Nieświadomość zbiorowa

Nieświadomość zbiorowa – strukturalna część ludzkiej psychiki, której istnienia dowodził Carl Gustav Jung. Ma ona zawierać podstawowe wzorce reagowania (instynkty) oraz myślenia, przeżywania i zachowania człowieka (archetypy). Można ją przyrównać do morza, po którym płynie statek świadomego „ja” (ego)[1]. Nieświadomość zbiorowa jest fundamentem dla chaotycznej nieświadomości indywidualnej pojedynczego człowieka[2].

Pochodzenie

Nieświadomość zbiorowa została ukształtowana w toku ewolucji człowieka pod wpływem powtarzających się przez wiele pokoleń doświadczeń. Odziedziczona po przodkach jako nieświadomość instynktowa i archetypowa wyraża się w mitach, sztuce, ceremoniale religijnym, obyczajach, marzeniach sennych, a także w doświadczeniach granicznych (przeżyciach mistycznych, paranormalnych czy stanach chorobowych wywołanych stymulacją nieświadomości). Dlatego Jung objaśnia nieświadomość zbiorową jako odpowiednik mitycznej krainy zmarłych, krainy przodków[3], a świadomy proces rozpoznawania jej głębszych pokładów przyrównuje do mitycznych podróży do krainy cieni.

Ewolucja

Nieświadomość zbiorowa to archaiczna część psychiki[4]. Według Junga nieświadomość zbiorowa podlega podobnej ewolucji w kolejnych epokach istnienia kultury, jak fazy rozwoju jednostki.

Badania Junga

Potwierdzeniem istnienia nieświadomości zbiorowej, dla Junga były jego sny z lat 1913 i 1914 przedstawiające powodzie i zlodowacenia w Europie, poprzedzające wybuch pierwszej wojny światowej. Zinterpretował wtedy tę nieświadomość jako źródło snów proroczych[5]. Dowodami na jej istnienie miały być również jego stany schizofreniczne i depresyjne do 1918, równoczesne (konwergencja) z masowym szaleństwem i powszechnym obłędem – jak określał wojnę[6]. Jung wskazywał na kundalinijogę, tantrę, lamaizm i jogę taoistyczną jako na ważne źródła dostarczające mu materiałów porównawczych dla interpretacji tej nieświadomości[7].

Badania Campbella

Argumentem za istnieniem nieświadomości zbiorowej są badania Josepha Campbella, wybitnego mitografa i antropologa XX wieku. Potwierdził on wspólne cechy mitów i przypowieści w różnych, niezwiązanych ze sobą, kulturach świata. Sceptycy twierdzą, że wspólne cechy mitów mogły wynikać z podobnych problemów, z którymi borykali się pierwotni ludzie w różnych kulturach. Nie znaleziono do tej pory żadnych dowodów neurologicznych na istnienie nieświadomości zbiorowej, ani nie udało się zaprojektować eksperymentu psychologicznego, który by weryfikował jej istnienie.

Odpowiedniki dalekowschodnie

Odpowiednikom nieświadomości przypisuje się na Wschodzie wszystkie cechy, które dla Zachodu są atrybutami Boga[8]:

  • W odniesieniu do filozofii buddyzmu tybetańskiego za odpowiednik europejskiej nieświadomości zbiorowej C.G. Jung uznaje termin tłumaczony jako ("Jedyny-) "Umysł"[9],

charakteryzowany jako wieczny, nieznany, niewidzialny, niedocieczony[10].

  • W odniesieniu do filozofii indyjskiej za odpowiednik europejskiej nieświadomości zbiorowej C.G. Jung uznaje hinduistyczny termin buddhi (umysł oświecony)[11].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Doktryna. W: Frank McLynn: Carl Gustav Jung. R.Bartołot (tł.). Wyd. 1. Poznań: Zysk i S-ka, 2000, s. 279. ISBN 83-7150-664-3.
  2. ↑ O psychologii wschodniej medytacji. W: Carl Gustav Jung: Podróż na Wschód. Leszek Kolankiewicz (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Pusty Obłok, 1989, s. 165. ISBN 83-85041-09-5.
  3. ↑ Leszek Kolankiewicz: Wstęp. Carl Gustaw Jung – wędrowiec Wschodu. W: Carl Gustav Jung: Podróż na Wschód. Leszek Kolankiewicz (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Pusty Obłok, 1989, s. 11. ISBN 83-85041-09-5.
  4. ↑ Edyta Procner, Maria Sokolik: Urojenia i halucynacje o treści religijnej w schizofrenii w ujęciu psychoanalizy i psychologii analitycznej. W: Doświadczenie religijne. Tadeusz Doktór (opr.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Księży Werbistów VERBINUM, 2007, s. 92, seria: Dialog międzyreligijny. Tom 8. ISBN 978-83-7192-338-8.
  5. ↑ Zejście do świata podziemnego. W: Frank McLynn: Carl Gustav Jung. R.Bartołot (tł.). Wyd. 1. Poznań: Zysk i S-ka, 2000, s. 212. ISBN 83-7150-664-3.
  6. ↑ Zejście do świata podziemnego. W: Frank McLynn: Carl Gustav Jung. R.Bartołot (tł.). Wyd. 1. Poznań: Zysk i S-ka, 2000, s. 224. ISBN 83-7150-664-3.
  7. ↑ Wprowadzenie: Junga podróż na Wschód. W: Carl Gustav Jung: Psychologia kundalini-jogi. Robert Reszke (prz.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo KR, 2003, s. 38, seria: Carl Gustav Jung Seminaria. ISBN 978-83-89158-19-2.
  8. ↑ Komentarz psychologiczny do "Tybetańskiej księgi wielkiego wyzwolenia"/ Komentarze do tekstu / Dharma w tobie. W: Carl Gustav Jung: Podróż na Wschód. Leszek Kolankiewicz (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Pusty Obłok, 1989, s. 146-147. ISBN 83-85041-09-5. Cytat: nieświadomości przypisuje się te wszystkie cechy.
  9. ↑ Komentarz psychologiczny do "Tybetańskiej księgi wielkiego wyzwolenia"/ Komentarze do tekstu /Imiona nadawane Umysłowi. W: Carl Gustav Jung: Podróż na Wschód. Leszek Kolankiewicz (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Pusty Obłok, 1989, s. 143. ISBN 83-85041-09-5.
  10. ↑ Komentarz psychologiczny do "Tybetańskiej księgi wielkiego wyzwolenia"/ Komentarze do tekstu /Powitanie Jedynego Umysłu. W: Carl Gustav Jung: Podróż na Wschód. Leszek Kolankiewicz (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Pusty Obłok, 1989, s. 128. ISBN 83-85041-09-5. Cytat: jako wieczny, nieznany, niewidzialny, niedocieczony..
  11. ↑ Komentarz psychologiczny do "Tybetańskiej księgi wielkiego wyzwolenia"/ Różnica między wschodnim i zachodnim sposobem myślenia. W: Carl Gustav Jung: Podróż na Wschód. Leszek Kolankiewicz (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Pusty Obłok, 1989, s. 128. ISBN 83-85041-09-5.