One-off

Ferrari P4/5 by Pininfarina – jeden z pierwszych współczesnych samochodów typu one-off

Nissan R390 GT1

Maybach Exelero

Alfa Romeo TZ3 Corsa

Aston Martin Rapide Bertone Jet

Ferrari SP275 RW Competizione

Rolls-Royce Sweptail

Bugatti La Voiture Noire

One-off (z ang. „jednorazowy”) – pojęcie związane z motoryzacją, oznaczające samochód wyprodukowany w jednej sztuce bez planów uruchomienia jego wielkoseryjnej lub limitowanej produkcji^[1], zbudowany na specjalne zamówienie klienta lub w celach eksperymentalnych.

Pionierem zjawiska zlecania budowy samochodów na specjalne zamówienie jest sułtan Brunei Hassanal Bolkiah^[2], który w latach 90. zbudował kilkutysięczną kolekcję unikatowych samochodów, w której istotną rolę odegrały one-offy. Wraz ze wzrostem popytu na dobra luksusowe w pierwszej dekadzie XXI wieku, samochody one-off stały się ważnym elementem strategii firm produkujących najdroższe samochody na rynku^[3]. Specjalne oddziały zajmujące się budowaniem modeli na indywidualne zamówienie wyselekcjonowanych, wieloletnich klientów firmy posiada m.in. Bugatti, Ferrari, Lamborghini, McLaren czy Rolls-Royce. Ponadto, samochody one-off są także filarem działalności niezależnych studiów jak Bertone czy Zagato.

Historia

XX wiek

W pierwszej połowie XX wieku samochody one-off budowane przez takie firmy jak Bugatti czy Hispano-Suiza były głównie demonstracją możliwości ówczesnych konstruktorów. Jedną z najsłynniejszych tego typu konstrukcji był model Hispano-Suiza H6B Dubonnet Xenia z 1938 roku^[4] oraz Lagonda Rapide V12 Tulipwood Tourer z roku 1939^[5]. Przez kolejne pół wieku samochody budowane w jednej sztuce pozostały koncepcją niezagospodarowaną na rzecz co najwyżej konstrukcji limitowanych lub pojedynczych prototypów, ale nieprzeznaczonych do sprzedaży. Trend ten odwrócił na przełomie lat 80. i 90. XX Sułtan Brunei Hassanal Bolkiah słynący z zamiłowania do kolekcjonowania rzadkich lub unikatowych samochodów sportowych i luksusowych, który u europejskich producentów takich pojazdów często zamawiał unikatowe, specjalne konstrukcje zbudownae w jednej sztuce^[6].

XXI wiek

Pierwszym ważnym samochodem typu one-off w XXI wieku był Maybach Exelero z 2005 roku, zbudowany jako demonstracja możliwości ówczesnej niemieckiej firmy^[7]. Taktyka budowania samochodów na specjalne zamówienie stała się ważnym elementem polityki modelowej europejskich producentów najdroższych samochodów w kolejnych latach lat dwutysięcznych, w czym prekursorem było Ferrari. W 2006 roku przedstawiono model P4/5 by Pininfarina, który powstał w jednym egzemplarzu na specjalne zamówienie amerykańskiego producenta filmowego i przedsiębiorcy Jamesa Glickenhausa^[8]. Duża zainteresowanie wokół tego modelu skłoniło włoską firmę do uruchomienia programu Ferrari Special Products, skoncentrowanego na przyjmowaniu i realizowaniu wyselekcjonowanych zamówień na ukikatowe samochody typu one-off. Pierwszym rezultatem był model SP1 z 2008 roku zbudowany na zamówienie wieloletniego klienta Ferrari w Japonii^[9]. W tym samym roku studio Pininfarina we współpracy z Rolls-Royce'm zbudowało w jednej sztuce model Hyperion.

Druga dekada XXI wieku, przypadająca na trend większego zainteresowania samochodami luksusowymi i sportowymi, przyniosła dynamiczny wzrost liczby konstrukcji budowanych na zamówienie majętnych klientów. Włoskie Zagato w 2010 roku przedstawiło unikatowy model Alfa Romeo TZ3 Corsa^[10], dwa lata później do tego grona dołączył brytyjski McLaren z modelem X-1 dla anonimowego nabywcy^[11] i Lamborghini z roadsterem Aventador J^[12], a w 2014 roku - Morgan z coupe SP1^[13]. W 2019 roku dla anonimowego klienta ze Szwajcarii swojego pierwszego one-offa o nazwie La Vioture Noire wyprodukowało Bugatti^[14], z kolei w 2021 roku Rolls-Royce już bez współpracy z producentami nadwozi zainaugurowało nowy oddział budujący samochody na specjalne zamówienie przy okazji prezentacji one-offa Boat Tail^[15].

W 2022 roku premierę swojego pierwszego one-offa o nazwie CC12 zapowiedział szwedzki producent hipersamochodów Koenigsegg, z kolei Mercedes-AMG nawiązał nietypową współpracę z amerykańskim muzykiem will.i.am w celu budowy unikatowego modelu will.i.AMG^[16].

One-offy

Przypisy