Okręty desantowe projektu 1171

Okręty desantowe projektu 1171

BDK-104 „Ilja Azarow” proj. 1171/III
Kraj budowy	ZSRR
Użytkownicy	MW ZSRR  MW Rosji
Stocznia	Jantar, Kaliningrad
Zbudowane okręty	14
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	2905 t standardowa 4360 t pełna
Długość	113 m
Szerokość	15,6 m
Zanurzenie	4,5 m
Napęd	2 silniki diesla o mocy 9000 KM, 2 śruby
Prędkość	16,5 węzła
Zasięg	4800 mil przy prędkości 15,5 węzła
Załoga	55

Okręty desantowe projektu 1171 (kod projektu: Tapir, w kodzie NATO: Alligator) – typ radzieckich okrętów desantowych z okresu zimnej wojny, używanych głównie przez marynarkę ZSRR, a następnie Rosji. Zbudowano 14 jednostek czterech podtypów. Klasyfikowane były jako duże okręty desantowe (BDK – Bolszoj Diesantnyj Korabl).

Historia

Na przełomie lat 50. i 60. XX wieku Marynarka Wojenna ZSRR rozpoczęła budowę morskich sił desantowych, opartych początkowo na średnich i małych okrętach desantowych, budowanych w ZSRR i Polsce (projektu 770)^[1]. Pierwszymi dużymi okrętami desantowymi, mającymi większe możliwości przewozowe i umożliwiającymi działania oceaniczne, była seria 14 okrętów projektu 1171^[1]. Ich projektowanie zostało rozpoczęte w biurze konstrukcyjnym CKB-50, a w 1963 roku przekazane do CKB-17, późniejszego Newskiego Biura Konstrukcyjnego^[2]. Bazą do ich skonstruowania był projekt cywilnego drobnicowca, dlatego wykazywały podobieństwo architektury i konstrukcji do statków handlowych^[2]. Służyły do transportu i wysadzania desantu na nieprzygotowanym brzegu i mogły również służyć jako okręty transportowe, do przewozu wojska i sprzętu^[2].

Całą serię 14 okrętów zbudowano w stoczni Jantar w Kaliningradzie. Stępkę pod budowę pierwszej jednostki „Woroneżskij komsomolec” położono 5 lutego 1964 roku, a ostatniej w 1974 roku; wchodziły one do służby w latach 1968–1975^[3]. Pierwsze cztery należały do I serii (oznaczanej 1171/I), dwa do II serii, sześć do III serii i dwa ostatnie do IV serii^[3]. Druga seria różniła się przede wszystkim zmniejszeniem liczby żurawi pokładowych z trzech do jednego, trzecia seria – dodaniem artyleryjskich wyrzutni rakietowych i czwarta seria – dodaniem działek przeciwlotniczych^[4].

Opis

Konstrukcja

Architektura jednostek jest typowa dla statków, z maszynownią i nadbudówką nad nią w części rufowej i wysokim dziobem, dzięki czemu miały one dobrą dzielność morską^[2]. Konsekwencją skonstruowania według norm dla statków była z drugiej strony gorsza od wyspecjalizowanych okrętów niezatapialność^[2]. Nadbudówka była pięciopiętrowa, o opływowym kształcie (typowym dla statków tego okresu)^[2]. Okręty miały dwa ciągłe pokłady: ładunkowy i górny^[2]. Pod nadbudówką znajdowała się pochylnia komunikacyjna między pokładami, o nośności 12 ton^[2]. Kadłub dzielił się poprzecznymi grodziami wodoszczelnymi na siedem przedziałów, przy czym na poziomie pokładu ładunkowego grodzie miały duże wycięcia, umożliwiające przemieszczanie pojazdów, zamykane drzwiami^[2]. W dziobnicy znajduje się furta ładunkowa, zakryta drzwiami, z opuszczaną rampą główną o nośności 50 ton, służącą do wyładunku sprzętu przy brzegu^[2]. Na jej końcu była rampa dodatkowa o nośności 12 ton^[2]. Mniejsza rampa do załadunku z nabrzeża znajdowała się również w rufie^[2]. W górnym pokładzie były luki ładowni – w pierwszej i drugiej serii cztery (trzy przed nadbudówką i jeden za nią), a w trzeciej i czwartej serii dwa przed nadbudówką, inaczej rozmieszczone^[2]. Okręty wyróżniały się posiadaniem charakterystycznego żurawia przeładunkowego na śródokręciu, typowego dla jednostek cywilnych, obsługującego ładownie oraz ładunki pokładowe, o udźwigu 7,5 ton – a pierwsza seria była dodatkowo wyposażona w dwa żurawie o udźwigu 5 ton na dziobie i rufie^[2]. Okręty wyposażone też były w kotwicę na rufie, służącą do ściągania z brzegu po desantowaniu^[2].

Wyładunek czołgów z okrętu proj. 1171

57 mm armaty ZIF-31B w muzeum w Szlisselburgu

Okręt proj. 1171/III „Ilja Azarow” od rufy

Okręt proj. 1171/III lub IV od góry

Wyładunek czołgów z okrętu proj. 1171/III „Ilja Azarow”

Okręty mogą transportować do 22 czołgów podstawowych i 25 transporterów opancerzonych albo 50 transporterów opancerzonych albo 52 ciężarówki^[4]. Ponadto mogły przewozić 313 żołnierzy (seria I i II) lub 400 żołnierzy (seria III i IV)^[4]. Ogólna powierzchnia ładunkowa wynosi 1195 m², z tego 790 m² w ładowniach i 405 m² na pokładzie górnym^[4]. Maksymalna masa ładunku wynosi 3750 ton^[2]. Załoga wynosiła początkowo 55 osób, w tym 5 oficerów^[4]. Według innego źródła (z 2015 roku) załoga liczyła 69 osób (w tym 5 oficerów)^[5]. Autonomiczność jednostki wynosi 15 dni lub 20 dni w serii III i IV^[4].

Wyporność okrętu niezaładowanego wynosi 2000 ton, standardowa 2905 ton, a pełna – 4360 ton^[4]. Długość całkowita wynosi 113 m, a na linii wodnej 105 m, szerokość wynosi 15,6 m, a zanurzenie maksymalne 4,5 m^[4].

Napęd okrętów stanowią dwa silniki wysokoprężne o mocy łącznej 9000 KM typu M-58A (proj. 1171/I i II), M-58A-3 (proj. 1171/III) lub M-58A-4 (proj. 1171/IV)^[4]. Maszynownia umieszczona była pod pokładem ładunkowym^[2]. Silniki napędzały dwie śruby o stałym skoku^[4]. Zasięg pływania wynosił 2000 mil morskich przy prędkości 15,5 węzła, a w przypadku zabrania paliwa także do zbiorników paliwowo-balastowych zwiększał się do 4800 Mm^[4]. Według innych danych, zasięg wynosił 10 000 Mm przy prędkości 15 węzłów^[5].

Uzbrojenie

Uzbrojenie okrętów obejmowało dwie armaty uniwersalne kalibru 57 mm na dwudziałowej odkrytej podstawie ZIF-31B, umieszczonej przed nadbudówką^[2]. Ponadto miały one do samoobrony wyrzutnie pocisków przeciwlotniczych bliskiego zasięgu Strieła-3: trzy podwójne w przypadku proj. 1171/I, z zapasem 24 pocisków, lub dwie potrójne z zapasem 36 pocisków w pozostałych^[2]. W przypadku proj. 1171/I były one rozmieszczone na postumentach na rufie i na burtach na śródokręciu^[2].

W serii III i IV dodano na dziobie 40-prowadnicową wyrzutnię A-215 niekierowanych pocisków rakietowych kalibru 122 mm Grad-M, z zapasem 80 pocisków, do ostrzeliwania brzegu^[4]. Według innych danych, uzbrojenie na „Nikołaju Filiczenkowie” stanowią dwie 22-prowadnicowe wyrzutnie takich pocisków^[5]. W serii IV dodano również cztery działka przeciwlotnicze kalibru 25 mm w dwóch podwójnie sprzężonych podstawach 2M-3M umieszczone na rufie^[6].

Służba

Okręty projektu 1171 wchodziły na uzbrojenie Marynarki Wojennej ZSRR od 1966 roku. Zostały rozdzielone pomiędzy wszystkie cztery główne floty (Czarnomorską, Bałtycką, Północną i Oceanu Spokojnego^[7]. Początkowo otrzymywały oznaczenia BDK z numerami (nie nadawanymi kolejno) i nazwy (z wyjątkiem BDK-69), potem tylko nazwy^[7].

• proj. 1171/I: BDK-10 „Woroneżskij komsomolec” (późn. „Saratow”), BDK-6 „Krymskij komsomolec”, BDK-13 „Tomskij komsomolec”, BDK-62 „Komsomolec Karelii”,
• proj. 1171/II: BDK-66 „Siergiej Łazo”, BDK-69 (późn. „Orsk”),
• proj. 1171/III: BDK-77 „50 let szefstwa WŁKSM”, „Donieckij szachtior”, „Krasnaja Priesnia”, „Ilja Azarow”, „Aleksandr Torcew”, „Piotr Iljiczew”,
• proj. 1171/IV: „Nikołaj Wilkow”, „Nikołaj Filiczenkow”^[7].

Wszystkie dotrwały w służbie do rozpadu ZSRR w grudniu 1991 roku, po czym zostały przejęte przez Rosję. Podczas podziału Floty Czarnomorskiej tylko jeden „Ilja Azarow” został w 1996 roku przekazany Ukrainie, gdzie wszedł do służby pod nazwą „Rowno”^[7].

W 2016 roku były w służbie rosyjskiej nadal 4 okręty – we Flocie Czarnomorskiej: „Saratow”, „Orsk” i „Nikołaj Filiczenkow”, a we Flocie Oceanu Spokojnego: „Nikołaj Wilkow”^[8].

Przypisy

Bibliografia

• Jurij Apalkow: Korabli WMF SSSR. Sprawocznik. Tom IV. Diesantnyje i minno-tralnyje korabli. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2007. ISBN 978-5-8172-0135-2. (ros.).
• A. Car′kow: Rossijskij Wojenno-Morskoj Fłot 2016 g. 2015, seria: Morskaja Kollekcyja. nr 12(193)/2015. (ros.).