Niagara (wodospad)
_3_(19500738044).jpg) Wodospad Niagara | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Rzeka zasilająca | |
Położenie na mapie stanu Nowy Jork  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych  | |
 43°05′00,2″N 79°04′14,2″W/43,083389 -79,070611 | |
Niagara (ang. Niagara Falls, wym. [naɪˈægrə]; fr. Chutes Niagara) – wodospad na rzece Niagara, na granicy Kanady, prowincja Ontario i USA, stan Nowy Jork.
Rzeka Niagara o dł. 55 km, wypływająca z jeziora Erie i płynąca do jeziora Ontario, musi pokonać prawie 100-metrową różnicę poziomów. U ujścia rzeka rozwidla się i spada dwiema około 50-metrowymi kaskadami.
Jedna część „amerykańska” leży na terytorium USA w stanie Nowy Jork. Jej kaskady to: American Falls (Wodospad Amerykański) i Bridal Veil Falls (Wodospad Ślubny Welon); 21–30 m wysokości z powodu gigantycznych głazów u jego podstawy oraz 320 m szerokości. Rozdzielone są małą wyspą Luna Island (Księżycowa Wyspa). Druga część „kanadyjska” w prowincji Ontario, to Horseshoe Falls (Wodospad Podkowa); 53 m wysokości i 790 m szerokości. Oddzielona jest od dwóch mniejszych, amerykańskich kaskad wyspą Goat Island (Kozią Wyspą) połączoną z lądem dwoma mostami. Odległość między amerykańskim a kanadyjskim wodospadem wynosi 1039 m. Otwarta granica między USA i Kanadą ustalona w 1819 biegnie środkiem tej drugiej, szerszej części rzeki Niagara i kaskady Podkowa. Wodospad Niagara otoczony jest przez zabudowę dwóch miast o tej samej nazwie: kanadyjskiego Niagara Falls, Ontario i amerykańskiego Niagara Falls, Nowy Jork.
Blisko połowa wody z wodospadu jest odprowadzana i zasila dwie elektrownie wodne, po stronie kanadyjskiej, jak i amerykańskiej. W zależności od tego, jaka ilość jest odprowadzana, poziom wody na rzece zmienia się o kilka metrów w ciągu dnia.
Historia
Wodospad jest stosunkowo młody w skali geologicznej. Rzeka Niagara powstała około 12 tys. lat temu, po ustąpieniu ostatniego zlodowacenia. Wodospad pierwotnie znajdował się w okolicach dzisiejszego Queenston. Tam właśnie woda spadała ze Skarpy Niagary, czyli geologicznej „skarpy”, która ciągnie się aż do Jeziora Górnego na zachodzie i daleko wzdłuż południowych brzegów jeziora Ontario na wschodzie. Od czasu powstania na skutek erozji skał wodospad cofnął się około 7 mil w górę rzeki, w stosunku do pierwotnego położenia. Ślad wodospadu to długi kanion (tzw. Niagara Gorge) ciągnący się na północ od wodospadu.
Próg wodospadu zbudowany jest z ułożonych warstwowo skał o zróżnicowanej odporności: dolomitów, wapieni i piaskowców, porozdzielanych grubymi warstwami łupków. U podnóży wodospadu tworzą się potężne kotły eworsyjne: ich intensywne pogłębianie obniżyło dno rzeki tak, że jej głębokość u stóp progu wynosi obecnie około 60 m. Ciągłe podmywanie podstawy wodospadu, szczególnie szybko postępujące w warstwach mniej odpornych łupków, powoduje obrywanie się pozostałych, wywieszonych fragmentów ściany, w rezultacie prowadzi to do szybkiego cofania się progu, które wynosi średnio ok. 0,8 m na rok[1].
Obecnie erozja skał została w znacznej mierze spowolniona dzięki serii prac inżynieryjnych wykonanych w ciągu ostatniego stulecia. Najbardziej dramatyczna z nich miała miejsce w 1969 r., kiedy kaskada amerykańska została „wyłączona” na kilka miesięcy przez tymczasową zaporę wybudowaną w górze rzeki. W tym samym czasie uprzątnięto wielkie głazy zalegające na dnie, co umożliwiło rejsy statków pod sam wodospad. Zarówno wówczas, jak i w 1848 r. wody wodospadu zamarzły w czasie zimy. W styczniu 2018 roku z powodu bardzo niskich temperatur w Stanach Zjednoczonych, wodospad ponownie zamarzł[2].
Wodospad jako atrakcja turystyczna
Kanadyjska strona wodospadu jest dużo bardziej atrakcyjna dla turystów, gdyż ma się z niej widok prosto na spadającą wodę kaskady amerykańskiej oraz dobry widok na kaskadę kanadyjską, choć ta jest z reguły częściowo zasłonięta obłokami kropelek, nieustannie tworzonych przez spadające masy wody. Z tego powodu większość infrastruktury turystycznej jest po stronie kanadyjskiej. Nie ma specjalnych ulg dla turystów zagranicznych na przejściu granicznym niedaleko wodospadu. Nawet krótki wypad na kilka minut, by zobaczyć wodospad z drugiej strony rzeki, wymaga pełnej wizy wjazdowej do danego kraju. W przypadku turystów z polskim paszportem przebywających legalnie w USA nie stanowi to już problemu, gdyż w Kanadzie wiza turystyczna nie jest wymagana. Jest możliwość pozostawienia samochodu po amerykańskiej stronie wodospadu i przejścia przez most piechotą, co wydaje się najlepszą opcją, gdyż nie trzeba czekać w kolejce samochodów, a jedyną opłatą jest myto w wysokości 0,50 USD, pobierane w automacie, by wydostać się z Kanady. Cały spacer z dojściem do przeciwnego brzegu wodospadu kanadyjskiego zajmuje do dwóch godzin.
Wokół wodospadu jest wiele atrakcji dla turystów oprócz samego widoku na wodospad. Najciekawsza z nich to rejs małym stateczkiem, który podpływa prawie pod same kaskady. Warto także zwiedzić „Jaskinię Wiatrów”. Wejście do jaskini znajduje się na wyspie Goat Island rozdzielającej główne kaskady. Schodzi się wewnątrz skały na taras położony około 20 metrów nad poziomem rzeki. Spienione masy wody spływające z amerykańskiej części spadają kilka metrów od tarasu. Do atrakcji trzeba też dołączyć kasyno, wybudowane po kanadyjskiej stronie w latach 90.
Nocą wodospady są podświetlone. Szczególnie interesująco wyglądają zimą, kiedy zamarzająca woda tworzy dużych rozmiarów sople.
W okolicy wodospadu jest szereg innych miejsc wartych odwiedzenia, między innymi:
- miasteczko Niagara-on-the-Lake – pierwsza stolica Ontario, w centrum miasteczka polski cmentarz wojskowy,
- zabytkowy Fort Niagara, najstarsze budowle zbudowane przez Francuzów w 1726.
- Kanał Wellandzki, biegnący równolegle do rzeki Niagara kilkanaście kilometrów na zachód, pozwalający statkom dalekomorskim ominąć wodospad.
Jazda autostradą z Toronto do Niagara Falls zajmuje około półtorej godziny (odległość 125 km).
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Mazurek Tadeusz: Kotły eworsyjne, [w:] „Poznaj Świat” R. XXII, nr 11 (264), listopad 1974, s. 30–33.
- ↑ Stany Zjednoczone jak kraina lodu. Nawet Niagara zamarzła, „wiadomosci.dziennik.pl” [dostęp 2018-01-08].
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of New York, USA
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Relief location map of the USA (without Hawaii and Alaska).
EquiDistantConicProjection : Central parallel :
* N: 37.0° N
Central meridian :
* E: 96.0° W
Standard parallels:
* 1: 32.0° N * 2: 42.0° N
Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
Formulas for x and y:
x = 50.0 + 124.03149777329222 * ((1.9694462586094064-({{{2}}}* pi / 180))
* sin(0.6010514667026994 * ({{{3}}} + 96) * pi / 180))
y = 50.0 + 1.6155950752393982 * 124.03149777329222 * 0.02613325650382181
- 1.6155950752393982 * 124.03149777329222 *
(1.3236744353715044 - (1.9694462586094064-({{{2}}}* pi / 180))
* cos(0.6010514667026994 * ({{{3}}} + 96) * pi / 180))
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
.svg)
Flag of Canada introduced in 1965, using Pantone colors. This design replaced the Canadian Red Ensign design.
Shiny LightSteelBlue button/marker widget. Used to mark the location of something such as a tourist attraction.
Autor: Quistnix, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Niagara Falls - Horseshoe Falls, Canada.
Autor: Quistnix, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Niagara Falls - American Falls and Bridal Veil Falls
Autor: Dzoana08, Licencja: CC BY-SA 4.0
Widok na wodospad Niagara z tarasu widokowego na dole
Autor: James St. John, Licencja: CC BY 2.0
American Falls & Bridal Veil Falls were formed by water of the Niagara River cascading over an escarpment of Silurian-aged Lockport Group dolostones. This erosion-resistant stratigraphic interval forms an escarpment throughout much of eastern North American (America & Canada), from the Niagara area to Wisconsin. Dolostone is a crystalline-textured chemical sedimentary rock composed of dolomite (CaMg(CO3)2 - calcium magnesium carbonate). Most dolostones form by the diagenetic chemical addition of Mg to pre-existing limestones.
Część wodospadu Niagara po stronie amerykańskiej z uchwyconą tęcza.