Operacja permska (1919)

Operacja permska

wojna domowa w Rosji
Perm. Pomnik upamiętniający zdobycie Permu i Kunguru przez czerwonych w 1919 r.
Czas	21 czerwca – 1 lipca 1919
Miejsce	rejon Permu i Kunguru
Przyczyna	dążenie Armii Czerwonej do odzyskania Permu i Kunguru oraz do dalszego marszu na Ural
Wynik	zwycięstwo czerwonych
Strony konfliktu
Rosyjska FSRR  Biali
Dowódcy
Siergiej Kamieniew Siergiej Mieżeninow Wasilij Szorin Radola Gajda
Siły
ok. 45 tys. ok. 40 tys.
brak współrzędnych

Operacja permska – działania wojenne prowadzone przez 2 i 3 Armię Czerwoną oraz Flotyllę Kamsko-Wołżańską przeciwko białej Armii Syberyjskiej, składowej Armii Rosyjskiej adm. Aleksandra Kołczaka, w dniach 21 czerwca-1 lipca 1919 r. Operacja stanowiła dalszy ciąg kontrofensywy Frontu Wschodniego Armii Czerwonej, jej celem było odzyskanie przez czerwonych Permu.

Tło wydarzeń

Biali zdobyli Perm w końcu grudnia 1918 r.^[1] Odzyskanie miasta nie było częścią pierwotnych planów Armii Czerwonej podczas przygotowywania kontrofensywy na Froncie Wschodnim w kwietniu, maju i czerwcu 1919 r. Czerwoni odnieśli jednak na wschodzie znaczące sukcesy dużo szybciej, niż spodziewała się Rada Komisarzy Ludowych^[2]. W połowie czerwca, po zdobyciu przez czerwonych Ufy, biali, zagrożeni okrążeniem, musieli wycofać się na przedpola Uralu^[3]. Rada Rewolucyjno-Wojskowa Frontu Wschodniego wystąpiła do komisarza spraw wojskowych i morskich Lwa Trockiego oraz do głównodowodzącego Armii Czerwonej Jukumsa Vacietisa o zgodę na kontynuowanie pościgu. Początkowo ich opinia była odmowa; obaj byli błędnie przekonani, że Armia Rosyjska posiada na Syberii znaczące rezerwy^[3]. Trocki i Vacietis sugerowali przejście do obrony na linii Biełej, a także przerzucenie części sił do walki z Siłami Zbrojnymi Południa Rosji gen. Antona Denikina. Jednak plenum Komitetu Centralnego WKP (b) 15 czerwca opowiedziało się za dalszą ofensywą na kierunku wschodnim^[3].

Przebieg operacji

Zadanie zdobycia Permu postawione zostało przed wojskami lewego skrzydła Frontu Wschodniego - 2 i 3 Armią. Zadanie wykonania głównego uderzenia na Perm z kierunków północnego i północno-zachodniego powierzono 3 Armii pod dowództwem Siergieja Mieżeninowa^[4]. Składały się na nią 29 i 30 dywizje strzeleckie wzmocnione o wydzielony oddział północny Brygady Ekspedycyjnej 3 Armii^[5]. 3 Armię wspierać miała 2 Armia^[5] pod dowództwem Wasilija Szorina^[6], złożona z 5, 7, 21 i 28 dywizji strzeleckich^[5]. Postawiono przed nią zadanie uderzenia na Kungur i podejścia do Permu od południa^[5]. Współpracować z nimi miała Flotylla Kamsko-Wołżańska pod dowództwem P. Smirnowa z 37 okrętami^[7]. Łącznie obie armie liczyły ok. 46 tys. żołnierzy, 226 dział i 961 karabinów maszynowych^[5].

W Permie znajdowała się biała Armia Syberyjska pod dowództwem gen. Radoli Gajdy^[7], która wycofała się po odejściu z Głazowa^[8] za Kamę^[5]. Liczyła ona ok. 40 tys. żołnierzy, 158 dział i 538 karabinów maszynowych^[5].

20 i 21 czerwca 3 Armia, wspierana przez Flotyllę Kamsko-Wołżańską, przekroczyła Kamę na wysokości Osy, po czym przeszła do natarcia i zmusiła trzon Armii Syberyjskiej do odejścia za Irień^[5]. Biali zamierzali przejść do obrony na linii rzeki^[5]. 29 czerwca musieli jednak kontynuować odwrót, gdyż 21 dywizja strzelecka 2 Armii zbliżyła się do Kunguru, zagrażając tyłom białych. 30 czerwca 30 dywizja strzelecka, a po niej 29 dywizja strzelecka również sforsowała Kamę^[5].

Dzień później, 1 lipca 1919 r., 2 Armia uderzyła od południa na Kungur i wkroczyła do miasta tego samego dnia^[5]. 3 Armia natomiast okrążyła Perm i również 1 lipca^[9] przeprowadziła udany atak na miasto od północy, głównie siłami 29 dywizji strzeleckiej. W mieście zdobyła m.in. 600 wagonów kolejowych^[9]. Sukces operacji permskiej, a następnie operacji złatoustowskiej (13 lipca) umożliwił czerwonym kontynuowanie natarcia na Uralu i odzyskanie tamtejszych obszarów wysoko uprzemysłowionych^[9].

Przypisy

Bibliografia

• E.E. Mawdsley E.E., Wojna domowa w Rosji 1917–1920, Warszawa: Bellona, 2010, ISBN 978-83-11-11638-2 .
• Piermskije opieracii [w:] Grażdanskaja wojna i wojennaja intierwiencija w SSSR. Encikłopiedija, Sowietskaja Encikłopiedija, Moskwa 1983.
• Jonathan D.J.D. Smele Jonathan D.J.D., Civil war in Siberia. The anti-Bolshevik government of Admiral Kolchak 1918-1920, Cambridge: Cambridge University Press, 1997, ISBN 978-0-521-57335-1 .
• Jonathan D.J.D. Smele Jonathan D.J.D., The "Russian" Civil Wars 1916-1926. Ten Years That Shook the World, London: Hurst&Company, 2015, ISBN 978-1-84904-721-0 .