Oklahoma

Oklahoma

State of Oklahoma

stan
46. stan od 16 listopada 1907
Pieczęć Flaga
Dewiza: Labor omnia vincit
Państwo	Stany Zjednoczone
Stolica	Oklahoma City
Kod ISO 3166-2	US-OK
Gubernator	Kevin Stitt (R)
Powierzchnia	181 037 km²[1]
Populacja (2020) • liczba ludności	3 959 353
• gęstość	21,3 os./km²
Strefa czasowa	UTC-06:00
Języki urzędowe	de iure brak de facto angielski
Położenie na mapie USA
Strona internetowa
Portal Stany Zjednoczone

Wodospad w Medicine Park

Oklahoma

Ten artykuł jest częścią serii: Polityka stanu Oklahoma Gubernator Kevin Stitt Legislatura Izba Reprezentantów Senat Delegacja do Kongresu Sąd Najwyższy Podział administracyjny Polityka USA Wikiprojekt Polityka

Obszar metropolitalny Oklahoma City obejmuje ponad 1,4 mln mieszkańców^[2].

Oklahoma (wymowa:/ˌoʊkləˈhoʊmə/) – stan w Stanach Zjednoczonych leżący w środku południowej części kraju. Graniczy od północy ze stanami Kansas i Kolorado, od wschodu ze stanami Missouri i Arkansas, od południa z Teksasem, od zachodu z Nowym Meksykiem.

Na terenie stanu dominują rozległe, równinne wyżyny. Równina wznosi się w kierunku zachodnim. Na wschodzie występują niewysokie pasma górskie, znane jako Kraina Ozark, z wyodrębnionym klimatem, także kulturowym.

Oklahoma zajmuje wysokie miejsce w kraju pod względem wartości produkcji paliw kopalnych, które obejmują ropę naftową i gaz ziemny^[3].

Symbole stanu

• Dewiza: Labor Omnia Vincit (w tłumaczeniu z łaciny: Praca wszystko zwycięża)
• Przydomek: Sooner State
• Znaczenie przydomka: od wyścigu do działek przez tzw. Sooners
• Znaczenie nazwy „Oklahoma”: stan czerwonych ludzi (z języka Czoktawów)
• Symbole: jemioła, judaszowiec, muchołówka

Historia

• połowa XVI wieku – odkrycie obszaru dzisiejszego stanu przez Hiszpanów.
• 1682 – Terytorium wchodziło w skład francuskiej Luizjany.
• 1803 – Zakup Luizjany od Francji.
• 1819 – Władze federalne przeznaczały terytorium dzisiejszego stanu dla tak zwanych pięciu cywilizowanych plemion indiańskich z terenów wschodnich (Czirokezi, Czoktawowie, Czikasawowie, Seminole, Krikowie).
• 1837 – Proklamowanie Terytorium Indiańskiego.
• 1830-1842 – Przesiedlanie kolejnych plemion Indian na Terytorium Oklahomy.
• 23 marca 1889 – prezydent Benjamin Harrison ogłosił, że za 30 dni w południe większa część Terytorium Indiańskiego zostanie otwarta dla białych.
• 22 kwietnia 1889, godzina 12.00 – Nowi osadnicy przekroczyli granicę Terytorium (tzw. "wyścig po ziemię").
• 16 listopada 1907 – Oklahoma została przyjęta do Unii jako 46. stan.
• lata 30. XX wieku – Susza. W jej wyniku, oraz z powodu kryzysu gospodarczego, wielu farmerów opuściło stan.
• 19 kwietnia 1995 – największy zamach terrorystyczny na terenie Stanów Zjednoczonych przed atakiem na Nowy Jork i Waszyngton w dniu 11 września 2001 roku – Zamach terrorystyczny w Oklahoma City

System polityczny

Geografia

Większość Oklahomy obejmują otwarte równiny i niskie wzgórza prerii. Wiele rzek, które przepływają przez Oklahomę, zostało spiętrzonych w celu utworzenia jezior, a stan ma więcej sztucznych jezior niż jakikolwiek inny stan w kraju^[4]. Duże obszary leśne, takie jak góry Ouachita, są typowe dla wschodniej części stanu.

• Klimat: podzwrotnikowy, suma opadów zmniejsza się w kierunku zachodnim. Oklahoma znajduje się w pasie Alei Tornad^[5]. Występują tutaj długie, gorące lata i krótsze zimy, które są mniej surowe niż te w stanach na północy^[4].
• Główne rzeki: Arkansas, Canadian River, Red River
• Najwyższy szczyt: Black Mesa (1516 m n.p.m.)
• Liczba hrabstw: 77
• Największe hrabstwo: Oklahoma
• Liczba parków stanowych: 51

Attribution is required:
© Caleb Long, CC BY-SA 2.5

Najwyższy gmach w stanie Oklahoma, The BOK Tower w centrum biznesu petrochemicznego i handlowego, w Tulsa

Demografia

Piramida wieku

Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Oklahoma liczy 3 959 353 mieszkańców, co oznacza wzrost o 208 002 (5,5%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010^[7]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,5% populacji, 24,1% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 16,1% to osoby mające 65 i więcej lat. 50,5% ludności stanu stanowią kobiety^[8].

Język

W 2010 roku najpowszechniej używanymi językami są^[9]:

• język angielski – 91,15%,
• język hiszpański – 5,89%.

Rasy i pochodzenie

Według danych z 2019 roku 72,4% mieszkańców stanowi ludność biała (64,9% nie licząc Latynosów), 8,0% to rdzenna ludność Ameryki, 7,6% ma rasę mieszaną, 7,3% to czarni Amerykanie lub Afroamerykanie, 2,3% to Azjaci, 0,12% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 11,1% ludności stanu^[10].

Do największych grup należą osoby pochodzenia niemieckiego (11,4%), irlandzkiego (9,3%), meksykańskiego (9,0%), „amerykańskiego” (7,9%), angielskiego (7,2%) i afroamerykańskiego. Do innych większych grup należą osoby pochodzenia szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (109,6 tys.), europejskiego (82,5 tys.), włoskiego (72,1 tys.), francuskiego (71,6 tys.) i holenderskiego (49 tys.). Liczbę Polaków oszacowano na 30 tys. (0,76%)^[10].

Oklahoma posiada jeden z najwyższych odsetków populacji Indian w USA. Wśród nich największą grupą są Czirokezi^[10].

Religia

Kaplica baptystyczna na kampusie uniwersytetu Oklahoma Baptist University.

Struktura religijna w 2014 roku^[11]:

• protestanci – 69%:
  • ewangelikalni – 47% (gł. baptyści, bezdenominacyjni, zielonoświątkowcy i campbellici)^[12]
  • głównego nurtu – 18% (gł. metodyści)^[12]
  • historyczni czarni protestanci – 4%,
• brak religii – 18% (w tym: 3% agnostycy i 4% ateiści)
• katolicy – 8%
• mormoni – 1%
• pozostałe religie – 4% (w tym: świadkowie Jehowy, buddyści, muzułmanie, hindusi, żydzi, unitarianie uniwersaliści, prawosławni, scjentyści i bahaiści^[13]).

Wśród większości protestanckiej przeważają południowi baptyści i zjednoczeni metodyści, a polityczny i kulturowy konserwatyzm, który jest wynikiem ich obecności, włączają Oklahomę do tzw. pasa biblijnego. Fundamentalizm tych grup był główną przyczyną utrzymywania przez Oklahomę zakazu sprzedaży alkoholu aż do 1959 roku^[14].

Gospodarka

Platforma wiertnicza w Oklahoma City.

Wędkowanie przy zaporze Eufaula na Canadian River.

Głównymi pracodawcami w Oklahomie są usługi, następnie handel hurtowy i detaliczny, produkcja, finanse, ubezpieczenia i nieruchomości, transport i usługi komunalne, budownictwo i górnictwo^[14].

Energia i przemysł

Oklahoma należy do piątki stanów USA o największej produkcji ropy naftowej i gazu ziemnego. Chociaż pola naftowe przeważają we wschodniej części stanu, a pola gazu ziemnego na zachodzie, to szyby naftowe znajdują się na obszarze całej Oklahomy. Wschodnia Oklahoma to także region wydobywczy węgla bitumicznego^[4].

Ponad połowę energii elektrycznej w Oklahomie wytwarzanej jest przez elektrownie opalane gazem, a ponad jedną trzecią wytwarza energia wiatru. W 2019 roku Oklahoma zajęła drugie miejsce w kraju pod względem wytwarzania energii elektrycznej z wiatru. Przy kilku rzekach i dużych zbiornikach wodnych stan posiada także znaczne zasoby energii wodnej. W stanie nie ma elektrowni jądrowych^[4].

Oklahoma jest jedynym stanem w USA, który produkuje jod i jednym z trzech, które produkują hel^[5]. W Parku stanowym Alabaster Caverns w pobliżu Freedom znajdują się największe na świecie złoża alabastru^[15].

Rolnictwo

Trzy czwarte powierzchni stanu zajmują pola uprawne^[5]. W stanie znajduje się 86 tysięcy farm (4 miejsce w kraju) o powierzchni 35,1 mln akrów^[16].

• główne uprawy: pszenica, bawełna, kukurydza, soja, sorgo i orzeszki ziemne,
• hodowla: bydło, trzoda chlewna i drób,
• inne: produkty mleczne, produkcja siana (w tym siana z lucerny) i przemysł jajeczny^[17].

Informacje uzupełniające

• Atrakcje turystyczne:
  • Sporty motorowowodne na akwenie zbiornika sztucznego Lake Texoma na rzece Red River
  • Park stanowy z siedliskiem bobrów Broken Bow State Park,
  • tereny krainy Ozark na wschodzie stanu,
  • profesjonalna koszykówka NBA w Oklahoma City
  • sport uniwersytecki, szczególnie futbol amerykański i koszykówka mężczyzn w wykonaniu drużyn
    • Uniwersytet Oklahomy w Norman
    • Uniwersytet Stanu Oklahoma w Stillwater.
• Wyścigi konne w Oklahoma City

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Witryna internetowa stanu Oklahoma