Opozycja fonologiczna

Opozycja fonologiczna – relacja wiążąca dwie głoski takie, że istnieje co najmniej jeden kontekst, w którym ich wzajemna substytucja powoduje zmianę znaczenia segmentu językowego (wyrazu). Jest ona relacją symetryczną. Przykładowo, głoski [m] oraz [s] znajdują się w relacji opozycji fonologicznej, gdyż zamieniając m w wyrazie mama na s, otrzymujemy sama, które ma własne, niezależne znaczenie[1].

Rodzaje opozycji fonologicznej

Relacje opozycji fonologicznej można podzielić parami na[2]:

  • Opozycję jednowymiarową (gdy głoski różnią się od siebie tylko jednym wymiarem artykulacyjnym – np. p i b różnią się jedynie dźwięcznością)
  • Opozycję wielowymiarową (gdy różnią się większą liczbą wymiarów)
  • Opozycję stałą (kiedy głoski pozostają ze sobą w relacji opozycji fonologicznej w każdym kontekście)
  • Opozycję zneutralizowaną (gdy istnieje co najmniej jeden kontekst, w którym głoski nie znajdują się w opozycji - przykładem tutaj są pary oparte na dźwięczności: b przestaje być w opozycji do p w wyrazie chleb, gdy ten znajduje się w wygłosie absolutnym)

Przypisy

  1. ↑ Bańczerowski, Pogonowski i Zgółka 1982 ↓, s. 166.
  2. ↑ Polański 1999 ↓, s. 407.

Bibliografia

  • Jerzy Bańczerowski, Jerzy Pogonowski, Tadeusz Zgółka: Wstęp do językoznawstwa. Poznań: Wydawnictwa Uniwersytetu Adama Mickiewicza, 1982.
  • Kazimierz Polański (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, wyd. II, Wrocław: Ossolineum, 1999, ISBN 83-04-04445-5, OCLC 835934897 (pol.).