Opatowice (Tarnowskie Góry)

Opatowice
Opattowitz
Dzielnica Tarnowskich Gór
Ilustracja
ulica Jana Pastuszki – główna ulica Opatowic
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

tarnogórski

Miasto

Tarnowskie Góry

Data założenia

1201

W granicach Tarnowskich Gór

27 maja 1975

Zarządzający

Grzegorz Leksy

Powierzchnia

2,60 km²

Populacja (31.12.2018)
• liczba ludności


1 344[1]

• gęstość

517,0 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 32

Kod pocztowy

42-680

Tablice rejestracyjne

STA

Położenie na mapie Tarnowskich Gór
Mapa konturowa Tarnowskich Gór, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Opatowice”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Opatowice”
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego
Mapa konturowa powiatu tarnogórskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Opatowice”
Ziemia50°27′14″N 18°49′03″E/50,454000 18,817361
Portal Polska

Opatowice (niem. Opattowitz) – dzielnica Tarnowskich Gór, położona w zachodniej części miasta. Graniczy ze Starymi Tarnowicami, Rybną oraz Śródmieściem-Centrum.

W skład współczesnych Opatowic wchodzą: dawna wieś Opatowice (niem. Opattowitz) z centrum wzdłuż obecnej ulicy Wiejskiej oraz osada Słomianka (niem. Strohkretscham) znajdująca się u zbiegu dzisiejszych ulic Jana Pastuszki i Słomianki. Do dawnej gminy Opatowice należały również Puferki (niem. Gruschkamühle) oraz Repecko (niem. Repetzko) położone na północ od drogi łączącej Tarnowskie Góry ze Strzybnicą, nad rzeką Stołą[2]. Obecnie znajdują się one w granicach dzielnicy Sowice.

Nazwa

Według jednej z teorii nazwa osady pochodzi od „opata”, tj. przełożonego zakonu, któremu obowiązana była płacić dziesięcinę[3]. Według innej, nazwę miejscowości należy łączyć ze słowem „łopata” (gwarowo „opata”) wskazującym na rolniczy i pierwotnie gospodarczy charakter tej wsi[4].

Historia

Opatowice to jedna ze starszych osad ziemi tarnogórskiej. Według Jana Nowaka, tarnogórskiego kronikarza okresu międzywojennego, osada miała zostać założona w 1201 roku przez cystersów, kiedy to zakon ten osiedlił się w Polsce i otrzymał od księcia Mieczysława ziemię leżącą między Tarnowicami, Rybną i Sowicami. Zdaniem historyka dra hab. inż. arch. Marka Wrońskiego jest to jednak informacja błędna, powielana wielokrotnie w licznych publikacjach, nawet naukowych[5]. Prof. Jan Drabina w monografii „Historia Tarnowskich Gór” przytacza dokument wystawiony przez papieża Innocentego III z 1201 roku, w którym potwierdza wszystkie posiadłości należące do zakonu premonstratensów. Wśród nich została wymieniona osada Reptones, czyli dzisiejsze Repty.

Opatowice należały do parafii repeckiej, a w 1415 roku weszły w skład utworzonej wówczas parafii w Starych Tarnowicach i utrzymały się przy tej parafii aż 570 lat. Parafia w Opatowicach została erygowana 29 grudnia 1985 roku, a nową świątynię pw. Matki Boskiej Piekarskiej – Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej konsekrował uroczyście biskup Jan Wieczorek w dniu 12 września 1996 roku.

Górnictwo kruszcu rozwinęło się tutaj w XVI wieku i trwało z małymi przerwami do 1621 roku. Wtedy to trudniono się kopalnictwem kruszców szlachetnych, zwłaszcza srebra i ołowiu. W roku 1573 na polach opatowickich wybito aż 232 szyby wydobywcze. W kościele parafialnym w Tarnowicach Starych znajduje się pod organami herb dla Opatowic wyobrażający łopatę. W 1885 roku założono w Opatowicach jednoklasową szkołę, drugą klasę dobudowano dziesięć lat później. Dzieci najstarszych klas kończyły edukację elementarną w Starych Tarnowicach. Dzisiaj budynek tej szkoły, po gruntownej przebudowie, stał się siedzibą przedszkola.

Po I wojnie światowej i plebiscycie (za Polską oddano 277 głosów, a za Niemcami 80) Opatowice znalazły się w granicach państwa polskiego. W 1926 roku w 101 domach mieszkało 828 osób.

W czasie II wojny światowej niemiecka nazistowska administracja III Rzeszy zmieniła nazwę na nową, całkowicie ahistoryczną – Kraftfelde.

Po wojnie w 1954 roku Opatowice wraz z Rybną utworzyły gromadę Rybna[6], którą włączono w 1961 roku do Strzybnicy[7].

Od 1975 roku Opatowice stanowią dzielnicę Tarnowskich Gór.

Herb

Według statutu dzielnicy Opatowice do 2015 roku herbem dzielnicy był:

(...) łopata i kopaczka, skrzyżowane nawzajem, drzewcami do góry. Barwy godła są następujące: żeliwa białe, złote drzewce, umieszczone na niebieskim tle[8].

Zabytki

Opatowice charakteryzują się niewielką liczbą obiektów zabytkowych, brak jest na przykład obiektów wpisanych do rejestru zabytków, zaś w Gminnej Ewidencji Zabytków (GEZ) Miasta Tarnowskie Góry figuruje jedynie 9 obiektów z czego 5 to dawne stanowiska archeologiczne[9]:

  • ślady osadnictwa z wczesnego średniowiecza – w rejonie ul. Zalesie oraz ul. Wiśniowej 9j,
  • ślad osadnictwa z późnego średniowiecza – w rejonie ul. Polarnej 103g,
  • pozostałości osady(?) z późnego średniowiecza – stanowisko o bokach 120×100 m w rejonie ul. Zalesie 3,
  • pozostałości wczesnośredniowiecznej osady reprezentującej kulturę przeworską i łużycką – w rejonie ul. Zalesie 6.

Pozostałe zabytki ujęte w GEZ to kapliczka z początku XX wieku znajdująca się przy ul. Pastuszki 58 oraz krzyże przydrożne: kamienny z 1896 roku przy ul. Opatowickiej, pochodzący z 1917 roku kamienny krzyż na postumencie stojący przy ul. Wiejskiej 63 oraz krzyż z ok. 1930 roku u zbiegu ulic Wiśniowej i Zagórskiej[9].

Kultura

Życie społeczno-kulturowe Opatowic skupia się wokół oddziału Tarnogórskiego Centrum Kultury (TCK) przy ul. Pastuszki 9.

Oświata

Na terenie dzielnicy znajduje się Publiczne Przedszkole nr 26 (ul. Pastuszki 3). Dzieci mieszkające w Opatowicach podlegają terenowo Zespołowi Szkolno-Przedszkolnemu nr 4 w Rybnej (obejmującemu Publiczną Szkołę Podstawową nr 14 oraz Publiczne Przedszkole nr 18), Szkole Podstawowej nr 15 im. Gwarków Tarnogórskich lub Szkole Podstawowej nr 8 im. Pułku 3. Ułanów Śląskich w Starych Tarnowicach (dawne Gimnazjum nr 4).

Religia

Krzyż przydrożny z 1896 roku oraz kościół Matki Boskiej Piekarskiej-Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej przy ul. Opatowickiej w Opatowicach

Największą wspólnotą religijną w Opatowicach jest katolicka parafia pod wezwaniem Matki Boskiej Piekarskiej-Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej, która swoim zasięgiem obejmuje całe Opatowice oraz północną część Starych Tarnowic (ulicę Duńską, Estońską, Francuską, Hiszpańską, Litewską, Łotewską, Morcinka, Saperów, Sielankę, Szwedzką) i w 2010 liczyła ok. 6700 wiernych. Została ona erygowana 29 grudnia 1985 roku przez biskupa katowickiego Damiana Zimonia, zaś 12 września 1996 roku po ośmiu latach od rozpoczęcia budowy, kościół parafialny został konsekrowany przez biskupa gliwickiego Jana Wieczorka[10].

Transport

Transport drogowy

Najważniejszą ulicą dzielnicy jest prowadząca początkowo na północ, następnie na północny zachód w kierunku Rybnej i Strzybnicy, wchodząca w skład drogi powiatowej nr 3310S ulica Jana Pastuszki[11][12][13]. Tworzy ona układ ulicówkowy dawnej wsi. Na wysokości przedszkola nr 26 rozwidla się na ulicę Starotarnowicką (która ma status drogi powiatowej nr 3309S powiatu tarnogórskiego) oraz Wiejską (ul. XX-lecia PRL w latach 1964–1990[14][15])[11]. Biegną one na południe, tworząc owalnicowy układ starej części Opatowic, a kończą się krzyżując z ulicą Sielanką, która prowadzi w kierunku zachodnim do Laryszowa. Kontynuacją ulicy Starotarnowickiej jest ulica Wincentego Janasa biegnąca dalej na południe do Starych Tarnowic, natomiast kontynuacją ul. Sielanki biegnącą w kierunku wschodnim w kierunku centrum miasta jest ulica Opatowicka. Ze śródmieściem łączy Opatowice również biegnąca w kierunku północno-wschodnim ulica Wiśniowa oraz tworząca północną granicę Opatowic ulica Zagórska, będąca częścią drogi krajowej nr 11[16][17].

Komunikacja miejska

Publiczny transport zbiorowy na terenie dzielnicy obejmuje wyłącznie przewozy autobusowe, których organizatorem od 1 stycznia 2019 jest Zarząd Transportu Metropolitalnego Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Wcześniej przewozy organizowane były przez MZKP Tarnowskie Góry.

Przez Opatowice przejeżdżają i zatrzymują się autobusy linii[18]:

  • 3 (Osada Jana Pawilon – Tarnowskie Góry Dworzec – Strzybnica Fazos – Opatowice Wiejska – Stare Tarnowice GCR),
  • 142 (Tarnowskie Góry Dworzec – Osada Jana – Bobrowniki Śląskie Poczta – Tarnowskie Góry Kopalnia Zabytkowa – Stare Tarnowice Osiedle Przyjaźń – Opatowice Wiejska – Rybna Lotników – Strzybnica Kościelna),
  • 180 (Tarnowskie Góry Dworzec – Strzybnica Fazos – Opatowice Pastuszki – Rybna Lotników – Miedary Tarnogórska – Połomia Gospoda – Jasiona – Wojska Kościół – Kolonia Kotków – Wielowieś Szkoła – Świniowice Skrzyżowanie),
  • 614 (Miasteczko Śląskie Osiedle – Lasowice Osiedle – Osada Jana – Tarnowskie Góry Dworzec – Stare Tarnowice Osiedle Przyjaźń – Stare Tarnowice Pętla – Opatowice Wiejska – Rybna Lotników),
  • 615 (Miasteczko Śląskie Osiedle – Lasowice Osiedle – Osada Jana – Tarnowskie Góry Dworzec – Stare Tarnowice Osiedle Przyjaźń – Opatowice Wiejska – Rybna Lotników),
  • 780 (Szarlej Kaufland – Piekary Bazylika – Osiedle Wieczorka Dworzec – Kozłowa Góra – Świerklaniec Park – Nakło Śląskie – Tarnowskie Góry Dworzec – Strzybnica Fazos – Opatowice Wiejska – Stare Tarnowice GCR).

Na terenie dzielnicy znajdują się przystanki: Opatowice Pastuszki, Opatowice Wiejska oraz przystanek na żądanie Opatowice Wiśniowa[18].

Przypisy

  1. ↑ Ludność miasta Tarnowskie Góry według stanu na dzień 31.12.2018r. – Biuletyn Informacji Publicznej UM w Tarnowskich Górach.
  2. ↑ Nowak 1927 ↓, s. 242.
  3. ↑ Drabina 2000 ↓, s. 40.
  4. ↑ Wroński 1986 ↓, s. 84.
  5. ↑ Wroński 1986 ↓, s. 78–87.
  6. ↑ Uchwała Nr 23/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu tarnogórskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 15 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 54).
  7. ↑ Dz.U. z 1961 r. nr 54, poz. 303.
  8. ↑ Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego; tytuł: uchwała nr VII/81/2011 Rady Miejskiej w Tarnowskich Górach z dnia 16 marca 2011 r. w sprawie Statutu Dzielnicy OPATOWICE.
  9. ↑ a b BIP – Urząd Miejski w Tarnowskich Górach: Gminna Ewidencja Zabytków (pol.). 2013-09-06. [dostęp 2018-07-21].
  10. ↑ Tarnowskie Góry Opatowice, Matki Boskiej Sprawiedliwości i Miłości Społecznej (Dekanat Stare Tarnowice) – informacje na stronie diecezji gliwickiej.
  11. ↑ a b BIP – Zarząd Dróg Powiatowych w Tarnowskich Górach: Aktualny wykaz dróg powiatowych (pol.). 2020-09-09. [dostęp 2021-01-13].
  12. ↑ Rada Miejska w Tarnowskich Górach: Załącznik nr 1 do Uchwały nr XXVI/315/2012 Rady Miejskiej w Tarnowskich Górach z dnia 27.06.2012r. – Zmiana Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Tarnowskie Góry – Opatowice, Rybna, Strzybnica, Pniowiec, Sowice, część Lasowic na północ od ulicy Częstochowskiej i terenów leśnych – Tom II/II (pol.). bip.tarnowskiegory.pl, 2012-07-03. [dostęp 2019-02-06].
  13. ↑ Rada Miejska w Tarnowskich Górach: Załącznik nr 1 do Uchwały nr XXVI/315/2012 Rady Miejskiej w Tarnowskich Górach z dnia 27.06.2012r. – Zmiana Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Tarnowskie Góry – Opatowice, Rybna, Strzybnica, Pniowiec, Sowice, część Lasowic na północ od ulicy Częstochowskiej i terenów leśnych – Tom I/II (pol.). bip.tarnowskiegory.pl, 2012-07-03. [dostęp 2018-12-25].
  14. ↑ Jan Drabina, Okręg tarnogórski przed założeniem miasta. Okręg tarnogórski w świetle odkryć archeologicznych, [w:] Jan Drabina (red.), Historia Tarnowskich Gór, Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000, s. 13, ISBN 83-911508-3-6.
  15. ↑ Miejska Rada Narodowa w Tarnowskich Górach: Uchwała nr XI/60/90 Miejskiej Rady Narodowej w Tarnowskich Górach z dnia 16 lutego 1990 r. w sprawie dokonania zmian w nazewnictwie ulic oraz zmiany nazwy osiedla w mieście Tarnowskie Góry (pol.). W: Dziennik Urzędowy Województwa Katowickiego nr 3, poz. 79 [on-line]. sbc.org.pl, 1990-03-20. [dostęp 2020-03-13].
  16. ↑ Rada Miejska w Tarnowskich Górach: Uchwała Nr XXVI/315/2012 Rady Miejskiej w Tarnowskich Górach z dnia 27 czerwca 2012 r. w sprawie zmian „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Tarnowskie Góry” (pol.). bip.tarnowskiegory.pl, 2012-07-03. [dostęp 2018-12-25].
  17. ↑ Rada Miejska w Tarnowskich Górach: Obwieszczenie o uchwaleniu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego na obszarze całej Gminy Tarnowskie Góry – Uchwała Nr LXII/619/2014 Rady Miejskiej w Tarnowskich Górach z dnia 24 września 2014 r. – załącznik nr 1 (tekst „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego...”) (pol.). bip.tarnowskiegory.pl, 2014-10-01. [dostęp 2020-02-05].
  18. ↑ a b Lista przystanków: Tarnowskie Góry (pol.). W: Zarząd Transportu Metropolitalnego [on-line]. [dostęp 2019-01-15].

Bibliografia

  • Jan Nowak: Kronika Miasta i Powiatu Tarnowskie Góry: najstarsze dzieje Śląska i ziemi Bytomsko-Tarnogórskiej. Dzieje pierwszego górnictwa w Polsce. Tarnowskie Góry: Księgarnia Polska Jana Nowaka, 1927.
  • Jan Drabina: Okręg tarnogórski przed założeniem miasta. W: praca zbiorowa pod red. Jana Drabiny: Historia Tarnowskich Gór. Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.Sprawdź autora:1.
  • Opatowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 551.
  • Marek Wroński. Wyjaśnienie problemu domniemanej działalności zakonu cystersów w Reptach, Tarnowicach i Opatowicach. „Zeszyty Tarnogórskie”. 1, 1986. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. ISSN 0860-3693 (pol.). 
Dzielnice, osiedla i części Tarnowskich Gór

Herb TarnowskieGory.svg

Media użyte na tej stronie

Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Tarnowskie Góry County location map 2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Tarnowskie Góry County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 50.6412 N
  • S: 50.3183 N
  • W: 18.55 E
  • E: 19.154 E
Opatowice - Kościół MB Piekarskiej z krzyżem przydrożnym.jpg
Autor: Gabriel Wilk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół Matki Boskiej Piekarskiej-Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej oraz krzyż przydrożny w Tarnowskich Górach-Opatowicach
Tarnowskie Góry (mapa administracyjna).svg
Mapa administracyjna miasta Tarnowskie Góry
Tarnowskie Góry Pastuszki 06.jpg
Autor: Gabriel Wilk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ulica Jana Pastuszki w Tarnowskich Górach-Opatowicach