Nowa Francja

Nowa Francja
Nouvelle-France
1534–1763
Flaga
FlagaGodło
Położenie Nowej Francji
Język urzędowy

francuski

Stolica

Québec

Ostatni Król

Ludwik XV

Zależne od

Królestwa Francji

w jego imieniu

gubernator Samuel de Champlain
(1627-1635)
Pierre de Rigaud
(1755–1760)

Religia dominująca

katolicka

Mapa Nowej Francji

Nowa Francja (fr. Nouvelle-France) – francuska kolonia w Ameryce Północnej, zwana też Kanadą. Kolonia została założona przez Samuela de Champlaina, który został jej pierwszym gubernatorem generalnym.

Historia

Choć początkowo Nowa Francja opierała się na typowych dla kolonizacji angielskiej kompaniach handlowych opartych na zasadach merkantylizmu, to wkrótce kolonia weszła pod jurysdykcję króla Francji. Od tego momentu ustrój polityczny Nowej Francji był kopią feudalnej Francji w miniaturze. Na czele kolonii stał gubernator generalny posiadający uprawnienia wicekrólewskie. Choć teoretycznie gubernator posiadał wielką władzę, w praktyce była ona ograniczona przez występowanie dwóch innych potężnych urzędów – intendenta Kompanii Kanady i biskupa Quebecu. Kompetencje tych trzech urzędów pokrywały się częściowo, prowadząc do licznych sporów. Ziemia podzielona była na senioraty, nad którymi feudalny nadzór sprawowali seniorowie. Zobowiązani byli do utworzenia infrastruktury w obrębie swojej jurysdykcji (np. budowy młyna). Podlegali im także koloniści zamieszkujący poszczególne senioraty. Ten sztuczny i nieodpowiadający specyficznym potrzebom system odpowiedzialny był za powolny rozwój kolonii.

Mimo że teoretycznie Nowa Francja obejmowała teren od ujścia Rzeki Św. Wawrzyńca do obszaru Wielkich Jezior, to w praktyce była ograniczona do pasa lądu rozciągającego się pomiędzy miejscami położenia miast – garnizonów”: Québecu, Montrealu oraz Trois Rivières. Znacznie dalej docierały wpływy jezuitów, którzy prowadzili intensywną akcję misjonarską wśród plemion Indian kanadyjskich.

Francuskie terytoria (na niebiesko) w Ameryce Północnej w 1702

Niemniej jednak, francuska Kanada rozwijała się, a dla wielu wolność za oceanem była atrakcyjna. Według spisu z roku 1665, w Nowej Francji istniało 538 gospodarstw domowych obejmujących 3215 ludzi. Po trzydziestu latach liczba ta zwielokrotniła się, tym bardziej że trwał stały napływ kolonistów dobrowolnych, żołnierzy wybierających pozostanie w Kanadzie oraz zesłańców. W 1723 skierowano tu pierwszą partię 130 zesłańców, głównie drobnych kryminalistów. W 1688 populacja osiągnęła 10 803 mieszkańców, a w 1698 już 13 803. W chwili likwidacji Nowa Francja liczyła ponad 50 000-60 000 mieszkańców.

Począwszy od 1730 zaczęły powstawać nowe senioraty, poszerzając granice kolonii. W latach 17311755 powstał szereg senioratów nad górnym, środkowym i dolnym biegiem Rzeki Św. Wawrzyńca, w okolicy dzisiejszej Ottawy oraz nad rzekami Richelieu oraz Chambly. Po roku 1660 (?) rozpoczęła się kolonizacja terenów południowego Ontario nad jeziorami Ontario i Erie. Powstały wtedy forty strzegące tego ważnego szlaku komunikacyjnego, np. w dzisiejszym Kingston, Fort Frontenac, Fort Niagara czy Fort Pontchartrain (dzisiejsze Detroit).

Na wschód od tych obszarów znajdowała się inna kolonia francuska, Akadia, zaś na południe, w dolinie rzek Ohio i Missisipi rozciągała się Luizjana.

Podstawą ekonomiczną kolonii było leśnictwo i handel. Od początków XIX w. zaczął się także rozwijać przemysł – głównie szkutniczy, włókienniczy i przeróbki drewna, a także górnictwo. Jednakże najistotniejszym źródłem olbrzymich dochodów było łowiectwo i cały przemysł futrzarski. Mimo stałego oporu Indian, Francuzom udało się stworzyć siatkę szlaków komunikacyjnych oraz drobnych faktorii łowieckich na olbrzymim obszarze sięgającym Gór Skalistych. Kolonia nigdy jednak nie zdołała wykształcić efektywnego rolnictwa i była zależna od dostaw żywnościowych z Europy.

Nowa Francja przestała istnieć w 1763 w wyniku pokoju paryskiego kończącego wojnę siedmioletnią.

Gubernatorzy Nowej Francji

Nowa Francja około 1750

Gubernator Nowej Francji – spełniający role wicekróla. Do jego kompetencji należały wszelkie sprawy polityczne, w tym i dowództwo siły zbrojnej oraz zewnętrzna reprezentacja kolonii.

NazwiskoOkres sprawowania władzySuweren
Samuel de Champlain16271635Ludwik XIII
Charles de Montmagny16351648Ludwik XIV
Louis d’Ailleboust de Coulonge16481651
Jean de Lauzon16511657
Pierre de Voyer d’Argenson16581661
Pierre du Bois d’Avaugour16611663
Augustin de Saffray d’Mesy16631665
Daniel de Rémy16651672
Louis de Buade de Frontenac16721682
Joseph-Antoine Lefebvre de La Barre16821685
Jacques-Rene de Brisay16851689
Louis de Buade de Frontenac16891698
Louis-Hector de Callière16981703
Philippe de Vaudreuil17031725Ludwik XV
Charles de la Boische17261747
Rolland-Michel Barrin17471749
Jacques-Pierre de Taffanel17491752
Ange Duquesne-Menneville17521755
Pierre-François de Rigaud17551760

Intendenci Nowej Francji

Mapa Ameryki w 1681

Intendent – spełniający funkcje administracyjne, w tym i fiskalne. Intendent zajmował się także organizacją handlu.

NazwiskoOkres sprawowania władzy
Jean Talon16651668
Claude de Bouteroue16681670
Jean Talon16701672
Jacques Duchesneau16821686
Jean Bochard de Champigny16861702
Francois de Beauharnois17021705
Jacques Raudont
Antoine Raudot
17051711
Nichel Begon17121726
Claude Thomas Dupuy17261728
Gilles Hocquart17311748
Francois Bigot17481760

Biskupi Nowej Francji

Biskup Nowej Francji – choć teoretycznie nie posiadał władzy, spełniał bardzo szerokie funkcje. Jako że szkolnictwo i opieka zdrowotna podlegała Kościołowi, miał olbrzymi wpływ na administrację kraju. Także sprawy cywilne (np. śluby) i ewidencyjne podlegały Kościołowi. Biskup ściśle współpracował z zakonem jezuitów, którego bardzo rozgałęziona sieć misji oraz duże wpływy wśród Indian dawały biskupowi wielkie znaczenie w administracji, szczególnie na rubieżach kolonii.

NazwiskoOkres sprawowania władzy
François de Montmorency Laval16741688
Jean Baptiste de La Croix16881727
Louis François Duplessis de Mornay17271733
Pierre Hermann Dosquet17331739
François Louis Pourroy de Lauberiviere17391740
Henri-Marie Dubreuil de Pontbriand17411760

Zobacz też

Media użyte na tej stronie

Royal Standard of King Louis XIV.svg
Autor: Sodacan, Licencja: CC BY-SA 3.0
Royal Standard of King Louis XIV
QueenAnnesWarBefore.svg
Autor: User:Magicpiano, Licencja: CC BY-SA 4.0
A map depicting the state of European occupation of North America at the start of Queen Anne's War, as the North American theater of the War of the Spanish Succession is known.

Areas that are solid color are intended to represent approximate areas of occupation, with the exception of New Spain (most of which was not involved in this conflict) and areas with competing claims that were the source of conflict in the war. It does not depict all claimed lands, which were generally much larger, and were also the subject of competing claims which were not actively contested in the war. Areas with conflicting claims are depicted with color gradation, and may or may not be occupied by either side.

Many of the European land claims (those shown as well as those omitted) also intersect lands claimed by Native Americans, which are also not shown.
Claude Bernou Carte de lAmerique septentrionale.jpg
Map of the northern part and parts of the southern parts of the America, from the mouth of the Saint Laurent River to the Island of Cayenne,with the new discoveries of the Mississipi (or Colbert) River. This map shows the results of the expeditions of Father Marquette and L. Jolliet (1673) and the Cavelier de la Salle expedition in the Mississipi valley. The map shows three forts built between 1679 and 1680: Conty fort (near Niagara Falls), Miamis Fort (south of Michigan lake), and Crèvecœur fort (Left bank of the Illinois River). Mississippi river course is only shown upstream of Ohio confluence.
Pavillon royal de France.svg
A white flag sown with fleurs de lis, which served as the flag of the royal family of France according to the royal decree of Charles X of the du 11th of june 1828. Some consider it as the flag of the kingdom of France from 1815-1830, but that claim is contested.
Nouvelle-France map-fr.svg
Autor: Pinpin, Licencja: CC BY-SA 3.0
Map of the New-France about 1754-1755 - French Version