Oonopidae

Oonopidae
Simon, 1890
Okres istnienia: kreda–dziś
Ilustracja
Samica Tapinesthis inermis
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

szczękoczułkowce

Gromada

pajęczaki

Rząd

pająki

Podrząd

Opisthothelae

Infrarząd

Araneomorphae

Nadrodzina

Dysderoidea

Rodzina

Oonopidae

Zasięg występowania
Mapa występowania

Oonopidaerodzina pająków z podrzędu Opisthothelae i infrarzędu Araneomorphae. Takson kosmopolityczny, obejmujący ponad 1800 opisanych gatunków. Należą tu drobnych rozmiarów, aktywnie polujące pająki o sześciu oczach lub pozbawione oczu. W zapisie kopalnym znane są od kredy.

Opis

Widok od przodu na prosomę samca Megaoonops avrona. Spośród trzech par oczu te tylnej pary stykają się z oczami pary przednio-bocznej

Drobne pająki, osiągające od 1 do 4 mm długości ciała, zwykle o jasnym, najczęściej pomarańczowym, żółtym, szarawym lub różowym ubarwieniu. Wyraźnie zwężony ku przodowi karapaks ma powierzchnię płaską do wypukłej, pozbawioną jamek i wgłębień, zwykle gładką, rzadziej ziarnistą, delikatnie i drobno rowkowaną lub punktowaną. Zwykle występuje sześcioro oczu, które osadzone są blisko siebie, a oczy tylnej pary stykają się z oczami pary przednio-bocznej. U niektórych gatunków termitofilnych oczy uległy całkowitemu zanikowi. Szczękoczułki są szerokie u nasady i zwężone u szczytów, pozbawione blaszek, a zwykle też ząbków. Wieńczą je długie i łukowato zakrzywione pazury jadowe. Endyty są szerokie u nasady i węższe u wierzchołków, często u samców o zmodyfikowanej budowie. Szeroko-owalnego kształtu sternum ma tępy wierzchołek. Odnóża są zwykle dość krótkie i przysadziste. Pozbawione są one skopuli, a nasady ich trichobotrii są powykrawane. Stopy zwieńczone są parą pazurków, z których każdy ma dwa rzędy ząbków[1]. U niektórych gatunków golenie i stopy dwóch początkowych par odnóży uzbrojone mogą być w rzędy parzystych kolców. W pierwotnym planie budowy organ tarsalny jest odkryty i ma cztery wyniesione receptory w dwóch przednich parach odnóży oraz trzy wyniesione receptory w dwóch tylnych parach odnóży (wzór 4-4-3-3). Wtórnie pojawiają się w tej rodzinie organy tarsalne zamknięte jak i redukcja liczby wspomnianych receptorów o jeden (wzór 3-3-2-2). Organy tarsalne zawsze są płaskie i zaopatrzone w podłużną listewkę, biorącą początek w ich dosiebnym końcu[2]. Opistosoma (odwłok) ma owalny kształt i może być zaopatrzona w skutum grzbietowe, skutum brzuszne, a niekiedy w płytkę analną. Pozbawiona jest stożeczka, w miejscu którego wyrastać mogą dwie szczecinki. Długości przednich i tylnych kądziołków przędnych są zbliżone. Płuca są zredukowane, natomiast tylne tchawki dobrze rozwinięte, o przetchlinkach położonych za bruzdą epigastryczną[1].

Bulbusy samców Unicorn catleyi (A) i Unicorn argentina (B)

U samca nogogłaszczki mają osadzony na szczycie gruszkowatego bądź walcowatego bulbusa embolus oraz pozbawione są konduktora[1]. Unikalną na tle pająków cechą tej rodziny jest całkowite zlanie się pary jąder w jeden nieparzysty narząd[3]. Nogogłaszczki samicy są krótkie i pozbawione pazurków[1][2]. Genitalia samicy mają postać zesklerotyzowanej szpary. Przy tylnej oraz przedniej ściance jej torebki kopulacyjnej obecne są dwie wyraźne struktury[1].

Biologia i występowanie

Samica Xestaspis shoushanensis
Samiec Tapinesthis inermis
Prosoma samicy Spinestis nikita w widoku bocznym

Rodzina kosmopolityczna, znana ze wszystkich kontynentów oprócz Antarktydy[3], ale zdecydowanie bardziej zróżnicowana w strefie tropikalnej[1]. W Polsce stwierdzono tylko dwa gatunki[4] (zobacz: Oonopidae Polski).

Występują w szerokim spektrum siedlisk: od lasów deszczowych po pustynie i do powierzchni gleby po piętro koron drzew. Nocą aktywnie polują na ofiary. Niektóre zamieszkują tylko termitiery (termitofile)[1].

Taksonomia i ewolucja

Takson ten wprowadził w 1890 roku Eugène Simon[5]. W 1893 roku ten sam autor wyróżniał w jego obrębie dwie grupy: „molles” o ciele miękkim i „loricati” o ciele twardym[6]. Pierwsza doczekała się wyróżnienia w postaci nominatywnej podrodziny Oonopinae, a druga podrodziny Gamasomorphinae[3]. W 1942 roku Ralph Vary Chamberlin i Wilton Ivie wyróżnili w ich obrębie jeszcze jedną, monotypową podrodzinę: Orchestininae[7]. Monofiletyzm Oonopidae, jak i ich podrodzin pozostawał jednak przez dłuższy czas niejasny[3]. Dowodów anatomicznych na monofiletyzm rodziny dostarczyły dopiero prace Matthiasa Burgera i Petera Michalika z 2010 roku oraz Normana I. Platnicka i współpracowników z 2012 roku[3][2]. Druga z nich zmodyfikowała również podział na podrodziny: Orchestininae pozostały monotypowe, Gamasomorphinae zsynonimizowano z Oonopinae, natomiast rodzaje Cortestina, Dalmasula, Sulsula, Unicorn i Xiombarg umieszczono w nowej podrodzinie Sulsulinae. Relacje pomiędzy podrodzinami pozostały niejasne[2]. Monofiletyzm Oonopidae (z wyjątkiem niestabilnego rodzaju Stenoonops) potwierdziła też analiza molekularna Ward C. Wheelera z 2017 roku[8].

Oonopidae klasyfikowane są wraz z Orsolobidae i komórczakowatymi w nadrodzinie Dysderoidea[1][3][8], ale relacje w obrębie niej nie zostały jednoznacznie rozpracowane. Według kilku prac z przełomu XX i XXI wieku Oonopidae zajmują pozycję siostrzaną do Orsolobidae[1], według analizy molekularnej Wheelera z 2017 roku Orsolobidae są grupą siostrzaną dla komórczakowatych[8], natomiast według pracy Burgera i Michalika z 2010 roku budowa jąder Oonopidae wskazywać może raczej na ich relację siostrzaną z komórczkowatymi niż Orsolobidae[3].

W zapisie kopalnym znane są od kredy. Gatunki kredowe należą do dwóch rodzajów wymarłych i jednego współczesnego, a opisane zostały z birmańskiego i kanadyjskiego bursztynu. Z paleogenu znane są dwa rodzaje współczesne, a z neogenu cztery rodzaje współczesne i jeden wymarły[9].

Do 2019 roku opisano 1807 gatunków współczesnych i 44 gatunki wymarłe z tej rodziny, zgrupowane w 115 rodzajach współczesnych i 3 rodzajach wymarłych[5][9]:

  • Amazoonops Bonaldo, 2017
  • Anophthalmoonops Benoit, 1976
  • Antoonops Fannes & Jocqué, 2008
  • Aposphragisma Thoma, 2014
  • Aprusia Simon, 1893
  • Aschnaoonops Makhan & Ezzatpanah, 2011
  • Australoonops Hewitt, 1915
  • Bannana Tong & Li, 2015
  • Bidysderina Platnick et al., 2013
  • Bipoonops Bolzern, 2014
  • Birabenella Grismado, 2010
  • Blanioonops Simon & Fage, 1922
  • Brignolia Dumitrescu & Georgescu, 1983
  • Burmorchestina Wunderlich, 2008
  • Caecoonops Benoit, 1964
  • Camptoscaphiella Caporiacco, 1934
  • Canadaorchestina Wunderlich, 2008
  • Cavisternum Baehr, Harvey & Smith, 2010
  • Cortestina Knoflach, 2009
  • Costarina Platnick & Dupérré, 2011
  • Cousinea Saaristo, 2001
  • Coxapopha Platnick, 2000
  • Dalmasula Platnick, Szüts & Ubick, 2012
  • Diblemma O. Pickard-Cambridge, 1908
  • Dysderina Simon, 1891
  • Dysderoides Fage, 1946
  • Emboonops Bolzern, Platnick & Berniker, 2015
  • Escaphiella Platnick & Dupérré, 2009
  • Farqua Saaristo, 2001
  • Fossilopaea Wunderlich, 1988
  • Gamasomorpha Karsch, 1881
  • Gradunguloonops Grismado et al., 2015
  • Grymeus Harvey, 1987
  • Guaraguaoonops Brescovit, Rheims & Bonaldo, 2012
  • Guatemoonops Bolzern, Platnick & Berniker, 2015
  • Heteroonops Dalmas, 1916
  • Hexapopha Platnick, Berniker & Víquez, 2014
  • Himalayana Grismado, 2014
  • Hortoonops Platnick & Dupérré, 2012
  • Hypnoonops Benoit, 1977
  • Hytanis Simon, 1893
  • Ischnothyreus Simon, 1893
  • Kapitia Forster, 1956
  • Khamiscar Platnick & Berniker, 2015
  • Khamisia Saaristo & van Harten, 2006
  • Khamisina Platnick & Berniker, 2015
  • Khamisoides Platnick & Berniker, 2015
  • Kijabe Berland, 1914
  • Lionneta Benoit, 1979
  • Longoonops Platnick & Dupérré, 2010
  • Lucetia Dumitrescu & Georgescu, 1983
  • Malagiella Ubick & Griswold, 2011
  • Megabulbus Saaristo, 2007
  • Megaoonops Saaristo, 2007
  • Melchisedec Fannes, 2010
  • Molotra Ubick & Griswold, 2011
  • Neotrops Grismado & Ramírez, 2013
  • Neoxyphinus Birabén, 1953
  • Nephrochirus Simon, 1910
  • Niarchos Platnick & Dupérré, 2010
  • Noideattella Álvarez-Padilla, Ubick & Griswold, 2012
  • Noonops Platnick & Berniker, 2013
  • Oonopinus Simon, 1893
  • Oonopoides Bryant, 1940
  • Oonops Templeton, 1835
  • Opopaea Simon, 1891
  • Orchestina Simon, 1882
  • Ovobulbus Saaristo, 2007
  • Paradysderina Platnick & Dupérré, 2011
  • Patri Saaristo, 2001
  • Pelicinus Simon, 1891
  • Pescennina Simon, 1903
  • Plectoptilus Simon, 1905
  • Ponsoonops Bolzern, 2014
  • Predatoroonops Brescovit, Rheims & Ott, 2012
  • Prethopalpus Baehr et al., 2012
  • Prida Saaristo, 2001
  • Prodysderina Platnick et al., 2013
  • Pseudodysderina Platnick, Berniker & Bonaldo, 2013
  • Pseudoscaphiella Simon, 1907
  • Puan Izquierdo, 2012
  • Reductoonops Platnick & Berniker, 2014
  • Scaphidysderina Platnick & Dupérré, 2011
  • Scaphiella Simon, 1891
  • Scaphioides Bryant, 1942
  • Scaphios Platnick & Dupérré, 2010
  • Semibulbus Saaristo, 2007
  • Semidysderina Platnick & Dupérré, 2011
  • Setayeshoonops Makhan & Ezzatpanah, 2011
  • Sicariomorpha Ott & Harvey, 2015
  • Silhouettella Benoit, 1979
  • Simlops Bonaldo, Ott & Ruiz, 2014
  • Simonoonops Harvey, 2002
  • Socotroonops Saaristo & van Harten, 2002
  • Spinestis Saaristo & Marusik, 2009
  • Stenoonops Simon, 1891
  • Sulsula Simon, 1882
  • Tapinesthis Simon, 1914
  • Telchius Simon, 1893
  • Termitoonops Benoit, 1964
  • Tinadysderina Platnick, Berniker & Bonaldo, 2013
  • Tolegnaro Álvarez-Padilla, Ubick & Griswold, 2012
  • Toloonops Bolzern, Platnick & Berniker, 2015
  • Triaeris Simon, 1891
  • Tridysderina Platnick, Berniker & Bonaldo, 2013
  • Trilacuna Tong & Li, 2007
  • Unicorn Platnick & Brescovit, 1995
  • Varioonops Bolzern & Platnick, 2013
  • Vientianea Tong & Li, 2013
  • Volborattella Saucedo & Ubick, 2015
  • Wanops Chamberlin & Ivie, 1938
  • Xestaspis Simon, 1884
  • Xiombarg Brignoli, 1979
  • Xyccarph Brignoli, 1978
  • Xyphinus Simon, 1893
  • Yumates Chamberlin, 1924
  • Zyngoonops Benoit, 1977

Przypisy

  1. a b c d e f g h i R. Jocqué, A.S. Dippenaar-Schoeman: Spider Families of the World. Tervuren: Musée Royal de l'Afrique Central, 2006, s. 190-191.
  2. a b c d Platnick, N. I., Abrahim, N., Álvarez-Padilla, F., Andriamalala, D., Baehr, B. C., Baert, L., Bonaldo, A. B., Brescovit, A. D., Chousou-Polydouri, N., Dupérré, N., Eichenberger, B., Fannes, W., Gaublomme, E., Gillespie, R. G., Grismado, C. J., Griswold, C. E., Harvey, M. S., Henrard, A., Hormiga, G., Izquierdo, M. A., Jocqué, R., Kranz-Baltensperger, Y., Kropf, C., Ott, R., Ramírez, M. J., Raven, R. J., Rheims, C. A., Ruiz, G. R. S., Santos, A. J., Saucedo, A., Sierwald, P., Szűts, T., Ubick, D. & Wang, X.-P.. Tarsal organ morphology and the phylogeny of goblin spiders (Araneae, Oonopidae), with notes on basal genera. „American Museum Novitates”. 3736, s. 1-52, 2012. DOI: 10.1206/3736.2. 
  3. a b c d e f g M. Burger, P. Michalik. The male genital system of goblin spiders: evidence for the monophyly of Oonopidae (Arachnida: Araneae). „American Museum Novitates”. 3675, s. 1-13, 2010. 
  4. Robert Rozwałka, Marzena Stańska: Check-list of spiders (Araneae) of Poland. [dostęp 2013-08-23].
  5. a b Oonopidae. „World Spider Catalogue”, 2018. American Museum of Natural History: World Spider Catalog Association. [dostęp 2019-01-31]. 
  6. E. Simon: Histoire naturelle des araignées. Vol. I. Paris: Roret, 1893, s. 257–488.
  7. R.V. Chamberlin, W. Ivie. A hundred new species of American spiders. „Bulletin of the University of Utah”. 32 (13), s. 1–117, 1942. 
  8. a b c Ward C. Wheeler i inni, The spider tree of life: phylogeny of Araneae based on target-gene analyses from an extensive taxon sampling. Cladistics, wyd. 6, t. 33, 2017, s. 576-616, DOI10.1111/cla.12182.
  9. a b Jason A. Dunlop, David Penney, Denise Jekel, z dodatkowym wkładem: Lyall I. Anderson, Simon J. Braddy, James C. Lamsdell, Paul A. Selden, O. Erik Tetlie: A summary list of fossil spiders and their relatives. [w:] World Spider Catalog [on-line]. Natural History Museum Bern, 2018. [dostęp 2018-08-14].

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Tapinesthis inermis male A.jpg
Autor: Arnaud Henrard, Rudy Jocqué, Barbara C. Baehr, Licencja: CC BY 3.0
Tapinesthis inermis, male
Spinestis nikita female, lateral view.jpg
Autor: Michael I. Saaristo, Yuri M. Marusik, Licencja: CC BY 3.0
Spinestis nikita, female, lateral view.
Tapinesthis inermis female D.jpg
Autor: Arnaud Henrard, Rudy Jocqué, Barbara C. Baehr, Licencja: CC BY 3.0
Tapinesthis inermis, female
Distribution.oonopidae.1.png
Autor: User:Sarefo, Licencja: CC-BY-SA-3.0

Oonopidae habitat distribution, drawn after Platnick: World Spider Catalog 7.0. This is not a precise rendering of the distribution! If you have better

information, please replace this map, or send me the info, and i will redraw it.
Unicorn spp. copulatory bulb.png
Autor: Matías A. Izquierdo , Gonzalo D. Rubio, Licencja: CC BY 3.0
Male copulatory bulb of Unicorn spp. cleared in a clove oil. (A) Unicorn catleyi; (B) U. argentina. Scale bars = 0.2 μm.
Xestaspis shoushanensis, female A.jpg
Autor: Yanfeng Tong, Shuqiang Li, Licencja: CC BY 3.0
Xestaspis shoushanensis, female, dorsal view. Scale bar: 0.4 mm
Megaoonops avrona (male prosoma).jpg
Autor: Michael I. Saaristo, Yuri M. Marusik, Licencja: CC BY 3.0
Głowotułów samca Megaoonops avrona widziany od przodu.