Okręgi wyborcze do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

Okręgi wyborcze do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej – jednostki podziału terytorialnego Polski utworzone w celu przeprowadzenia wyborów powszechnych do Sejmu RP. Obecną liczbę – 41 – i kształt okręgów wyborczych reguluje Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2011 r. nr 21, poz. 113 z późn. zm.). Wszystkie okręgi są wielomandatowe – wybiera się w nich od 7 do 20 posłów. Mandaty poselskie są rozdzielane między poszczególne listy okręgowe kandydatów. Nad przeprowadzaniem wyborów w poszczególnych okręgach czuwają okręgowe komisje wyborcze.

Zasady tworzenia okręgów

Okręgi wyborcze do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej obejmują obszar całości lub części województwa, przy czym ich granice nie mogą naruszać granic powiatów wchodzących w ich skład. Ustaleniu podziału terytorium kraju na okręgi wyborcze i liczby wybieranych w nich posłów służy norma przedstawicielstwa – iloraz liczby ludności Polski przez liczbę wszystkich posłów do Sejmu (na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej z 4 sierpnia 2011 wynosi ona 82 133 mieszkańców)^[1]. W każdym okręgu wyborczym obsadzanych jest co najmniej 7 mandatów.

Na terenie gmin wchodzących w skład poszczególnych okręgów wyborczych tworzone są obwody głosowania. Ponadto tworzone mogą być obwody dla:

• obywateli polskich przebywających poza granicami kraju (siedziby odpowiednich komisji obwodowych określa minister spraw zagranicznych); przynależą one do okręgu wyborczego nr 19 (Warszawa);
• wyborców przebywających na polskich statkach morskich, które znajdują się w podróży w okresie obejmującym dzień wyborów, jeżeli przebywa na nich co najmniej 15 wyborców (tworzy je minister infrastruktury); przynależą one do okręgu wyborczego właściwego dla siedziby armatora.

Państwowa Komisja Wyborcza ma prawo przedkładania Sejmowi wniosków dotyczących propozycji zmian w podziale Polski na okręgi wyborcze i liczby posłów w nich wybieranych, jeżeli konieczność taka wynika ze zmian w zasadniczym podziale terytorialnym państwa lub ze zmiany liczby mieszkańców w okręgu wyborczym lub w kraju. Dokonywanie zmian granic powiatów pociągających za sobą zmiany granic okręgów wyborczych jest zakazane w okresie 12 miesięcy poprzedzających upływ kadencji Sejmu oraz po skróceniu kadencji Sejmu. Zmian w podziale na okręgi wyborcze można dokonać nie później niż na 3 miesiące przed dniem upływu terminu zarządzenia wyborów do Sejmu.

Ustalenie wyniku wyborów w okręgach

Mandaty w poszczególnych okręgach wyborczych przydzielane są według systemu proporcjonalnego między poszczególne listy okręgowe. Wystawiane są one przez komitety wyborcze partii politycznych i wyborców biorące udział w wyborach. Po zakończeniu głosowania, na podstawie protokołów w obwodach okręgowe komisje wyborcze ustalają wyniki głosowania na poszczególne listy okręgowe i sporządzają protokoły wyników głosowania w okręgu wyborczym. Następnie są one weryfikowane przez Państwową Komisję Wyborczą, która na podstawie wyników zbiorczych informuje o tym, które komitety wyborcze są uprawnione do udziału w podziale mandatów, czyli przekroczyły 5-procentowy próg wyborczy (z warunku tego wyłączone są komitety wyborcze organizacji mniejszości narodowych).

Podział mandatów w okręgach wyborczych między poszczególne listy okręgowe dokonywany jest przy pomocy metody d’Hondta. Mandaty przypadające danej liście uzyskują kandydaci w kolejności otrzymanej liczby głosów. Jeżeli dwóch lub więcej kandydatów otrzymało równą liczbę głosów uprawniającą do uzyskania mandatu z danej listy, o pierwszeństwie rozstrzyga większa liczba obwodów głosowania, w których jeden z kandydatów uzyskał więcej głosów, a przy dalszej równości, przeprowadzane jest przez przewodniczącego okręgowej komisji wyborczej losowanie.

Wykaz okręgów

Według danych Państwowej Komisji Wyborczej z 4 sierpnia 2011^[1] najwięcej mieszkańców – 1 603 233 – zamieszkiwało obszar okręgu wyborczego nr 19 z siedzibą w Warszawie, wybierana jest tam również największa liczba posłów – 20 (przy czym liczba wyborców za granicą kraju nie wpływa na liczbę obsadzanych w okręgu mandatów). Najmniej mieszkańców – 600 225 – zamieszkiwało teren okręgu nr 28 z siedzibą w Częstochowie, gdzie wybiera się tylko 7 posłów. Najwięcej osób przypadało na mandat w okręgu nr 37 (Konin) – 85 970, zaś najmniej w okręgu nr 32 (Sosnowiec) – 77 804.

W poszczególnych województwach wybiera się następującą liczbę posłów:

OKW – okręgowa komisja wyborcza.
LM – liczba mieszkańców w okręgu według danych z 4 sierpnia 2011^[1].
M – liczba mandatów obsadzanych w okręgu.
LM:M – liczba mieszkańców przypadająca na mandat w okręgu według danych z 4 sierpnia 2011^[1].

Wybory na podstawie poprzednich ordynacji

Wybory 1919

Wybory 1922

Wybory 1928

Wybory 1930

Wybory 1935, 1938

Wybory 1947

Wybory 1952

W wyborach do Sejmu wybierano 460 posłów w 67 okręgach wyborczych^[2].

Wybory 1957

W wyborach do Sejmu wybierano 460 posłów w 116 okręgach wyborczych^[3].

Wybory 1961

Wybory 1965

Wybory 1969

Wybory 1972

Wybory 1976

W wyborach do Sejmu wybierano 460 posłów w 71 okręgach wyborczych^[4].

Wybory 1980

Wybory 1985

W wyborach do Sejmu wybierano 460 posłów w 74 okręgach wyborczych^[4].

Wybory 1989

W wyborach do Sejmu wybierano 460 posłów, w tym 425 w 108 okręgach wyborczych, a 35 z tzw. listy krajowej^[5]. W okręgu wyborczym wybierano od 2 do 5 posłów, ich granice nie mogły przekraczać granic województw^[6].

Wybory 1991

W wyborach w 1991 roku terytorium kraju podzielono na 37 okręgów wyborczych, gdzie wybierano 391 posłów. Istniała lista krajowa, z której wybierano 69 posłów. Obowiązująca metodą podziału głosów była metoda Hare’a – Niemeyera, nie istniał próg wyborczy^[7].

Wybory 1993, 1997

W wyborach w 1993 i 1997 roku terytorium kraju podzielono na 52 okręgi wyborcze, gdzie wybierano 391 posłów. Istniała lista krajowa, z której wybierano 69 posłów^[7]. Okręg wyborczy obejmował obszar pojedynczego województwa, jedynie w województwach warszawskim i katowickim utworzono więcej niż jeden okręg wyborczy; granice okręgów nie mogły przekraczać granic gmin^[8]. Obowiązująca metodą podziału głosów była metoda d’Hondta, istniał próg wyborczy 5%, dla komitetów koalicyjnych 8%, a dla listy krajowej 7%^[7].

Zobacz też

• okręgi wyborcze do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej

Przypisy