Osiedla żydowskie na Synaju

Osiedla żydowskie na Synaju – jednostki mieszkalne założone przez osadników żydowskich na zdobytym w trakcie wojny sześciodniowej i okupowanym przez Izrael półwyspie Synaj po 1967 roku. Łącznie zbudowano 20 osiedli znajdujących się w trzech obszarach administracyjnych Synaju pod izraelską okupacją.

22 listopada 1967 roku rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 242 wezwała Izrael do wycofania się ze wszystkich terytoriów zajętych w trakcie wojny sześciodniowej i okupowanych po niej^[1].

Izraelska okupacja Synaju zakończyła się w 1982 roku, kiedy zgodnie z postanowieniami izraelsko-egipskiego traktatu pokojowego (1979) zakończono proces wycofywania z półwyspu wszystkich osiedli żydowskich oraz izraelskiej armii.

Historia

Już w 1956 roku, kiedy Izrael wraz z Wielką Brytanią i Francją zaatakował Egipt, na Synaju powstały dwa osiedla założone z inicjatywy ówczesnego szefa Sztabu Generalnego Sił Obronnych Izraela Moszego Dajana. Zostały jednak zaraz ewakuowane po wycofaniu się wojsk izraelskich z półwyspu^[2].

W wyniku wojny sześciodniowej w 1967 roku półwysep Synaj, jak Zachodni Brzeg, Strefa Gazy i Wzgórza Golan, zostały zajęte przez Armię Obrony Izraela^[3]. Okupacja tych terenów sprawiła, że priorytety polityki wewnętrznej się zmieniły. Rząd nie musiał wspierać osiedli wojskowo-cywilnych, które tworzyła brygada Nachal. Zniknęła też presja wynikająca z potrzeby rozmieszczania kolejnych fal żydowskich imigrantów i rozwoju miast. Elisza Efrat podaje, że po 1967 roku wysiłek osadniczy państwa przeniósł się poza granicę państwa i zieloną linię^[a][4].

(c) Michael Zarfati / IDF Spokesperson's Unit, CC BY-SA 3.0

Ewakuacja Jamit (1982).

22 listopada 1967 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ w rezolucji nr 242 wezwała Izrael do wycofania się ze wszystkich terytoriów, w tym Synaju, zajętych w trakcie wojny sześciodniowej i okupowanych po niej^[1]. Mimo to Państwo Izrael nie wykonało jej, wskazując na jej błędną treść^[5].

W latach 1967–1982 na Synaju powstało 20 osiedli. Izrael w trakcie swojej okupacji podzielił Synaj na trzy obszary: Merchaw Szlomo (dosł. przestrzeń Szlomo, pięć osiedli), Minhal Ezori Ejtam (dosł. administracja regionalna Ejtam, osiem osiedli), Chewel Jamit (dosł. okręg Jamit, siedem osiedli)^[6].

(c) Government Press Office (Israel), CC BY-SA 3.0

Ewakuacja Jamit (1982).

W 1978, w trakcie rokowań pokojowych pomiędzy Menachemem Beginem, Jimmym Carterem i Anwarem Sadatem, Izraelczycy chcieli, aby osiedla pozostały pod jurysdykcją Państwa Izrael. Egipcjanie nie godzili się na tę propozycję od samego początku. Carter i Sadat uważali, że to nie osiedla powinny być głównym tematem rozmów pokojowych pomiędzy Egiptem a Izraelem^[7].

W 1982 roku doszło do ostatecznej ewakuacji osiedli z półwyspu. Decyzja o wycofaniu osiedli została zaakceptowana przez Kneset (84 z 120 parlamentarzystów), ale w partii Begina Likudzie za wycofaniem zagłosowało 57% posłów. Sprzeciw wyraził również Cewi Jehuda Kuk, duchowy przywódca ruchu Gusz Emunim^[8]. Symbolicznym momentem tej operacji była ewakuacja Jamit^[9]. Rządowi nie udało się przekonać wszystkich osadników, którzy postanowili się zabarykadować się we własnych domach w Jamit lub wejść na dachy domów. W dniu ewakuacji doszło do starć części mieszkańców z policją i wojskiem. Sceny, w których mieszkańcy starli się z żołnierzami i funkcjonariuszami policji, były transmitowane w całym kraju^[10]. Osadnicy otrzymali wsparcie od członków Gusz Emunim i popierających rabina Me’ira Kahany^[9]. Doszło do sytuacji, w której Kahane został poproszony o przeprowadzenie mediacji i przekonanie osadników do poddania się siłom porządkowym^[11].

Zniszczenia Jamit dokonało izraelskie wojsko, ponieważ Begin stwierdził, że: „żadnej arabskiej armii nie udało się i nigdy nie uda się zniszczyć izraelskiego miasta”^[12].

Po wycofaniu osiedli z Synaju izraelski rząd na czele z Menachemem Beginem rozpoczął proces legalizacji nowych osiedli na Zachodnim Brzegu, w Strefie Gazy i na Wzgórzach Golan. Premier Izraela uznał, że wycofanie osiedli z półwyspu było jednorazowym wydarzeniem w historii Izraela^[13].

Charakterystyka osiedli

Okupacja Synaju przez Izrael sprawiła, że Izraelczycy uzyskali dostęp 60 000 km² terenu. Początkowo Izraelczycy skupili się na rozwoju infrastruktury i komunikacji w regionie. Początkowo trasa z Ejlatu do Newi’ot (obecnie Nuwajbi) trwała ok. 10 godzin, a z Ejlatu do Szarm el-Szejk trzy dni. Izrael zaangażował geodetów w celu dopracowania dokładnych map półwyspu. Z kolei osiedla, które powstawały na Synaju związane były, ze względu na klimat, przede wszystkim z turystyką^[14]. Relacje z czasów, kiedy obszar ten był okupowany przez Izrael, przedstawiają półwysep jako miejsce, gdzie udawano się w celu prowadzenia turystyki pieszej po górach. Izraelczycy wykorzystywali Synaj jako miejsce odpoczynku i urlopów. Popularnością cieszyły się takie miasta jak Newi’ot, Di Zahaw (obecnie Dahab) oraz Szarm el-Szejk z Ofirą^[2][14]. Na półwyspie prowadzono także prace archeologiczne^[2].

Osadnictwo na Synaju nie miało charakteru ideologicznego, jak w przypadku Zachodniego Brzegu czy Strefy Gazy. Izraelska okupacja Synaju przedstawiana jest jako szkodliwa dla Beduinów. Dochodziło do wypędzania lub relokowania społeczności beduińskich. Część z nich znalazła zatrudnienie w sektorze turystycznym lub na plantacjach^[9]. Są również opinie, które przedstawiają zmiany, jakie zaszły w trakcie izraelskich rządów na półwyspie za pozytywne dla Beduinów (w kwestiach dostępu do żywności, pracy czy opieki zdrowotnej)^[15].

Wśród osadników dominowali Żydzi, którzy przybyli ze Stanów Zjednoczonych i ZSRR^[9].

Elisza Efrat zaznacza, że ze względu na warunki atmosferyczne panujące na Synaju wiele osiedli nie charakteryzowało się zaawansowanym rozwojem. Pomimo to w rozbudowę oraz rozwój Di Zahaw, Newi’ot, Jamit i Ofirę zaangażowano wiele środków finansowych. Według Efrata wkład osadników we wspomniane osiedla i gospodarkę był niewspółmierny do obszaru, na jakim się znajdowały, granicznego charakteru Synaju oraz zysków, jakie te tereny mogły przynieść Państwu Izrael^[16].

Lista osiedli

Obszar Merchaw Szlomo^[6][17]:

• Ofira
• Di Zahaw
• Na’ama
• Newi’ot
• Szalhewet

Obszar Minhal Ezori Ejtam^[6][17]:

• Netiw ha-Asara
• Peri Gan
• Pri’el
• Sadot
• Talme Josef
• Nir Awraham
• Ugda

Obszar Chewel Jamit^[6][17]:

• Dakla
• Cholit
• Charuwit
• Machane Nurit (baza lotnicza Ejtam)
• Ne’ot Sinaj
• Sufa
• Acmona

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• WilliamW. Claiborne WilliamW., Israel Opens 11 Settlements in Bid to Offset Sinai Withdrawal, „The Washington Post”, 28 kwietnia 1982 [dostęp 2022-05-02] .
• ElishaE. Efrat ElishaE., Geography and Politics in Israel since 1967, London: Frank Cass & Co. Ltd., 1988, ISBN 0-7146-3303-8 .
• DanielD. Gordis DanielD., Menachem Begin. The Battle for Israel's Soul, New York: Schocken Books, 2014, ISBN 978-0-8052-4312-3 .
• BernardB. Gwertzman BernardB., Israel's Settlements in Sinai, Once Disregarded, Now Are a Major Obstacle to Talks, „The New York Times”, 25 stycznia 1978 [dostęp 2022-05-02] .
• AdamA. Krawczyk AdamA., Terroryzm ugrupowań fundamentalistycznych na obszarze Izraela w drugiej połowie XX wieku, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2007, ISBN 978-83-7441-925-3 .
• MeronM. Rapoport MeronM., הסדרה "סיני": הצצה לקולוניאליזם בצורתו הטהורה, „Mekomit”, 21 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-28] .
• Colin Shindler: Historia współczesnego Izraela. Warszawa: Książka i Wiedza, 2011. ISBN 978-83-05-13599-3.
• David K.D.K. Shipler David K.D.K., ISRAELI COMPLETES PULLOUT, LEAVING SINAI TO EGYPT, „The New York Times”, 26 kwietnia 1982 [dostęp 2022-05-02] .
• ItayI. Stern ItayI., Back to the Israeli Sinai Desert Town That Vanished, „Ha-Arec”, 14 kwietnia 2022 [dostęp 2022-05-03] .
• EjalE. Szapira EjalE., מה שהיה בסיני, „Walla.co.il”, 28 maja 2017 [dostęp 2022-05-02] .
• LauraL. Zito LauraL., Settling Down: Bedouin in the Sinai, „Cultural Survival Quarterly Magazine”, 1982 [dostęp 2022-05-03] .