Osiedle Krzyżna Góra (Kłodzko)

Osiedle Krzyżna Góra
Osiedle Kłodzka
Ilustracja
Ulica Wyspiańskiego, stanowiąca główną arterię osiedla
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

kłodzki

Miasto

Kłodzko

Data założenia

poł. XVII w.

W granicach Kłodzka

1809

Powierzchnia

ok. 0,61 km²

Wysokość

od 291 do 308 m n.p.m.

Kod pocztowy

57-300

Tablice rejestracyjne

DKL

Położenie na mapie Kłodzka
Położenie na mapie
50°25′38″N 16°39′24″E/50,427222 16,656667
Portal Polska
Zabytkowe domy przy ul. Przerwy-Tetmajera 11-15, wybudowane w 1923 roku

Osiedle Krzyżna Góra (zwane także jako osiedle Ptasie lub osiedle Jaskółcza Góra) – osiedle Kłodzka, położone w południowo-wschodniej części miasta, na prawym brzegu Nysy Kłodzkiej[1]. Zasadniczo składa się ono z osiedla domków wielorodzinnych powstałego wokół Krzyżnej Góry w okresie dwudziestolecia międzywojennego[2].

Geografia

Położenie geograficzne

Osiedle Krzyżna Góra leży w południowo-wschodniej części Kłodzka. Na północy graniczy z Przedmieściem Nyskim (Wygonem). Na zachodzie poprzez rzekę sąsiaduje ono z osiedlem im. Gustawa Morcinka, na południu z historycznym przedmieściem Nowy Świat, zaś na wschodzie z Jaszkową Dolną - wioską znajdującymi się na terenie gminy wiejskiej Kłodzko. Od centrum miasta osiedle oddalone jest o około 1,5 km na południowy wschód[3].

Warunki naturalne

Osiedle znajduje się w Kotlinie Kłodzkiej w Sudetach Środkowych. Położone jest u ujścia potoku Jaszkówki do Nysy Kłodzkiej, na wysokości ok. 295–305 m n.p.m. wokół szczytu o nazwie Krzyżna Góra, liczącego 327 m n.p.m., stanowiącego najwyższe wzniesienie w tym rejonie Kłodzka[4]. Od reszty miasta oddzielone jest na północny wschód poprzez wzniesienie noszące nieoficjalnie nazwę Ptasiej Góry (niem. Puhuberg), mierzące 324 m n.p.m.[5][6]

Historia

Teren dzisiejszego osiedla nie był zamieszkiwany, a w okresie średniowiecza był porośnięty lasami[7]. W połowie XVIII wieku w pobliżu południowo-wschodniego zbocza wzniesienia Krzyżna Góra nad potokiem Jaszkówka zostało przeniesione przedmieście Nowy Świat. Związane to było z decyzją króla Prus Fryderyka II Wielkiego Hohenzollerna. Postanowił on rozbudować twierdzę na Górze Zamkowej, a co za tym idzie, przesiedlić mieszkańców najbliżej położonych przedmieść przyszłej fortyfikacji, w odleglejsze rejony współczesnego Starego Miasta[8].

Zabudowania ulicy Tetmajera z lat 20. XX wieku, zaliczane do zabytkowych

Znaczący rozwój tego obszaru nastąpił po zakończeniu I wojny światowej. Postępujący wzrost liczby ludności spowodował konieczność rozbudowy miasta, która postępowała w kierunku południowym i zachodnim. Na początku lat 20. XX wieku władze miasta rozpoczęły budowę w tym miejscu osiedle domów wielorodzinnych wokół Krzyżowej Góry[9].

Po przejęciu ziemi kłodzkiej przez Polskę w 1945 roku osiedle z okresu dwudziestolecia międzywojennego określano początkowo jako Krzyżowa Góra, a następnie Krzyżna Góra[4]. W użyciu występowały również nazwy: osiedle Jaskółcza Góra lub Ptasia Góra, które wywodziły się od nazw tutejszych ulic[10]. W ciągu kolejnych dziesięcioleci nastąpiła rozbudowa osiedla wokół Krzyżnej Góry o nowe domy jednorodzinne, pojawiły się też bloki mieszkalne z wielkie płyty[8].

Administracja

Fragment ulicy Ptasiej z zabudowaniami z okresu dwudziestolecia międzywojennego

Obszar obecnego osiedla od zawsze dzielił losy polityczno-administracyjne z Kłodzkiem, zostając do niego oficjalnie włączony w XIX wieku[11]. Po zakończeniu II wojny światowej znalazł się w granicach Polski. Wszedł jako część Kłodzka w skład województwa wrocławskiego, powiatu kłodzkiego[12].

Na terenie Kłodzka nie występują pomocnicze jednostki administracyjne, takie jak: osiedla, czy dzielnice, dlatego też o większości spraw decyduje samorząd miejski, którego siedziba znajduje się przy pl. Bolesława Chrobrego, na Starym Mieście. Mieszkańcy wybierają do Rady Miasta sześciu radnych co 5 lat (do 2018 roku kadencja wynosiła 4 lata), tworząc okręg wyborczy nr 1, wraz z całą wschodnią częścią miasta, położoną na prawym brzegu Nysy Kłodzkiej[13].

Edukacja i kultura

Osiedle Krzyżna Góra nie posiada własnych placówek oświatowych. Dzieci w wieku 7–15 lat z terenu osiedla kształcą się w Szkole Podstawowej nr 7 im. Tadeusza Kościuszki, mieszczącej się na pobliskim osiedlu im. Sienkiewicza[14]. Młodzież po ukończeniu szkoły podstawowej w zdecydowanej większości kontynuuje dalsze kształcenie w szkołach średnich położonych w centrum miasta[15].

Religia

Większość mieszkańców osiedla stanowią wyznawcy Kościoła rzymskokatolickiego. Przynależą oni do katolickiej parafii Matki Bożej Różańcowej, której siedziba znajduje się na Piasku w Kłodzku przy pl. Franciszkańskim 1. Została ona utworzona w 1972 roku, z wydzielenia z parafii Wniebowzięcia NMP[16]. Parafia ta wchodzi w skład diecezji świdnickiej i dekanatu kłodzkiego[17].

Architektura i urbanistyka

Widok na osiedle Krzyżna Góra od strony Nysy Kłodzkiej

Dominującą zabudową na terenie osiedla Krzyżna Góra są domy wielorodzinne, z reguły piętrowe, dwukondygnacyjne z poddaszem, powstałe w okresie dwudziestolecia międzywojennego, w modnym wówczas stylu funkcjonalizmu[4]. Uzupełnione one zostały przez współczesne domy jednorodzinne powstałe w kolejny latach za czasów polskiej administracji[18]. W latach 70. XX wieku we wschodniej części osiedla przy ulicy Myśliwskiej powstał pierwszy blok mieszkalny wykonany z wielkiej płyty[19]. Współcześnie obszar osiedla położony we wschodniej części ulicy Wyspiańskiego przeznaczony jest pod budowę apartamentowców, z których pierwsze powstały na początku XXI wieku[18].

Mimo że osiedle posiada w stosunku do innych części Kłodzka stosunkowo młodą zabudowę, liczącą około stu lat, część z domów wielorodzinnych, położonych przy ulicy Kazimierza Przerwy-Tetmajera, jak i ulicy Wyspiańskiego, w tym zabudowania gospodarcze, zostało wpisanych do miejskiego rejestru zabytków[20].

W skład osiedla Krzyżna Góra wchodzi aktualnie 7 ulic[21]:

  • ul. Jaskółcza
  • ul. Jasna
  • ul. Myśliwska
  • ul. Władysława Orkana
  • ul. Ptasia
  • ul. Kazimierza Przerwy-Tetmajera
  • ul. Stanisława Wyspiańskiego (część)

Gospodarka

Sklep meblowy położony na terenie dawnego Przedsiębiorstwa Mechanizacji Rolnictwa

We wschodniej części osiedla, po drugiej stronie ul. Wyspiańskiego znajdowały się zakłady Przedsiębiorstwa Mechanizacji Rolnictwa i Spółdzielni Mleczarskiej[8]. Zostały one zlikwidowane na początku lat 90. XX wieku wraz z transformacją gospodarczą. Obecnie na ich miejscu znajduje się kilka prywatnych przedsiębiorstw, w tym m.in. spółka „Pemer” przy ulicy Wyspiańskiego 26, zajmująca się wykonawstwem i montażem konstrukcji stalowych na terenie Dolnego Śląska[22].

Osiedle posiada własną infrastrukturę handlową. Przy ulicy Wyspiańskiej znajduje się sklep spożywczy abc, zaś przy ulicy Kazimierza Przerwy-Tetmajera „Lewiatan”. Działa także sklep wędkarski oraz placówka Poczty Polskiej również przy ulicy Wyspiańskiego[23].

Turystyka i rekreacja

Wokół szczytu Krzyżnej Góry ulokowano ogródki działkowe – POD „Łączność”, będące ulubionym miejscem wypoczynku mieszkańców. Poza tym na jego zboczu w latach 70. XX wieku wybudowano Dom Działkowca, który wynajmowany jest na potrzeby imprez okolicznościowych, takich jak m.in.: komunie czy wesela[24].

Na samym szczycie Krzyżnej Góry znajduje się jedyne w Polsce, młodzieżowe boisko piłkarskie, położone na płaskim wierzchołku. Posiada ono nietypowe wymiary, ponieważ odległość między bramkami wynosi nieco ponad 40 metrów. Powstało z inicjatywy lokalnych mieszkańców na przełomie lat 70. i 80. XX wieku[25].

Nową atrakcją dla osób miejscowych, jak i turystów odwiedzających Kłodzko jest położona przy ulicy Wyspiańskiego 40 „Laserarena”. Jest to miejsce przeznaczone do gry w laserowy paintball[26].

Infrastruktura

Transport

ulica Jasna z widoczną zabudową wielorodzinną z okresu przedwojennego oraz nowe bloki jednorodzinne, które powstały w okresie PRL-u

Główną arterię osiedla Krzyżna Góra stanowi ulica Wyspiańskiego, stanowiąca do 2018 roku fragment drogi krajowej nr 33, prowadzącej do Boboszowa i dalej granicy z Czechami, od której odchodzą pozostałe ulice, mające status dróg miejskich[27]. Współcześnie arteria ta ma ona status drogi powiatowej o numerze 3227D, prowadzącej z Kłodzka do Ołdrzychowic Kłodzkich przez Jaszkowę Dolną, Jaszkowę Górą oraz Droszków[28]. Pomimo oddania do użytku wspomnianej wyżej obwodnicy Kłodzka, należy ona wciąż do jednej z najczęściej uczęszczanych dróg w mieście[29].

Przez wschodni obszar osiedla przechodzi linia kolejowa nr 276 z Wrocławia Głównego do Międzylesia. Odcinek tej trasy prowadzący z Kłodzka do granicy powstał w latach 1874–1875[30]. Na obszarze Krzyżnej Góry znajduje się posterunek odgałęźny Kłodzko Nowe, od którego swój początek bierze linia kolejowa nr 309 do Kudowy-Zdroju[31][32].

Komunikacja

Szczyt Krzyżnej Góry w Kłodzku z widokiem na Stare Miasto i położony poniżej Dom Działkowca

Komunikację miejską na terenie Kłodzka obsługuje od początku lat 90. XX wieku prywatny przewoźnik, A-Vista. Przez teren osiedla przebiegała linia numer 3, jednak zlikwidowano ją wskutek małej liczby pasażerów pod koniec tej samej dekady[33]. W lutym 2019 roku A-Vista ponownie uruchomiła przewozy pasażerskie osób przez osiedle Krzyżna Góra, w ramach linii podmiejskiej, kursującej na trasie: KłodzkoJaszkowa Dolna, jednak po czterech miesiącach zawiesiła kursowanie busów z tego samego powodu[34].

Przez osiedle przebiegają także trasy komunikacji podmiejskiej i dalekobieżnej prywatnego przewoźnika Beskid Przewozy oraz PKS Kłodzko. Korzystają oni z przystanku umiejscowionego na terenie osiedla: Kłodzko, ul. Wyspiańskiego[35][36].

Bezpieczeństwo

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń – mieszkańcy osiedla Krzyżna Góra podlegają pod rejon działania Komendy Powiatowej Straży Pożarnej oraz Komendy Powiatowej Policji w Kłodzku. Funkcję dzielnicowego sprawuje: asp. Grzegorz Piech z V Rejonu Służbowego[37]. Z ramienia kłodzkiej straży miejskiej V Rejon Służbowy obsługują st. insp. Marek Jasionek i st. strażnik Grzegorz Zamłyński[38].

Przy ulicy Wyspiańskiego 40 działa prywatny dom opieki przeznaczony dla seniorów o nazwie „Majowy Sen”. Posiada on łącznie 77 miejsc w pokojach 1, 2, 3-osobowych oraz w apartamentach, oferując pobyty długoterminowe, czasowe, w tym poszpitalne i pooperacyjne[39].

Przypisy

  1. Kłodzko. Plan miasta, 1:10 000, wyd. 3, PPWK, Wrocław-Warszawa 1999.
  2. K. Marcinek, W. Prorok, Ziemia Kłodzka. Informator turystyczny, s. 12.
  3. Kłodzko. Plan miasta, 1:10 000, wyd. 2, PPWK, Wrocław-Warszawa 1992.
  4. a b c Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, Wrocław 1994, s. 253.
  5. Opracowano na podstawie danych topograficznych zamieszczone na stronie „geoportal.gov.pl”. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  6. Plan von Glatz, 1:5000 – mapa Kłodzka z lat 30. XX wieku. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  7. K. Bartkiewicz, Dzieje ziemi kłodzkiej w wiekach średnich, Wrocław 1977, s. 38, 128.
  8. a b c Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, Wrocław 1994, s. 309.
  9. Kłodzko. Dzieje miasta, pod red. R. Gładkiewicza, Kłodzko 1998, s. 127.
  10. A. Ropelewski, Pionierskie lato, Warszawa 1972.
  11. Plan von Glatz, 1:4500, pod red. M. Krausego, Glatz ca 1896. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  12. A. Herzig, M. Ruchniewicz, Dzieje Ziemi Kłodzkiej, Hamburg-Wrocław 2006, s. 385.
  13. Granice okręgów wyborczych i liczba radnych do kłodzkiej Rady Miejskiej na stronie PKW dotyczącej wyborów samorządowych z 2018 roku [on-line] [dostęp 2020-10-25].
  14. Granice obwodów szkół publicznych w Kłodzku od 1.09.2019 r. na podst. Uchwały nr VIII/45/2019 Rady Miejskiej w Kłodzku z dnia 25.04.2019 r.. um.bip.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-26)]. [on-line] [dostęp 2020-10-23].
  15. Dane Wydziału Edukacji i Spraw Społecznych UM w Kłodzku na rok szkolny 2019/2020.
  16. Schematyzm Diecezji Świdnickiej, pod red. A. Bałabucha, Świdnica 2010.
  17. Podział administracyjny diecezji świdnickiej na jej oficjalnej witrynie internetowej.. diecezja.swidnica.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-26)]. [on-line] [dostęp 2020-10-23].
  18. a b Dane dotyczące zabudowy os. Krzyżna Góra na podstawie Wydziału Gospodarki Mieniem Komunalnym i Planowania Przestrzennego UM w Kłodzku wg stanu na listopad 2020 roku.
  19. Lata budowy bloku przy ul. Myśliwskiej 1-3 w Kłodzku na portalu „polska-org”. [on-line] [dostęp 2020-10-23].
  20. A. Wachowska, Gminna Ewidencja Zabytków Miasta Kłodzka, [w: „Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miasta Kłodzka”.] [on-line] [dostęp 2020-11-16].
  21. Interaktywny plan miasta Kłodzka dostępny na stronie miasta. [on-line] [dostęp 2020-11-16].
  22. Informacje dotyczące firmy „Pemer” na stronie przedsiębiorstwa.. pemer.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-02)]. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  23. Dane dotyczące przedsiębiorstw na obszarze os. Krzyżna Góra na podstawie informacji Wydziału Gospodarki Mieniem Komunalnym i Planowania Przestrzennego UM w Kłodzku wg stanu na listopad 2020 roku.
  24. Dom działkowca położony przy ul. Jasnej w Kłodzku na stronie polska-org. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  25. Informacja dotycząca boiska piłkarskiego na Krzyżnej Górze w serwisie polska-org. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  26. Informacje dotyczące „Laserareny” na jej oficjalnej stronie internetowej. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  27. Kotlina Kłodzka. Mapa turystyczna, 1:100 000, wyd. Eko-Graf, Wrocław 1997.
  28. Wykaz dróg powiatowych podlegających pod zarząd Starostwa Powiatowego w Kłodzku.. zdp.bip.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-27)]. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  29. Informacje Wydziału Gospodarki Mieniem Komunalnym i Planowania Przestrzennego UM w Kłodzku wg stanu na 31.12.2019 roku.
  30. Datownik kolei żelaznych na Ziemi Kłodzkiej.. kolej.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-04)]. [on-line] [dostęp 2010-03-26].
  31. Informacja na serwisie „Koleje Żelazne Ziemi Kłodzkiej”.. kolej.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-04)]. [on-line] [dostęp 2010-03-25].
  32. Dane dotyczące posterunku odgałęźnego Kłodzko Nowe w „baziekolejowej.pl”. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  33. F. Dymczyński, Z. Jaszak, Linie autobusowe w Kłodzku, [w:] „Kłodzko. Plan miasta, 1:10 000”, wyd. 2, PPWK, Wrocław-Warszawa 1992.
  34. Komunikaty spółki A-Vista na stronie przedsiębiorstwa. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  35. Wykaz przystanków obsługiwanych przez Beskid Przewozy na stronie przewoźnika. [on-line] [dostęp 2020-11-11].
  36. Linie pasażerskie organizowane przez PKS Kłodzku według stanu na grudzień 2020 roku. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  37. Informacja dotycząca dzielnicowych na stronie KPP w Kłodzku. [on-line] [dostęp 2020-10-25].
  38. Rejony Służbowe Straży Miejskiej w Kłodzku od 2019 roku. sm.bip.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-27)]. [on-line] [dostęp 2020-10-22].
  39. Informacje ogólne dotyczące Domu Opieki „Majowy Sen” w Kłodzku na jego oficjalnej stronie internetowej. [on-line] [dostęp 2020-12-08].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL województwo dolnośląskie flag.svg
Flaga województwa dolnośląskiego
2014 Kłodzko, ul. Tetmajera, 01.JPG
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kłodzko, ul. Tetmajera
Ul. K. Tetmajera 11-15 w Kłodzku.jpg
Autor: Krystian Kuchta, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ulica Kazimierza Przewy-Tetmajera w Kłodzku z widokiem na domy nr 11-15 na wprost
2014 Kłodzko, ul. Tetmajera 01.JPG
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kłodzko, budynki przy ul. Tetmajera od strony Nysy Kłodzkiej
2014 Kłodzko, ul. Ptasia, 01.JPG
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kłodzko, ul. Ptasia
2014 Kłodzko, ul. Wyspiańskiego, 01.JPG
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kłodzko, ul. Wyspiańskiego, sklep meblowy
Szczyt krzyznej gory w Klodzku.jpg
Autor: Krystian Kuchta, Licencja: CC BY-SA 4.0
Szczyt Krzyżnej Góry w Kłodzku z widokiem na Stare Miasto
2014 Kłodzko, ul. Jasna, 01.JPG
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kłodzko, ul. Jasna
2014 Kłodzko, ul. Wyspiańskiego, 02.JPG
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kłodzko, ul. Wyspiańskiego
Os. Krzyżna Góra (Kłodzko) mapa.PNG
Autor: Krystian Kuchta, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mapa osiedla Krzyżna Góra (Ptasia Góra) w Kłodzku