020-10-13].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Herb Polski.svg
Uproszczony obraz godła Polski; oficjalne godło: Coat of arms of Poland-official.png
Bdg ulJagiellonska 4 10-2013.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Oddział Narodowego Banku Polskiego w Bydgoszczy, Jagiellońska 8 (1863-1864)
Bank of Danzig former building.JPG
Gdańsk NBP (National Bank of Poland). Modified reconstruction of: Reichsbankhauptstelle Danzig (before 1924), then Bank of Danzig (1924-1939), then Reichsbank again (WW2, 1939-1945), partial destruction in March 1945.
NarodowyBankPolski-GmachKrakowski-POL, Kraków.JPG
Autor: Mach240390, Licencja: CC BY 3.0
Gmach Narodowego Banku Polskiego w Krakowie, przy ulicy Basztowej 20. Po remoncie, 2018.
Narodowy Bank Polski widok od placu Powstańców Warszawy 2020.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kompleks budynków Narodowego Banku Polskiego w Warszawie, widok od strony placu Powstańców Warszawy
Prof. Adam Glapinski Nov 2015 (cropped).jpg
Autor: Piotr Malecki, Narodowy Bank Polski (National Bank of Poland)
Praca pochodna: TharonXX, Licencja: CC BY-SA 2.0
WARSZAWA, 3/11/2015:

prof. Adam Glapinski, czlonek Rady Polityki Pienieznej.

Fot: Piotr Malecki dla NBP
Tablica informacyjna Geneza NBP.JPG
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Tablica informacyjna przy wejściu do gmachu głównego NBP w Warszawie
Hanna Gronkiewicz-Waltz (2014).JPG
Autor: Platforma Obywatelska RP from Polska, Licencja: CC BY-SA 2.0
Hanna Gronkiewicz-Waltz, prezydent Warszawy.
Fot. Ewelina Lach.
NBP Lodz.jpg
Autor: HuBar, Licencja: CC BY-SA 2.5
Bank Państwa (obecnie NBP), przy al. Kościuszki 14 w Łodzi
RPP-IV-2016 AB.jpg
Autor: Andrzej Barabasz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Monetary Policy Council of Narodowy Bank Polski.
Slawomir Skrzypek - World Economic Forum Turkey 2008.jpg
Autor: World Economic Forum from Cologny, Switzerland, Licencja: CC BY-SA 2.0

ISTANBUL/TURKEY, 31OCT08 - Slawomir Skrzypek, Governor of the National Bank of Poland (NBP) at the World Economic Forum on Europe and Central Asia in Istanbul, 30 October - 1 November 2008.

Copyright World Economic Forum (www.weforum.org)/Photo by Serkan Eldeleklioglu-Bora Omerogullari-Ozan Atasoy
Narodowy Bank Polski logo and wordmark (2021) v2.svg
Logo Narodowego Banku Polskiego od 2021
Leszek Balcerowicz 2010.jpg
Autor: Ja Fryta from Strzegom, Licencja: CC BY-SA 2.0
Leszek Balcerowicz
Marek Belka NBP.jpg
Autor: NBP (Publication under CC License with the consent of NBP), Licencja: CC BY-SA 2.0
Marek Belka – polski ekonomista, profesor, polityk, wykładowca akademicki, urzędnik w międzynarodowych instytucjach finansowych. Dwukrotnie wicepremier i minister finansów, od 2 maja 2004 do 31 października 2005 premier RP, od 11 czerwca 2010 prezes Narodowego Banku Polskiego.
Bank NBP widok od Kazimierza Wielkiego fot B.Maliszewska.jpg
Autor: Barbara Maliszewska, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
d. biurowiec, ob. Budynek banku NBP Ofiar Oświęcimskich 41/43, Miasto Wrocław - Stare Miasto