Ośmiał

Ośmiał
Ilustracja
Morfologia (ośmiał mniejszy)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

ogórecznikowce

Rodzina

ogórecznikowate

Rodzaj

ośmiał

Nazwa systematyczna
Cerinthe L.
Sp. Pl. 136. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Cerinthe major L.[3]

Synonimy

Ceranthe (Rchb.) Opiz[4]

Ośmiał większy

Ośmiał (Cerinthe) – rodzaj roślin należący do rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae). Obejmuje około 10 gatunków[5][6]. Występują one w Europie (4 gatunki) i basenie Morza Śródziemnego[5][6] po Kaukaz, Iran i Kazachstan na wschodzie[4]. W Polsce występują w naturze dwa gatunki: ośmiał mniejszy C. minor i alpejski C. glabra. Pierwszy uznany jest za gatunek rodzimy, a drugi występuje tylko jako efemerofit (przejściowo dziczejący z upraw)[7].

Ośmiały zostały rozpowszechnione jako ozdobne, zwłaszcza ośmiał większy C. major[5]. Wszystkie gatunki są dobrymi roślinami miododajnymi[8].

Morfologia

Pokrój
Rośliny jednoroczne i dwuletnie, rzadko byliny osiągające do 75 cm wysokości[6].
Liście
Skrętoległe, pojedyncze i zwykle nagie[6], całobrzegie i owalne do podługowatych[8].
Kwiaty
5-krotne[6], wsparte podobnymi do liści przysadkami, czasem niebieszczejącymi. Działki kielicha zrośnięte tylko u nasady. Płatki korony zrośnięte w długą rurkę, zwykle dwukolorową (ciemniejszą u nasady) i zwisającą. Kwiaty mają różne odcienie koloru białego, żółtego, różowego, czerwonego, fioletowego i niebieskiego. Osklepek brak. Pręciki równej długości, krótsze od rurki korony, nitki krótkie, pylniki długie i prosto wzniesione, połączone u nasady. Zalążnia górna, czterokomorowa, z pojedynczą szyjką słupka zwykle wystającą z rurki korony[6].
Owoce
Rozłupnie rozpadające się na cztery zwykle gładkie rozłupki[6].

Systematyka

Rodzaj należy do plemienia Lithospermeae w podrodzinie Boraginoideae Arnott w obrębie rodziny ogórecznikowatych Boraginaceae[9].

Wykaz gatunków[4]
  • Cerinthe glabra Mill.ośmiał alpejski
  • Cerinthe major L.ośmiał większy
  • Cerinthe minor L.ośmiał mniejszy
  • Cerinthe palaestina Eig & Sam.
  • Cerinthe retorta Sm.
  • Cerinthe tenuiflora Bertol.

Zastosowanie

Wiele gatunków jest uprawianych jako rośliny ozdobne. Wszystkie najlepiej rosną na stanowiskach osłoniętych w pełnym słońcu lub częściowym zacienieniu. Rozmnaża się je przez nasiona lub przez podział[8].

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-22] (ang.).
  3. a b Cerinthe. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-12-30].
  4. a b c Cerinthe L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-26].
  5. a b c David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 184. ISBN 978-1-107-11502-6.
  6. a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 235. ISBN 0-333-74890-5.
  7. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 57, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  9. Genus: Cerinthe L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2018-12-30].

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Cerinthe minor Sturm11.jpg

Cerinthe minor L.

Original Caption
Kleine Wachsblume, Cerinthe minor
Cerinthe major RF.jpg
Autor: Robert Flogaus-Faust, Licencja: CC BY 4.0
Cerinthe major, Zingaro, Sicily, Italy