Order Zulfaghara

Order Zulfaghara Order Miecza Alego Nešān-e Zu’l-faqār نشان ذوالفقار
Awers Order Zulfaghara (Cesarstwo Iranu)
Awers Order Zulfaghara (Islamska Republika Iranu)
Baretka I i II klasy Order Zulfaghara (Cesarstwo Iranu)
Baretka Order Zulfaghara (Islamska Republika Iranu)
Ustanowiono	1925
Wycofano	1979
Kruszec	złoto, srebro, brąz lub nikiel
Powyżej	Order Pahlawich
Równorzędne	Order Światła Ariów
Poniżej	Order Korony, Order Plejad

Order Zulfaghara, Order Miecza Alego (pers. ‏Nešān-e Zu’l-faqār نشان ذوالفقار‎) – najwyższe wojskowe odznaczenie irańskie, ustanowione 10 kwietnia 1925 przez szacha Rezę z dynastii Pahlawi, nawiązujące swoją nazwą do jednego z najstarszych symboli islamu – Zulfikara, miecza należącego do Alego ibn Abi Taliba, zięcia i przybranego syna proroka Mahometa. Przyznawany był wyłącznie w przypadku wojen toczonych z zagranicznymi państwami. Nagradzani nim mogli być irańscy oficerowie, podoficerowie i żołnierze w oparciu o szczegółowy regulamin odznaczenia. Po obaleniu dynastii Pahlawich przez irańską rewolucję islamską w 1979, został zlikwidowany przez nowy rząd proklamowany przez ajatollaha Chomejniego. W latach 90. XX wieku ustanowiono nowy wojskowy Medal Zulfaghara będący jednak innym odznaczeniem^[1][2][3].

Historia

W Iranie nie istniały klasyczne ordery w europejskim rozumieniu tego słowa (tj. jako tradycja oparta na dziejach struktur rycerskich lub arystokratycznych, w której obrzędowość wskazywała na organizację orderu), a jedynie odznaczenia w formie medali lub dekoracji, takich jak odznaka i akcesoria (gwiazda, wstęga itp.)^[4].

W 1856 szach Persji Naser ad-Din Szah Kadżar ustanowił nowe odznaczenie, pod nazwą Order Portretu Przywódcy Wiernych (Nešān-e Temtāl-e Amīr-al-Mo’menīn), na pamiątkę udanego oblężenia i odzyskania afgańskiego miasta Heratu w 1856 podczas wojny brytyjsko-perskiej, będącej częścią rywalizacji pomiędzy Cesarstwem Rosyjskim a Imperium Brytyjskim o panowanie nad Azją Środkową, zwanej Wielką Grą^[1][4]. Został zniesiony po śmierci Mozaffara ad-Din Szaha Kadżara w 1905^[5], a 11 sierpnia 1922 roku przywrócony przez Ahmada Szaha, ostatniego szacha z dynastii Kadżarów^[6].

W dwa lata później (19 kwietnia 1924), zgodnie z życzeniem nowego ministra wojny Rezy Chana Sardara Sepaha, który przeprowadził zamach stanu obalając poprzedni rząd, szach Ahmad utworzył Order Sepaha (Nešān-e Sepah), który przeznaczony był dla żołnierzy, którzy podczas wojen wewnętrznych wyróżnili się odwagą i męstwem w bitwie lub wyjątkowym bohaterstwem. Składał się z trzech stopni złotych i trzech stopni srebrnych przeznaczonych dla oficerów, a także jednego stopnia brązowego dla podoficerów i szeregowych^[1][3][4][7].

Symboliczny wizerunek Zulfikara z charakterystyczną, rozdwojoną na końcu głownią i napisami w języku arabskim: „Ali jest przyjacielem Allaha” ponad mieczem oraz „Nie ma bohatera nad Alego, nie ma miecza nad Zulfikar” wzdłuż klingi

Reza Szah Pahlawi po kolejnej zmianie nazwiska i objęciu władzy jako nowy król (po usunięciu z tronu poprzedniego szacha i wygnaniu go z kraju), ustanowił 10 kwietnia 1925 Order Zulfaghara (Nešān-e Zu’l-faqār), który chociaż był zmodyfikowaną wersją odznaczeń z 1856 i 1922, w przeciwieństwie do nich nie miał charakteru pamiątkowego ani jednorazowej nagrody. Był odznaczeniem posiadającym dokładnie sprecyzowane w specjalnym regulaminie zasady nadawania, a jego otrzymanie wiązało się z dodatkowymi przywilejami finansowymi, dziedziczonymi przez rodzinę odznaczonego w przypadku jego śmierci. Nagradzani nim mogli być wyłącznie irańscy wojskowi za akty wyjątkowej odwagi, obrażenia otrzymane podczas walki lub pośmiertnie, jeśli zgon nastąpił podczas służby wojskowej dla szacha. W przeciwieństwie do Orderu Sepaha, Order Zulfaghara mógł być przyznawany wyłącznie w przypadku wojen toczonych z zagranicznymi państwami^[1][7].

Zasady nadawania

Odznaczeniem nagradzano żołnierzy, którzy podczas działań wojennych prowadzonych przeciwko innym państwom na lądzie, morzu lub w powietrzu, wyróżnili się niezwykłymi czynami lub niespotykaną odwagą, oraz oficerom, których dowodzenie przyniosło bardzo dobre wyniki. Nagradzano za następujące czyny dowódcze^[1][2]:

• przechwycenie lub zniszczenie najważniejszego sektora wrogiej armii,
• zmuszenie przeciwnika do odwrotu lub zajęcia gorszej pozycji na polu walki,
• taktyczne przełamanie linii nieprzyjaciela oraz zniszczenie jego armii.

Podział odznaczenia

Lata 1925-1949

Mohammad Reza Pahlawi w 1973 w mundurze galowym. Widoczna jest gwiazda I klasy specjalnej (z lewej strony) oraz odznaka IV stopnia I klasy (jako pierwsza z prawej w szeregu innych medali)

Początkowo odznaczenie dzieliło się na dwie klasy:

• I klasa – Order Zulfaghara (Nešān-e Zu’l-faqār) – order przeznaczony dla oficerów; dzielił się na cztery stopnie^[1][2]:
  • I stopień – odznaka wieszana na wstędze z kokardą wiązanej wokół szyi; duża gwiazda orderowa i noszona na lewej piersi; dodatkowa odznaka w kolorze czerwonym
  • II stopień – odznaka wieszana na wstędze wiązanej wokół szyi; mała gwiazda orderowa noszona na lewej piersi o średnicy 5 cm
  • III stopień – odznaka wieszana na wstędze wiązanej wokół szyi
  • IV stopień – odznaka noszona na wstążce wśród innych medali na piersi, zazwyczaj na lewej kieszeni munduru
• II klasa – Medal Zulfaghara (Medāl-e Zu’l-faqār) – medal nadawany podoficerom i szeregowcom, którego godło było nieco mniejsze niż w II klasie, wieszane było na wstążce umocowanej do lewej kieszeni munduru, na pierwszym miejscu przed innymi medalami; podzielony był na 2 stopnie^[1][2][8]:
  • I stopień – medal brązowy
  • II stopień – medal niklowy

Lata 1949-1979

Po nieudanym zamachu na szacha Mohammada Rezę Pahlawiego w lutym 1949, stworzył on dodatkową, najważniejszą klasę specjalną, przy zostawieniu pozostałych klas i stopni w dotychczasowej formie^[1][2][8][3]:

• I klasa specjalna – Wielka Wstęga Zulfaghara (Hamāyel-e Zu’l-faqār) – noszona wyłącznie przez szacha; jej insygnia składały się z dużej gwiazdy orderowej noszonej na lewej piersi (ustępująca pierwszeństwa gwieździe Orderu Pahlawich) oraz odznaki powieszonej na wstędze zwisającej z prawego ramienia do lewego boku
• I klasa
  • I stopień – odznaka na wstędze szyjnej, czerwona odznaka i gwiazda
  • II stopień – odznaka na wstędze szyjnej i gwiazda
  • III stopień – odznaka na wstędze szyjnej
  • IV stopień – odznaka na wstążce
• II klasa
  • I stopień – medal brązowy na wstążce
  • II stopień – medal niklowy na wstążce

Przywileje odznaczonych

Odznaczonym przysługiwało dożywotnie prawo do noszenia munduru i oznak wojskowych. Mieli też prawo do dodatków finansowych, które w przypadku ich śmierci otrzymywali ich spadkobiercy przez okres pięciu lat^[1][2]:

• odznaczeni I stopniem I klasy: dwunastokrotność rocznego wynagrodzenia zasadniczego,
• odznaczeni II stopniem I klasy: sześciokrotność rocznego wynagrodzenia zasadniczego,
• odznaczeni III stopniem I klasy: sześciokrotność rocznego wynagrodzenia zasadniczego,
• odznaczeni IV stopniem I klasy: trzykrotność rocznego wynagrodzenia zasadniczego,
• odznaczeni ponownie I stopniem II klasy: dziewięciokrotność rocznego wynagrodzenia zasadniczego,
• odznaczeni ponownie II stopniem II klasy: siedmiokrotność rocznego wynagrodzenia zasadniczego,
• odznaczeni I stopniem II klasy: pięciokrotność rocznego wynagrodzenia zasadniczego,
• odznaczeni II stopniem II klasy: trzykrotność rocznego wynagrodzenia zasadniczego.

Wygląd insygniów

Odznaki

Godło odznaki składało się z pięcioramiennej gwiazdy, z umieszczonym wewnątrz okręgiem z wizerunkiem siedzącego Alego, pod gwiazdą umieszczono dwa skrzyżowane Zulfikary, a przestrzeń między nimi i ramionami gwiazdy wypełniały promienie. Odznaka była wykonana ze złota we wszystkich stopniach. W okresie późniejszym wnętrza pięciu promieni emaliowano na biało, a wewnątrz dysku umieszczono ilustrację popiersia Imama Alego. W I klasie specjalnej cała odznaka emaliowana była na jasną zieleń, z pozostawieniem złotych krawędzi wszystkich jej elementów składowych. Dodatkowa odznaka I klasy miała krawędzie elementów składowych malowane na czerwono^[1][2][6].

Gwiazdy orderowe

Gwiazda orderowa miała kształt ośmiopunktowej, wykonanej ze srebra gwiazdy, składającej się z 16 krótkich, 16 średnich i 8 długich promieni, które w przypadku I klasy specjalnej i I stopnia I klasy wysadzane były 4-, 5- lub 6-cioma diamentami w zależności od długości promienia. W II stopniu I klasy promienie były srebrne, bez diamentów. Wewnątrz umieszczony emaliowany dysk z wizerunkiem siedzącego na ziemi Alego, na tle błękitnego nieba, dysk obramowany był ciemnozielonym okręgiem ze złotymi krawędziami^[2].

Medale

Wykonane były z jednolitego, okrągłego kawałku brązu lub niklu (w zależności od stopnia), zawieszonego na wstążce wiązanej na sposób francuski (jak np. w przypadku wstążki krzyża kawalerskiego Legii Honorowej), za pomocą niewielkiej zawieszki w kształcie kółeczka. Na awersie miały wizerunek pięcioramiennej gwiazdy, wewnątrz której znajdował się okrąg z napisem „ODWAGA”, pod którą umieszczono dwa skrzyżowane Zulfikary, a przestrzeń między nimi i ramionami gwiazdy wypełniały promienie. Na rewersie widniał symbol władców Iranu – lew i słońce (podobnie jak w Orderze Lwa i Słońca) oraz otaczające go liście palmowe lub dębowe ze skrzyżowanymi łodygami u dołu^[1][2].

Wstęga, wstążki i baretki

Wstęga orderowa I klasy specjalnej była szeroką szarfą uszytą z jedwabiu, składającą się z pięciu pasów w dwóch kolorach umieszczonych na przemian: czarny-biały-czarny-biały-czarny^[3].

Wstążki I i II klasy również uszyto z pięciu pasków (każdy miał 5 mm szerokości), w dwóch kolorach umieszczonych na przemian, zastępując kolor biały niebieskim: czarny-niebieski-czarny-niebieski-czarny^[2].

Baretka odznaczenia wszystkich stopni I i II klasy miała taką samą kolorystykę (czarny-niebieski-czarny-niebieski-czarny). W I stopniu I klasy posiadała dodatkowe okucie w kształcie zakrzywionego miecza o rozdwojonym ostrzu^[2].

Odznaczenie w Republice Islamskiej

Odznaczenie o tej samej nazwie, lecz odmiennym kształcie i strukturze (jednostopniowe) zostało ustanowione w Republice Islamskiej, jako najwyższa nagroda wojskowa Republiki. Do chwili obecnej (wrzesień 2020) odznaczenie nadano jedynie raz: Otrzymał je gen. Ghasem Solejmani w marcu 2019 roku^[9].

Insygnia

Oznakę stanowi ośmioramienna srebrna, pozłacana gwiazda z powtarzającym się słowem ذوالفقار (Zulfaghar). Pośrodku gwiazdy umieszczony jest kwadratowy turkus. Odznaczenie jest zawieszone na zielonej wstążce przy pomocy srebrnej prostokątnej zawieszki z rombem z godłem Republiki. Baretka jest zielono-biało-zielona, z godłem Republiki i skrzyżowanymi mieczami pośrodku.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Najwyższe odznaczenie wojskowe – Order Zulfaghara: Ilustracje (ros.). heraldic-spb.livejournal.com, 2013-02-09. [dostęp 2014-11-09].

Irańskie [perskie] odznaczenia (według rangi) Dynastia Kadżarów Order Portretu Przywódcy Wiernych Order Aghdas Order Cesarskiego Portretu Order Korony Order Lwa i Słońca Order Słońca Order Zulfaghara Order Sepaha Order Sztuki i Nauki Dynastia Pahlawich Order Pahlawiego Order Zulfaghara Order Arjamehr Order Korony Iranu Order Plejad Order Portretu Władcy Order Trzeciego Marca Order Sepaha Order Zasługi Wojskowej Medal Koronacyjny Mohammada Rezy Pahlawiego Medal 2500-lecia Imperium Perskiego Islamska Republika Iranu Order Islamskiej Republiki Iranu Order Niepodległości Medal Zulfaghara Order Zwycięstwa Inne Order Czerwonego Lwa i Słońca Zobacz też: Lista baretek – Iran Ordery i odznaczenia – Iran (Persja)

Falerystyka Rodzaj odznaczenia Order krzyż medal gwiazda odznaka dystynktorium Elementy insygniów Godło łańcuch orderowy gwiazda orderowa rozetka galonik okucie wstęga orderowa Formy zredukowane Cywilna: miniaturka orderowa mundurowa: baretka Lista odznaczeń w Afryce Ameryce Południowej Ameryce Północnej i Środkowej Australii i Oceanii Azji Europie Lista baretek w Afryce Ameryce Południowej Ameryce Północnej i Środkowej Australii i Oceanii Azji Europie organizacjach międzynarodowych Prawo kapituła orderu odznaczenie państwowe order domowy order kobiecy System odznaczeń w Polsce Komisja Heraldyczna polski system orderowo-odznaczeniowy (lista) polskie odznaczenia resortowe polskie odznaczenia samorządowe